ادای حق‌الناس وظیفه هر انسان روزه داری است

حجت‌الاسلام والمسلمین یعقوبی گیلانی درمورد اهمیت ادای حق الناس در ماه مبارک رمضان بیان کرد: در حال حاضر، در ماه رمضان هستیم و خیلی‌ها به دنبال خوب بودن و جبران گذشته هستند و یکی از مهم‌ترین مسائل در زمینه جبران گذشته بحث ادای حق الناس است که برای بیان نکاتی مهم در این زمینه، اول باید مقدمه‌ای عرض کنم.

این کارشناس مذهبی تصریح کرد: اثر کار‌ها به نسل‌های بعد منتقل می‌شود. 

 قرآن کریم در داستان بسیار شگفت انگیز و پندآموز حضرت موسی (ع) و حضرت خضر (ع) در سوره مبارکه کهف وقتی به داستان آن دو یتیم و گنج این دو یتیم می‌رسد، می‌فرماید:

«وَ، امّا الْجِدارُ فَکانَ لِغُلامَیْنِ یَتِیمَیْنِ فِی الْمدِینَةِ وَ کانَ تَحْتَهُ کَنْزٌ لَهُما وَ کانَ أَبُوهُما صالِحاً».

امّا آن دیوار، از آنِ دو نوجوان یتیم در آن شهر بود؛ و زیر آن، گنجى متعلّق به آن دو وجود داشت؛ و پدرشان مرد صالحى بود.

اما نکته بسیار با اهمیت و تأمل برانگیز این روایت شریف، این جمله امام صادق علیه‌السلام است که حضرت علیه‌السلام درباره جمله «کانَ أَبُوهُما صالِحاً» می‌فرمایند:

فاصله میان دو پسر یتیم و پدر صالحشان «هفتاد نسل» است و خداوند حفظ حرمت آن دو پسر را فرمودند. 

به جهت صالح بودن آن پدر، خداوند اراده فرموده بودند که، چون آن دو پسر به حدّ رشد و کمال عقل برسند، گنج خود را بیرون آورند. 

حجت‌الاسلام والمسلمین یعقوبی گیلانی تصریح کرد: چقدر عجیب است که فردی یک عمل صالح و نیک انجام می‌دهد و بعد هفتاد نسل بعدی ایشان این آثار را دریافت می‌کنند دقیقاً مانند همان بمب اتمی و شیمیایی است که روی یک ملت بی گناه ریختند و بعد از گذشت سال‌ها از این ماجرا هنوز در آن منطقه هر بچه‌ای که به دنیا می‌آید دارای معلولیت و مشکلات تنفسی و مسائل زیادی است.

لعن پایمال کننده حق الناس

او گفت: یکی از حقوقی که انسان باید قبل از مرگش به دنبال ادای آن باشد «حق الناس» می‌باشد.

در روایت از خاتم الانبیاء صل الله علیه وآله والسلم داریم، که فرمودند: «أَوْحَی اللَّهُ إِلَیَّ أَنْ یَا أَخَا الْمُرْسَلِینَ یَا أَخَا الْمُنْذِرِینَ أَنْذِرْ قَوْمَکَ لَا یَدْخُلُوا بَیْتاً مِنْ بُیُوتِی وَ لِأَحَدٍ مِنْ عِبَادِی عِنْدَ أَحَدٍ مِنْهُمْ مَظْلِمَة...» «خداوند به من وحی فرستادند که‌ای پیامبران مرسل! به قوم خود بگو به خانه‌ای از خانه‌های من (مسجد) وارد نشوند در حالی که مظلمه‌ای (حق الناسی) از بندگان من بر گردنشان باشد که آنها را لعنت می‌کنم در حالی که در برابر من به نماز ایستاده‌اند مگر آنکه آن مظلمه را بازگردانند.

حجت‌الاسلام والمسلمین یعقوبی گیلانی ادامه داد: خود حق الناس بر دو قسم است:

۱. حق الناس مادی

مانند دزدی کردن، حق یتیم را بالا کشیدن، پول یک ملت زحمتکش را اختلاس کردن، از رانت اطلاعاتی بهره بردن تا هزاران حق الناس مادی که مستقیم ضربه اش را از نظر مالی به دیگران می‌زند.

۲. حق الناس معنوی

حق الناس معنوی فراوان است. مانند انواع گناهانی که در قرآن و احادیث ما به آن اشاره شده است مانند غیبت و تهمت و تمسخر و تکبر و ... که در این موارد به آبرو و شخصیت انسان ضربه وارد می‌شود. همچنین، حق اموات نباید فراموش شود؛ به‌طوری‌که حتی از دیدگاه اسلام، اموات هم، دارای حقوقی هستند و باید دست ایشان را گرفت.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: مرحوم محدث قمّی در آخر کتاب شریف مفاتیح الجنان می‌فرماید: خواب شخصیّت بزرگی را دیدم، او گفت: شما را به خدا، لااقل این استخوان‌هایی که پیش گربه و سگ‌ها می‌اندازید، به یاد ما و برای ما بیندازید. 

انسان‌ها در حق الناس باهم فرق ندارند

نکته مهم دیگری که در بحث پرداخت حق الناس بسیار با اهمیت است، این است که حقوق همه باید نزد ما بزرگ جلوه کند و ما نسبت به حق هر فردی از افراد این کره خاکی حساس باشیم.

احترام به بزرگ‌تر و کوچک‌تر

حجت‌الاسلام والمسلمین یعقوبی گیلانی افزود: پیامبر درباره همین ماه مبارک رمضان می‌فرمایند: «وَقِّرُوا کِبارَکُمْ وَ ارْحَمُوا صِغارَکُمْ» «به بزرگ‌ترهایتان احترام بگذارید و با کوچک‌تر‌ها مهربان باشید یعنی حق کوچک‌تر و بزرگ‌تر را ادا کنید.»

احترام به زندانی و غیر زندانی

او گفت: برای انسان با تقوا در موضوع رعایت حق الناس، زندانی و غیر زندانی ندارد.

در احوالات شهید حجت الاسلام و المسلمین عبدالله میثمی می‌آورند: بند هفت زندان قصر بود با سه سال سابقه. برای خودش سابقه داری بود. تازه وارد‌ها شب‌ها روی زمین می‌خوابیدند و قدیمی‌ها روی تخت. عبد الله تخت طبقه سوم بود. روز‌ها همان بالا می‌نشست و کتاب می‌خواند.

اما شب‌ها جایش را به یکی از تازه وارد‌ها می‌داد. می‌خواست وقتی برای نماز شب بلند می‌شود سرو صدایش بقیه را اذیت نکند. 

ظرافت حق الناس

حجت‌الاسلام والمسلمین یعقوبی گیلانی بیان کرد: امیرالمومنین (ع) در بیانی نورانی این ظرافت در رعایت حق الناس را به تصویر کشیده اند و می‌فرمایند: همانا خداوند روز قیامت به عزت و جلال خود سوگند یاد می‌کنند که از ظلم هیچ ظالمی نمی‌گذرند اگر چه به مقدار زدن دستی به دست دیگر باشد. پس خداوند به طور کامل حقوق ضایع شده را باز می‌گیرند تا از کسی نزد دیگری مظلمه‌ای نماند. 

جبران حق الناس 

این کارشناس مذهبی گفت: آیا حق الناس را می‌توان با استغفار جبران کرد؟

هر حق الناسی، حق الله است.

 اولاً باید بدانیم هر حق الناسی، حق الله هم محسوب می‌شود. علتش هم این است که وقتی انسان (مثلاً) غیبت می‌کند. علاوه بر آن که آبروی دیگران را می‌ریزد، از اطاعت دستور الهی هم سرپیچی کرده است؛ بنابراین کسی که حق الناس کرده است، علاوه بر آن که باید رضایت صاحب حق را کسب کند، باید با دعا و استغفار، رضایت خدای متعال را هم جلب نماید.

گام اول طلب رضایت

او مطرح کرد: راه ادای حق الناس، در اساسی‌ترین گام، طلب رضایت از خود شخصی است که حقش ضایع شده است؛ بنابراین اگر مال کسی را برده باشیم، معنایی ندارد که بخواهیم با پرداخت صدقه، رضایت صاحب مال را کسب کنیم! یا اگر آبروی کسی را برده باشیم، معنایی ندارد که بخواهیم با صرف استغفار، حق او را ادا کنیم!

کسب رضایت مفسده می‌آورد

این کارشناس مذهبی ادامه داد: در برخی موارد، کسب رضایت، موجب بروز مفسده است. در چنین صورتی در امور غیر مالی، می‌فرمایند برای او استغفار کنید. 

پرداخت رد مظالم

او افزود: خدای متعال راهی برای مؤمنین گشوده تا در بن بست گرفتار نباشند. مثلاً اگر مال کسی را ضایع کرده ایم، می‌توانیم با اجازۀ حاکم شرع، این مال را به جای آن شخص صدقه بدهیم تا در قیامت با پرداخت ثواب صدقه به کسی که مالش ضایع شده، رضایت او را کسب کنند.