انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۰
خدا رحمتش کند پاکترین روحانی بود که انقلاب یاد دارد
آیت‌الله محمد امامی کاشانی که همگان وی را به خطبه‌های آرام و دلنشین نماز‌های جمعه و نقش‌آفرینی در عرصه‌های مختلف انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران، از عضویت در شورای نگهبان تا نمایندگی در مجلس خبرگان رهبری می‌شناسند، روز ۱۲ اسفند ۱۴۰۲ و در سن ۹۲ سالگی دار فانی را وداع گفت.
رهبر معظم انقلاب در پیامی که به مناسبت درگذشت این عالم مجاهد منتشر کردند، فرمود: «درگذشت عالم بزرگوار مرحوم آیت‌الله آقای حاج شیخ محمد امامی کاشانی رحمةالله‌علیه را به خاندان محترم و بازماندگان و شاگردان و ارادتمندان ایشان تسلیت عرض می‌کنم. این عالم متقی و خدوم در طول سال‌های متمادی، چه پیش از پیروزی انقلاب در مجموعه‌ی روحانیت مبارز و چه پس از آن در جایگاه‌های حساس مانند شورای نگهبان، مجلس خبرگان، امامت جمعه‌ی تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، مدرسه شهید مطهری منشأ خدمت به کشور و نظام جمهوری اسلامی بوده‌اند، و امید است این همه در نامه‌ی حسنات ایشان مقبول درگاه الهی باشد. خداوند رحمت و مغفرت خود را شامل حال آن مرحوم فرماید.»
تحصیل علوم دینی در قم و نجف
آیت‌الله امامی کاشانی متولد ۱۰ مهر سال ۱۳۱۰ در شهر کاشان بود. پدرش میرزا ابوترابِ امام جمعه، امام جمعه شهر کاشان بود. به گفته وی اجدادش اقامه نماز جمعه کاشان را برعهده داشتند.
وی از سن ۷ سالگی کسب و تحصیل ابتدایی علوم را آغاز کرد و در سن ۱۳ سالگی وارد حوزه علمیه کاشان شد و ادبیات عرب را نزد آیت‌الله راستی کاشانی که چند سالی از او بزرگتر بود، فراگرفت.
آیت‌الله امامی کاشانی به سن ۱۸ سالگی که رسید به سفارش آیت‌الله یثربی از کاشان به تهران رفت تا در مدرسه سپهسالار درس بخواند، اما دو ماه بیشتر آنجا نماند و با نامه‌ای که پدرش برای آیت‌الله بروجردی نوشت به قم رفت و در مدرسه فیضیه قم مشغول به تحصیل شد. وی در آن مدرسه با آیت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی که هم سن و سال بودند، هم‌حُجره شد.
آیت‌الله امامی کاشانی در قم دروس مقدمات و سطح را نزد امام موسی صدر، آیت‌الله مهدی حائری‌یزدی، آیت‌الله محمد صدوقی، آیت‌الله مرعشی نجفی و آیت‌الله علی مشکینی فراگرفت و در دروس آیت‌الله شیخ مرتضی حائری‌یزدی و آیت‌الله میرزا جواد تبریزی نیز شرکت کرد. وی سپس در سن ۲۳ سالگی یعنی در سال ۱۳۳۳ در درس خارج فقه و اصول امام خمینی (ره) و آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد شرکت کرد و دروس فلسفه و عرفان را هم نزد علامه طباطبایی و آیت‌الله سیدابوالحسن رفیعی قزوینی فراگرفت.
آیت‌الله امامی کاشانی در خصوص شرکت در درس خارج فقه و اصول امام خمینی (ره) گفته است: «من در سن نوزده سالگی از کاشان وارد حوزۀ علمیۀ قم شدم و از همان وقت که وارد حوزه شدم، شنیدم که حضرت امام خمینی تدریس دارند. شاگردان ایشان شهید بزرگوار آیت‌اللّه مطهری و آیت‌اللّه منتظری و عده‌ای دیگر از فضلای قم بودند. درس ایشان به عنوان درسی پرمحتوا و عمیق، در حوزه مطرح بود. تا اینکه خودم توفیق یافتم تقریباً در سن بیست و سه سالگی در دورۀ دوم درس خارج اصول ایشان حاضر شوم. هفت سال در تمام دورۀ اصول در خدمتشان بودم و قسمتی از مکاسب و کتاب زکات و طهارت را در خدمت ایشان خواندم.»
این عالم ربانی پس از گذراندن دوره‌های تحصیلی، در سال ۱۳۴۰ در حوزه علمیه تهران مشغول تدریس دروس سطح شد. البته در سال ۱۳۴۳ و در سن ۳۳ سالگی نیز سفر کوتاهی به نجف اشرف داشت و در دروس آیت‌الله سیدمحسن حکیم و آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی هم شرکت کرد.
فعالیت‌های انقلابی و تشکیل جامعه روحانیت مبارز تهران
فعالیت‌های انقلابی و سیاسی آیت‌الله امامی کاشانی از سال ۱۳۴۰ آغاز شد و وی با سخنرانی‌های روشنگرانه در جلسات هفتگی و مساجد تهران به مبارزه علیه رژیم پهلوی پرداخت.
آیت‌الله امامی کاشانی در سال‌های ۱۳۴۹ و ۱۳۵۰ در مساجد تهران از جمله مسجد هدایت علیه حکومت شاه سخنرانی کرد و به همین دلیل ممنوع المنبر شد. یکی از مکان‌هایی که آیت‌الله امامی کاشانی منبر می‌رفت و علیه رژیم سخنرانی می‌کرد، حسینیه (هیئت) دلریش در نزدیکی میدان بهارستان تهران بود.
فعالیت‌های سیاسی آیت‌الله امامی کاشانی البته منجر به چند بار بازداشت و صدور حکم تبعید هم شد. ساواک در سال ۱۳۵۶ به شهربانی دستور توقیف وی را داد و شهربانی هم به ژاندارمری ماموریت داد که پس از دستگیری آیت‌الله امامی کاشانی، او را به شهر گنبد تبعید کند، اما ژاندارمری به خیال اینکه شهربانی خودش دست به این کار می‌زند، به فکر تبعید او نیافتد. همین موضوع موجب شد تا وی بتواند در راهپیمایی‌ها و سخنرانی‌ها شرکت کند.
در سال ۱۳۵۶ و یک سال مانده به پیروزی انقلاب اسلامی، جامعه روحانیت مبارز تهران با توصیه امام خمینی (ره) شکل گرفت که آیت‌الله امامی کاشانی یکی از اعضای هسته مرکزی این نهاد سیاسی بود. جلسات این نهاد به صورت مخفیانه و در منزل برخی از اعضا از جمله آیت‌الله امامی کاشانی برگزار می‌شد.
یکی از اقدامات مهم این نهاد برپایی راهپیمایی‌های بزرگ در روز‌های تاسوعا و عاشورای سال ۱۳۵۷ در تهران و بسیاری از شهر‌های کشور بود. آیت‌الله امامی‌کاشانی در روز عاشورا به همراه حجت‌الاسلام اسحاق مشکینی در جمع مردم کاشان در مسجد آقابزرگ سخنرانی کرد. وی تا سال‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی عضو این نهاد مهم و اثرگذار بود و در دوره‌ای نیز عهده‌دار دبیری این تشکل بود.
گفتنی است؛ آیت‌الله امامی کاشانی در تبلیغ مرجعیت امام خمینی (ره) نیز نقش داشت. از جمله اینکه وی در ۲۲ خرداد سال ۱۳۴۹ در این خصوص در منزل حاج عبدالله توسلی سخنرانی کرد که در اسناد ساواک نیز آمده است. همچنین آیت‌الله امامی کاشانی گفته است: «ما همان وقت‌ها معتقد شدیم که ایشان فقیه‌ترین‌اند. یعنی بعد از مرحوم آیت‌اللّه العظمی بروجردی، ایشان اعلمند. ما در درس‌های دیگر هم شرکت می‌کردیم ولی این خصوصیت را نداشتند. وقتی من در سال ۴۲ به نجف مشرف شدم، در درس آیات بزرگ نجف، مرحوم آیت‌اللّه العظمی حکیم، آیت‌اللّه خوئی و مرحوم آیت‌اللّه شاهرودی شرکت کردم و در مشهد درس مرحوم آیت‌اللّه میلانی را هم دیدم و با درس امام مقایسه کردم معتقد شدم که درس امام، پخته‌ترین است؛ لذا معتقد بودم که بعد از مرحوم آیت‌اللّه العظمی بروجردی، ایشان اعلمند. حتی قبل از اینکه قیام و نهضت شروع شود.»
سمینار هیئت نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی - ۱۳۶۶
دریافت چند حکم از امام خمینی (ره)
آیت‌الله امامی کاشانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در عرصه‌های مختلفی نقش‌آفرینی داشت و چند حکم مهم از امام خمینی (ره) دریافت کرد. امام خمینی (ره) در ۲۹ بهمن ۱۳۵۷ و یک هفته پس از پیروزی انقلاب اسلامی، وی را ناظر بر امور مدرسه و مسجد سپهسالار قرار داد. در این حکم آمده بود: «لازم است جنابعالی تا تعیین تکلیف قطعی مدرسه و مسجد سپهسالار جدید، به امور آنجا – به طور کلی – نظارت نمایید و دفاتر آنجا و سایر امور مربوطه به آنجا را تحت نظر بگیرید.»
البته امام چهار سال بعد و در ۱۲ دی ۱۳۶۱ حکم دیگری به آیت‌الله امامی کاشانی داد و وی را به تولیت آن مدرسه و مسجد که نامش به شهید مطهری تغییر یافته بود، منصوب کرد. در این حکم آمده بود: «جنابعالی را به سمت تولیت مدرسه و مسجد شهید مطهری منصوب می‌نمایم. امیدوارم امور آن مدرسه و مسجد را با دقت تمام تحت نظر گرفته و با کمال جدیت خدمات شایسته خود را بدان مدرسه ادامه دهید.»
همچنین آیت‌الله امامی کاشانی در ۲۵ بهمن ۱۳۵۹ در نامه‌ای به امام خمینی (ره) نوشت: «بعد از تحیت و سلام. خاطر مبارک مستحضر است که حقیر مسئولیت تبلیغات اسلامی مستقر در مدرسه شهید مطهری را دارم، و کار‌هایی که انجام شده است خلاصه‌ای تقدیم می‌شود؛ و نظر به اینکه حوزه علمیه قم هم فعالیت تبلیغاتی داشته و دارد و نیز تبلیغات به خارج از کشور گسترش یافته است، ضرورت داشت شورایی تشکیل شود و کارهایشان هماهنگ و بهتر انجام گردد؛ لذا حجج اسلام آقایان: جنتی (عضو شورای نگهبان)، محمدجواد باهنر (عضو شورای انقلاب فرهنگی)، شرعی (نماینده جامعه مدرسین قم)، عبایی (از دفتر تبلیغات قم)، حقانی (رابط بین شورایعالی تبلیغات و شورای هماهنگی)، از همه شاخه‌های فرهنگی، نهاد‌های انقلاب قم و مدرسه شهید مطهری دعوت نمودم و شورایی عالی به اضافه حقیر تشکیل گردید تا شورای هماهنگی شاخه‌های فرهنگی اسلامی را تغذیه نماید. اعضای شورا امیدوارند از رهنمود‌های پدرانه رهبر عالیقدر بهره‌مند گردند.»
امام خمینی (ره) در پاسخ نوشتند: «شورای مذکور مورد تایید است و حضرات آقایان مذکور را می‌شناسم و مورد اعتماد هستند. امید است در این امر مهم کوشش نمایند و تبلیغات اسلامی را با همه ابعادش هرچه بهتر و بیشتر گسترش دهند و اشخاصی که برای این امر مهم تعیین می‌شوند اشخاص ارزشمند مورد اعتماد باشند. توفیق همگان را از خداوند متعال خواستارم.» بدین ترتیب با درخواست آیت‌الله امامی کاشانی و با موافقت امام خمینی (ره) شورای عالی تبلیغات اسلامی شکل گرفت.
امام خمینی (ره) در ۲۸ خرداد ۱۳۵۹ حکم دیگری نیز به آیت‌الله امامی کاشانی دادند و وی را به سمت نمایندگی، ولی فقیه در شهربانی منصوب کردند. در این حکم آمده بود: «جنابعالی به نمایندگی از طرف اینجانب در شهربانی منصوب می‌شوید تا با همکاری حضرات آقایان نمایندگان اینجانب در ارتش و ژاندارمری و سپاه پاسداران و هیاتی از اعضای مسلمان متعهد و مسئول نیرو‌های انتظامی که مورد قبول اکثریت آقایان محترم باشند، سازمانی جهت بررسی امور نیرو‌های مسلح تشکیل دهید. این سازمان موظف است آنچه را که در ارتش و شهربانی و ژاندارمری و سپاه پاسداران می‌گذرد، به بهترین وجه و با کمال دقت بررسی نموده و گزارشات هفتگی را برای اینجانب ارسال دارد. افراد قوای انتظامی موظفند با کوشش و جدیت با آقایان همکاری نمایند.»
مسئولیت دیگری که از سوی امام خمینی (ره) به آیت‌الله امامی کاشانی واگذار شد، عضویت وی که آن زمان رئیس دیوان عدالت اداری بود، در ستاد پیگیری فرمان هشت ماده‌ای بود. رهبر کبیر انقلاب در روز ۴ دی ۱۳۶۱ در حکمی عنوان فرمود: «حضرات آقایان حجج اسلام آقایان موسوی اردبیلی رئیس دیوانعالی کشور، میرحسین موسوی نخست وزیر، امامی کاشانی رئیس دیوان عدالت اداری، محقق رئیس بازرسی کل کشور، ناطق نوری وزیر کشور و آقازاده وزیر مشاور با اکثریت آرا حق دارند متخلف یا متخلفین را پس از تشخیص عزل نمایند.»
عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی آخرین مسئولیتی بود که آیت‌الله امامی کاشانی از امام خمینی (ره) دریافت کرد. امام خمینی (ره) در ۴ اردیبهشت ۱۳۶۸ در نامه‌ای به آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهور وقت دستور به بازنگری قانون اساسی دادند و چندین نفر از جمله آیت‌الله امامی کاشانی را به عضویت در شورای بازنگری برگزیدند.
(اعضای شورای نگهبان ۶ روز پس از انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان رهبر جدید انقلاب اسلامی (۲۲ خرداد ۱۳۶۸) با وی دیدار کردند.)
حاضرین در این دیدار به ترتیب عبارتند از: آیت‌الله محمد محمدی دعوی سرایی (گیلانی) – آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی – آیت‌الله محمد امامی کاشانی – خسرو بیژنی
عضویت ۱۶ ساله در شورای نگهبان
اما مهمترین حکمی که آیت‌الله امامی کاشانی از امام خمینی (ره) دریافت کرد، عضویت در شورای نگهبان بود. امام در روز ۱۱ تیر ۱۳۶۲ که مصادف با بیستمین روز از ماه مبارک رمضان بود، در حکمی خطاب به وی عنوان فرمود: «طبق اصل نود و یکم قانون اساسی جمهوری اسلامی که به منظور پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با آن‌ها شورایی تشکیل می‌شود و انتخاب اعضای فقهای آن شورا بر طبق شرایط تعیین‌شده به عهده اینجانب می‌باشد، بدین وسیله جنابعالی را به عنوان یکی از شش فقیه به عضویت شورای نگهبان منصوب می‌نمایم. از خدای تعالی موفقیت هرچه بیشتر شما را خواستارم.» بدین ترتیب وی در آن روز همراه با آیت‌الله محمدی گیلانی و آیت‌الله مومن به عضویت شورای نگهبان درآمد.
نشسته از راست (فقها): حضرات آیات محمدی گیلانی، مومن، صافی گلپایگانی، خزعلی، جنتی و امامی کاشانی
ایستاده از راست (حقوقدانان): آقایان محمد صالحی، حسین مهرپور، علی آراد، خسرو بیژنی، سید جلال الدین مدنی، حسن فاخری
آیت‌الله امامی کاشانی علاوه بر عضویت در شورای نگهبان، در دوره‌هایی همچون برگزاری انتخابات سومین دوره مجلس شورای اسلامی، رئیس هیات مرکزی نظارت بر انتخابات نیز بود. در آن دوره بحث‌ها و گفتگو‌هایی درباره نظارت استصوابی به وجود آمد که آیت‌الله امامی کاشانی در پاسخ به نامه‌های اعتراضی وزیر کشور نوشت: «در ماده ۳ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی تصریح شده است نظارت بر انتخابات مجلس برعهده شورای نگهبان می‌باشد. این نظارت عام و در تمام مراحل و در کلیه‌ی امور مربوط به انتخابات جاری است.»
همچنین اقدام مهمی که آیت‌الله امامی کاشانی در زمان عضویت در شورای نگهبان انجام داد، اهتمام به سخنگویی در این نهاد حقوقی و قانونی بود. در انتخابات هیات رئیسه شورای نگهبان در ۲۶ تیر ۱۳۷۱، آیت‌الله امامی کاشانی به عنوان سخنگوی شورای نگهبان معرفی شد.
آیت‌الله امامی کاشانی به مدت ۱۶ سال و در سه دوره عضو شورای نگهبان بود. وی سرانجام در تابستان ۱۳۷۸ به همراه آیت‌الله خزعلی از عضویت در شورای نگهبان استعفا داد و آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی و آیت‌الله استادی به جای آن دو نفر به عضویت شورای نگهبان درآمدند.
سمینار هیات نظارت بر انتخابات سومین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۶ دی ۱۳۶۶ باحضور آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهور وقت برگزار شد که آیت‌الله محمد امامی‌کاشانی
– آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی و آقای محمدرضا علیزاده اعضای هیات مرکزی نظارت شورای نگهبان بر انتخابات بودند.
مقام معظم رهبری در حکم انتصاب آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی و آیت‌الله استادی عنوان فرمود: «از آنجا که حضرات آیات آقای حاج شیخ ابوالقاسم خزعلی و آقای حاج شیخ محمد امامی کاشانی پس از چند دوره‌ی با برکت عضویت در شورای محترم نگهبان، اکنون از عضویت آن شورای محترم کناره‌گیری کرده‌اند، اینجانب با تجلیل و تقدیر از ایشان و خدمات دوران بیست‌ساله‌ی این مأموریت، شما آقایان را به عضویت در شورای نگهبان که مرکز صیانت از احکام مقدس اسلام و قانون اساسی در قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی است، منصوب می‌کنم.»
نمایندگی مردم در مجالس شورای اسلامی و خبرگان رهبری
این عالم متقی و خدوم علاوه بر اینکه از سال ۱۳۶۰ تا سال ۱۳۹۷ امام جمعه موقت تهران بود و با حکم رهبر معظم انقلاب از اعضای حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام طی چندین سال بود، در مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری نیز در دوره‌هایی حضور داشت و از اعضای هیات موسس دانشگاه امام صادق (ع) و شکل‌دهنده انجمن اسلامی دانش‌آموزان بود.
آیت‌الله امامی کاشانی در انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی با آرای مردم کاشان وارد این مجلس شد، اما دو سال بعد و در سال ۱۳۶۱ به دلیل ریاست بر دیوان عدالت اداری استعفا داد و از این مجلس خارج شد.
وی همچنین از سال ۱۳۶۲ با رای مردم استان تهران به عضویت مجلس خبرگان رهبری درآمد و این انتخاب در دوره‌های بعد و در سال‌های ۱۳۶۹، ۱۳۷۷، ۱۳۸۵ و ۱۳۹۵ تکرار شد. آیت الله امامی کاشانی برای انتخابات ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری نیز ثبت‌نام کرد، اما پس از اعلام تاییدصلاحیت‌ها به دلیل وضعیت جسمانی انصراف داد و یک روز پس از برگزاری انتخابات دار فانی را وداع گفت.