شهر ایلام در غرب ایران و در میان ارتفاعات زاگرس قرار دارد. این شهر کردنشین مرکز استان ایلام است و قدمت آن به دوران پیش از اسلام و ساسانیان می‌رسد. در این دوران ایلام بخشی از منطقه پهله یا پهلو بوده است.
البته ایلام فعلی در ۱۳۰۸ و در منطقه‌ای که حسین آباد نام داشته، احداث شده است و در دوران قاجار، والی این شهر نام آن را پشتکوه گذاشته بود. یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخی این شهر، مربوط به کشته شدن مهدی خلیفه عباسی می‌شود که هنگام شکار در مناطق اطراف این شهر مجروح می‌شود. بنا بر اسناد تاریخی، قبر مهدی تا سال ۱۳۴۳ پا برجا بوده است.
میانگین دمای ایلام در حال حاضر ۱۳.۲ درجه سانتی گراد است که در ماه‌های تابستان دمای آن به بالای ۳۰ درجه و در زمستان هم تا منهای ۱۰ درجه می‌رسد و یکی از پربارش‌ترین شهر‌های کشور است. متأسفانه تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر باعث شده که این اعداد و ارقام کمی عوض شوند.
با وجود آب‌وهوای کوهستانی، برای لذت بردن از جا‌های دیدنی ایلام بهتر است ماه‌های فروردین و اردیبهشت را برای سفر به این شهر انتخاب کنید؛ چون آب‌وهوای کوهستانی غافلگیرکننده است و در سایر فصول سال نمی‌توان تضمین کرد که آب‌وهوای ایلام با شما همراهی کنند.
قالی کردی، سیاه‌چادر و جاجیم از مشهورترین صنایع‌دستی ایلام محسوب می‌شوند.
ایلام سرزمین کوه‌های بکر و سرسبز است و برای افرادی که عاشق ماجراجویی و کشف ناشناخته‌ها هستند، یک بهشت محسوب می‌شود.
کوه چمن گیر یکی از جا‌های دیدنی ایلام است که حدود ۳۰ کیلومتر با این شهر فاصله دارد. این کوه جز، رشته کوه‌های زاگرس است که ۲۵۸۷ ارتفاع دارد. رودخانه‌های زیبا و پرخروش گراب و چرداول از این کوه سرچشمه می‌گیرند و مسیر دسترسی به کوه چمن گیر از شهرستان شیروان در فاصله ۲۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر ایلام است.
تنگه کافرین یکی از جا‌های دیدنی ایلام است که فاصله زیادی (حدود ۸۰ کیلومتر) با این شهر دارد؛ اما از آنجایی که زیبایی آن غیر قابل وصف است، اگر تا ایلام بروید و فرصت دیدن آن را از دست بدهید، حسرت می‌خورید.
تنگه کافرین تنها یک جاذبه طبیعی نیست و میزبان آثار تاریخی متعددی است که به دوره‌های تاریخی مختلف تعلق دارند. برکه آب زمزم و زیارتگاه جابر، از جمله جا‌های تاریخی و طبیعی مجاور تنگه کافرین هستند.
طول این تنگه حدود ۲ کیلومتر است و آب‌های جاری از رشته کوه‌های اطراف را به رودخانه سمیره می‌رساند. پیشنهاد می‌کنیم هنگام سفر به ایلام، حتماً این ۲ کیلومتر را با قایق طی کنید تا تصاویری را در ذهنتان ثبت کنید که فقط در فیلم‌ها پیدا می‌شوند.
غار زیبا و عجیب کناتاریکه نزدیک به روستای پاکل و در ارتفاعات سیوان کوه قرار دارد. عمق این غار ۳۵۰ متر است و هوای بسیار سردی دارد؛ به همین خاطر هیچ موجود زنده‌ای در آن زندگی نمی‌کند. داخل غار علاوه بر یک حوضچه آبی، مجسمه‌های بسیار زیبای استالاگمیتی و استالاکتیتی و پرده‌های سنگی به همراه ستون‌های زیبا نیز وجود دارد.
این مورد از جا‌های دیدنی ایلام، یک اثر باستانی است. قلعه اسماعیل‌خان در نزدیکی شهر ایلام و شمال آن واقع شده و در منطقه‌ای مرتفع قرار دارد که به آن انبار آب می‌گویند. این قلعه مستحکم با استفاده از سنگ و ملات گچ ساخته شده و ظاهری دایره‌ای‌شکل دارد. به دلیل مشخصات بنا، بسیاری از کارشناسان باستان‌شناسی آن را متعلق به دوره اسماعیلیان می‌دانند و معتقدند که عنوان یک دژ کوهستانی کاربرد داشته است.
از جاذبه‌های اطراف این قلعه، می‌توان به جنگل‌های بلوط و چشمه دائمی انبار آب اشاره کرد.
شهرستان ایوان یکی از شهرستان‌های تاریخی و جا‌های دیدنی ایلام است که طاق شیرین و فرهاد مشهورترین جاذبه آن محسوب می‌شود. این شهرستان در شمال استان قرار گرفته و طاق شیرین و فرهاد آن بنایی باستانی است که از دوران ساسانیان برجای مانده و در منطقه زیبای کوهستانی کوشک قرار دارد. فاصله این طاق تا شهر ایلام حدود ۷۰ کیلومتر است.
طاق شیرین و فرهاد بنای کوچک و زیبایی است که در باور محلی افسانه‌ای عاشقانه علت ساخت آن را مشخص می‌کند. مردم محلی اعتقاد دارند که فرهاد کوهکن این بنا را در مدت نصف روز برای استراحت شیرین ساخته است.
طاق شیرین و فرهاد به طور کامل از سنگ‌های تراش‌خورده و به‌صورت ردیفی و بدون ملات ساخته شده و ویژگیمنحصربه‌فردد آن سقفی است که به جای فرم هلالی، شکلی مسطح و یکنواخت دارد.
دره ارغوان یکی از زیباترین جا‌های دیدنی ایلام است که در ۳۰ کیلومتری این شهر قرار دارد و محل زندگی درختان ارغوان است. این درختان در اردیبهشت ماه شکوفا می‌شوند و اگر خوش شانس باشید و در این فصل به این دره سر بزنید، با یک تابلوی نقاشی زنده و رنگارنگ روبرو می‌شوید.
این دره حدود ۱۷۰ هکتار وسعت دارد و برای افرادی که می‌خواهند از تماشای زیبایی‌های طبیعت سیراب شوند، گزینه مناسبی است. به جز درختان ارغوان، چندین گونه گیاهی دیگر مثل درختان زالزالک و چند چشمه هم در تنگه ارغوان قرار دارد که به جاذبه‌های آن می‌افزاید.
آبشار گچان یکی از دیدنی‌ترین جا‌های دیدنی ایلام در تابستان است و می‌تواند بهترین انتخاب برای علاقه‌مندان به طبیعت باشد. آبشار گچان در نزدیکی سرابله (شمال شرق ایلام) قرار دارد و از دل کوه‌های مانشت و قلارنگ سرچشمه می‌گیرد.
در اطراف این آبشار درختان بلوط و گردوی متعددی قرار دارد که زیبایی‌های آن را دوچندان می‌کند و در فصل پاییز رنگارنگ شدن برگ‌های این درختان، سفر به آبشار گچان را جذاب می‌کند.
در معرفی شهر ایلام گفتیم که این شهر در بین کوه و جنگل احاطه شده و به همین دلیل جای یک جنگل در معرفی جا‌های دیدنی ایلام خالی بود. منطقه جنگلی ششدار در ۵ کیلومتری شمال غرب شهر ایلام واقع شده و یکی از بکرترین و زیباترین مناطق جنگلی ایران است.
مجاورت این منطقه با کوه قلاقیران باعث شده که آب‌وهوای معتدل و خنکی داشته باشد و به همین دلیل یکی از تفرجگاه‌های محبوب مردم ایلام هم محسوب می‌شود. فصل بهار به دلیل سرسبزی زیاد و اوایل پاییز هم به دلیل رنگارنگ شدن برگ‌ها، بهترین زمان‌ها برای بازدید از این منطقه هستند.
تنگ رازیانه یکی از جاذبه‌های زمین‌شناسی و جا‌های دیدنی ایلام است که در یک منطقه سرسبز واقع شده است. تنگ رازیانه فقط یک جاذبه زمین‌شناسی نیست و آثار تاریخی متعددی از دوره‌های مختلف تاریخی در آن قرار دارد.
از میان این تنگ یک رود روان عبور می‌کند و شکل چندلایه آن یک پس‌زمینه ایدئال را برای عکاسی فراهم کرده است.
آبشار، اما یکی از زیباترین جا‌های دیدنی ایلام است که در جنوب این شهر واقع شده و حدود ۲۰ متر ارتفاع دارد. مثل سایر جاذبه‌های طبیعی این شهر، آبشار، اما هم میعادگاه جنگل، کوه و رودخانه است و در اطراف آن دشت‌های وسیع و سرسبزی وجود دارد که گزینه‌ای مناسب برای پیک‌نیک و گذران وقت در طبیعت هستند.
بهترین زمان سفر به آبشار، اما فصل بهار است و در میان گزینه‌های محبوب خود ایلامی‌ها برای گذران تعطیلات آخر هفته قرار دارد.
غار زینگان یکی از جاذبه‌های طبیعی شهر مهران است که فاصله زیادی تا ایلام ندارد. این غار روباز است و به همین دلیل به آن تنگه زینگان هم می‌گویند. دمای داخل این غار سرد و مطبوع است و اختلاف زیادی با دمای بیرون دارد که با توجه به روباز بودن آن، شگفت‌انگیز است.
این غار حدوداً یک کیلومتری، قندیل، آبچک و دهلیز‌های متعددی دارد و برای عبور از برخی از نقاط آن باید وارد آب شوید. به دلیل خنکی هوای داخل، به آن غار بهشت هم می‌گویند.