در روز یکشنبه ۸ بهمن ۱۴۰۲، جشنواره هنرهای تجسمی فجر شانزدهم با برگزاری نمایشگاه‌های مفاخر هنرهای تجسمی و «آینه در آینه ۳» کار خود را شروع کرد.
در این افتتاحیه، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مشاور وزیر در امور هنری و سینمایی، مدیرکل هنرهای تجسمی، دبیر کل جشنواره شانزدهم، دبیر هنری جشنواره هنرهای تجسمی و برخی دیگر از هنرمندان و هنردوستان حضور داشتند و در جریان این مراسم، امیر عبدالحسینی، دبیرکل شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر گفت: ارسال ۱۰۰۷۶ اثر از ۳۴۲۹ هنرمند در تمام بخش‌های جشنواره شانزدهم و گردآوری ۸۵۹۷ اثر در بخش نمایشگاه‌های استانی با عنوان تجسم هنر از ظرفیت گسترده هنرهای تجسمی کشور است و در این میان، ۷۷۱ اثر از ۵۱۷ هنرمند در موسسه فرهنگی هنری صبا به نمایش گذاشته شده و در بخش تجسم هنر نیز، در مجموع ۱۵۳۹ اثر از ۴۲۰ هنرمند در ۳۲ استان کشور ارائه شده است.
دبیرکل شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، حضور چهره‌های شاخص هنر در تهران و سایر استان‌ها، نسبت حضور بانوان هنرمند در تمام بخش‌ها، افزوده شدن بخش‌های دیوارنگاری شهری با ۴۰ اثر، ناشران کتاب‌های تجسمی با معرفی بیش از ۱۵۰ عنوان کتاب و شکل‌گیری بازار هنر شامل ۱۱۲ اثر از ۹۲ هنرمند را نقاط عطف این دوره از جشنواره هنرهای تجسمی فجر برشمرد.
جشنواره تجسمی؛ گسترده‌ترین رویداد هنری فجر انقلاب
محمد خراسانی زاده، مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در رابطه با جشنواره هنرهای تجسمی فجر شانزدهم بیان کرد: جشنواره هنرهای تجسمی فجر که امسال به لطف خداوند به ایستگاه شانزدهم رسید گسترده‌ترین رویداد هنری فجر انقلاب اسلامی است که امسال ذیل دبیر کل، ۲۲ دبیر و بیش از ۶۰ داور ملی و حدود ۳۲ دبیر استانی کار خود را آغاز کرد؛ به طوری که بخش «تجسم هنر» در تمام استان‌ها در نمایشگاه‌هایی برقرار بود که هنرمندان تجسمی خود استان‌ها حضور داشتند و در سطح ملی، حدود ۱۰ هزار اثر و در بخش استانی، حدود ۱۲ هزار اثر برای بخش رقابت ارسال شدند که مجموع آن ها، حدود ۲۲ هزار اثر بود.
خراسانی زاده گفت: بخش‌های جشنواره شانزدهم هنرهای تجسمی در حوزه رقابت آزاد ۱۰ بخش مرسوم حوزه تجسمی؛ طراحی و نقاشی، نگارگری، خوشنویسی، عکاسی، گرافیک، تصویرسازی، سفال و سرامیک، مجسمه سازی، هنرهای جدید رسانه‌ای و کارتون و کاریکاتور بود. در کنار این ۱۰ مورد، بخش «قله»ها را به عنوان حوزه موضوعی مان داشتیم که به قله‌های ایثار، انسجام، وحدت، ازخودگذشتگی و موارد موضوعی از این دست می‌پرداخت.
مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: در این دوره، بخش طراحی فرهنگ محور را داشتیم که برای اولین بار اضافه شده بود؛ آن چیزی که در زندگی مردم به عنوان طراحی محصول مورد استفاده قرار می‌گیرد و درواقع، هنرهای تجسمی را به زندگی مردم می‌آورد. مثلاً حوزه طراحی صنعتی کمک می‌کند که ما برخی از آثار را داشته باشیم یا بازی‌هایی که تبدیل به پازل یا محصول قابل استفاده شده اند.
بخش دیگری که امسال برای اولین بار اضافه شده حوزه ناشران هنرهای تجسمی بود و ۱۵۰ عنوان کتابی که از سال ۱۴۰۰ به بعد به صورت تخصصی ارائه شد که در بخش تجسمی منتشر شده بودند و قرار است بهترین ناشر طوبای زرین را دریافت کند.
او با اشاره به بخش علمی شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر گفت: بخش علمی جشنواره هنرهای تجسمی فجر به پایان نامه‌ها و رساله‌های دانشجویی پرداخته بود که بهترین پایان نامه، علاوه بر طوبای زرین، منتشر خواهد شد.
بازار هنر؛ بخش مهم برای هنرمندان تجسمی کشور
خراسانی زاده با اشاره به بازار هنر مطرح کرد: یکی از موضوعات مهمی که در بخش‌های دیگری از فعالیت هایمان داشتیم بازار هنر بود که بعد از سال‌ها احیاء شد. به این معنا که وقتی مخاطب در نمایشگاه هنرهای تجسمی فجر شانزدهم که در مجموعه فرهنگی هنری صبا برپا شد و تا ۸ اسفندماه نیز، کار خود را در خیابان ولیعصر نرسیده به تقاطع خیابان طالقانی کار خود را ادامه می‌دهد، می‌رود با چنین فضایی روبرو می‌شود.
مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عنوان کرد: حدود ۱۲۰۰ اثر روی دیوار و فضای نمایشگاه ارائه شده و نزدیک به ۲۰۰ اثر نیز، در بازار هنر است. یعنی مخاطب می‌تواند به این موضوع توجه کند که به چرخه اقتصاد هنرهای تجسمی توجه داشته باشد و می‌تواند آثار را خریداری کند یا حداقل، با این فرآیند آشنا شود و در این میان، جشنواره فجر این فضا را فراهم کند که آثار هنرمندان برای بازار هم بیشتر دیده شوند.
علاوه بر حدود ۲۰ طوبای زرین که در بخش رقابتی ارائه می‌کنیم یک تجلیل ویژه هم، از طرف معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری داریم که خانم خزعلی بازدید کرد و به همراه شورای تشکیل شده شان در حوزه‌های تخصصی خود، جوایز ویژه‌ای را تقدیم خواهند کرد. زیرا شورایی تشکیل شد و آثار انتخاب شدند و برگزیدگان آن، دو جایزه ویژه و دو شایسته تقدیر را دریافت می‌کنند.
خراسانی زاده ادامه داد: انجمن هنرهای تجسمی انقلاب و دفاع مقدس ذیل بنیاد فرهنگی روایت فتح نیز، همین اتفاق را رقم زد و آن‌ها جایزه ویژه‌ای را خواهند داشت و سازمان زیباسازی شهر تهران هم، اتفاق خوبی را رقم زدند که برای اولین بار، بخش دیوارنگاره‌های شهری با مشارکت این دوستان انجام می‌شود؛ به طوری که بین دیوارنگاره‌هایی که در این چند سال گذشته روی دیوار‌های شهر رفته اند و بخشی از هنرهای تجسمی که مردم هر روز می‌بینند یک طوبای زرین خواهیم داشت و اگرچه ما این جوایز را اهدا می‌کنیم، ولی آن‌ها نیز، از سه طرح برتر حاضر در جشنواره تجلیل خواهند کرد. به این صورت که قرارداد بسته می‌شود و آثار روی دیوار شهر خواهند رفت.
از جشنواره تجسمی جوانان تا دوسالانه های تخصصی
مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: حوزه تجسمی به واسطه‌ی گستردگی که دارد و چند صد هزار هنرمندی که در این فضا کار کرده و نقش آفرینی می‌کنند همواره رویداد‌های جریان ساز خود را دارد؛ به طوری که جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران را داریم که غالباً در تابستان برگزار می‌شود و دوسالانه‌های تخصصی در همین قالب‌ها داشته ایم که متأسفانه، برخی از آن‌ها سال هاست برگزار نشده اند و در حال احیای آن‌ها هستیم.
خراسانی زاده گفت: یکی از رویکرد‌هایی که داریم اتصال معنادار این جشنواره‌ها به یکدیگر است. اما این مسئله که بازار هنر، دیوارنگاره‌های شهری را آوردیم و بخش‌های مختلف را درگیر کردیم دقیقاً به این دلیل است که فجر یک اتفاق گلخانه‌ای نباشد و به طور واقعی، افرادی که در جشنواره شرکت می‌کنند، بتوانند در طول سال آثار خود را در جا‌های دیگری نیز به نمایش بگذارند و این کمک تمام دستگاه‌ها را می‌طلبد تا دست به دست هم دهند و از همه مهم‌تر این است که فرهنگ سازی شود و مردم به این عرصه توجه بیشتری کنند و از هنرهای تجسمی در سبد فرهنگی خانواده خود استفاده کنند.
مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: نکته بسیار مهمی که می‌خواهم اشاره کنم اختتامیه شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر است و امروز، سفره جشنواره‌های هنری فجر انقلاب اسلامی با اختتامیه شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر در تالار وحدت تهران با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر هنرمندان و مقامات کشوری جمع خواهد شد و برگزیدگان معرفی خواهند شد و از روز شنبه آینده، پرونده فجر هفدهم را آغاز کرده و آئین نامه هایش را اصلاح می‌کنیم و امیدوار هستیم که در سال‌های آینده، جشنواره هنرهای تجسمی فجر بتواند خود را در سطح بین المللی و جهانی به نمایش بگذارد.
نکته شایان ذکر در خصوص جشنواره هنرهای تجسمی فجر امسال نقاط عطفی بود که در مقایسه با ادوار گذشته داشت و روی یکی از دغدغه‌های هنرمندان تجسمی که اقتصاد هنر است تمرکز شده بود؛ به طوری که کاظم چلیپا، دبیر بخش نقاشی جشنواره شانزدهم در جریان نمایشگاه بخش‌های رقابتی جشنواره هنرهای تجسمی فجر با عنوان «طوبی زرین» اظهار کرد: دنیای امروز وارد عرصه دیگری شده است. دیگر صحبت از بازار و اقتصاد هنر است چراکه مواد و متریال گران شده است و جایی که هنرمند باید کار کند سخت است و مهم‌ترین چیزی که وجود دارد یافتن مخاطبان است. یا خود اثر مخاطب پیدا می‌کند یا روابطی وجود دارد که هنرمند را بالا می‌آورد.
ما امروز در ایران در دوره شناساندن ارزش هنر هستیم. در اروپا هم همین است. الان تلفن‌های همراه نتیجه دنیای مدرن است، اما آثار هنر مدرن در زندگی مردم نیست. در معماری و لباس مردم وجود دارد، اما در زندگی خصوصی مردم آثار مدرن هنری و نقاشی بر دیوار نیست.
او یادآور شد: این جشنواره یا خرید و فروش‌ها در حراج، به خاطر شناساندن هنر است. حتی چنین آموزش‌هایی در مدارس ابتدایی کشور‌های اروپایی نیز شکل می‌گیرد؛ اینجا هم تا حدی شروع شده، اما هنرهای دیگر بیشتر می‌چربد و بازار هنر دغدغه مسئولان و هنرمندان در سطح حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای است؛ در مجموع رونق بازار هنر یک دغدغه است.
توجه متولیان فرهنگی کشور به هنرهای تجسمی
گفتنی است که انتظار می‌رود متولیان فرهنگی کشور با معرفی هرچه بیشتر هنرهای تجسمی به مردم و اختصاص بودجه کافی به بخش‌های مختلف به آن‌ها کمک کنند و همان طور که جشنواره فیلم فجر برای آن‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد و هر ساله، تبلیغات فراوانی برای این منظور می‌شود به جشنواره هنرهای تجسمی نیز نگاه ویژه‌ای داشته باشند تا از طریق اقتصاد هنرهای تجسمی، نه تنها این آثار هنری ارزشمند را به سبد فرهنگی خانواده‌ها اضافه کنند بلکه بتوانند هنرهای تجسمی ایران را در سطح جهانی به هنرمندان و علاقه‌مندان آن معرفی کنند.