چه‌کسی بزرگراه تهران-کرج را منحرف کرد؟ 

نگاهی به فعالیت‌های اقتصادی خاندان پهلوی نشان می‌دهد خانواده و نزدیکان شاه و مقامات پهلوی در هر زمینه سودآوری، حضور داشتند و با استفاده از رانت خانوادگی، در فعالیت‌های اقتصادی بزرگ، صاحب سهم می‌شدند. همین موضوع یکی از دلایل مهم گسترش فساد، رشوه‌خواری و رانت‌خواری در پهلوی دوم بود. خواهران، برادران و سایر افراد خانواده شاه، واسطه عقد قرارداد‌های کلان شرکت‌های خارجی با دولت بودند و علاوه بر دریافت سهام این شرکت‌ها، رشوه‌های فراوانی نیز به‌عنوان حق‌العمل دریافت می‌کردند.

به این ترتیب ثروت‌های هنگفتی را به چنگ آوردند. هرچند فریدون هویدا در کتاب خاطرات خود آورده است که این فساد، گاهی رسوایی‌هایی هم به‌دنبال داشت: «یک بار کمیسیون تحقیق سنای آمریکا، افشا کرد که در جریان یکی از معاملات با کمپانی‌های آمریکایی، عده زیادی ازجمله شوهرخواهر شاه و فرمانده نیروی هوایی ایران (ارتشبد محمد خاتمی) به اتفاق پسر بزرگ والاحضرت اشرف (شهرام)، رشوه هنگفتی دریافت کرده‌اند و نیز در موقعی دیگر همه باخبر شدند که دریادار رمزی عطایی، فرمانده نیروی دریایی، ضمن یک معامله تسلیحاتی، حدود سه میلیون دلار رشوه گرفته است...» آنچه در ادامه می‌خوانید گزارشی است درباره فعالیت‌های اقتصادی هر کدام از اعضای خانواده شاه و حجم رانت‌خواری در این خاندان. ضمن اینکه مستند است به مطالب پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

پول بده، مقام بگیر!
اشرف (خواهر دوقلوی شاه)
پنجشنبه ١٧دی ماه ١٣٩٤بود که خواهر دوقلوی محمدرضا شاه، اشرف پهلوی، با کارنامه‌ای مملو از فساد‌های اخلاقی، سیاسی و اقتصادی از دنیا رفت. او به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین افراد دربار پهلوی، علاوه بر نقش‌آفرینی‌های سیاسی، به‌عنوان سرسلسله رانت‌خواری و فساد، با کمک شبکه گسترده‌ای از دوستانش، در امور اقتصادی کشور نیز دخالت می‌کرد. تا جایی که اشرف بعد از برادرش، ثروتمندترین فرد خانواده پهلوی به‌حساب می‌آمد. دفتر او با نفوذی که در کشور داشت، به‌صورت یک سازمان موازی با دولت در برنامه‌ریزی و مدیریت طرح‌های اقتصادی و تجاری بسیار فعال بود. اشرف در زندگی‌اش به دو چیز بسیار علاقه‌مند بود: «مرد» و «پول». او غیر از عیاشی‌های مختلف با مردان، سه بار هم به شکل رسمی ازدواج کرد. در عین حال برای به‌دست آوردن پول بیشتر، دست به هر عملی می‌زد. دریافت رشوه برای واگذاری شغل از اعمالی بود که توسط اشرف انجام می‌گرفت. او رسما پول می‌گرفت و مناصب حکومتی را می‌فروخت. فریده دیبا در کتاب خاطرات خود به این موضوع اشاره کرده و آورده است: «اشرف در انتخاب وزرا، وکلای مجلس، سفرای ایران در خارج از کشور و حتی معاونان وزرا و مدیران کل دخالت می‌کرد و با گرفتن پول‌های کلان، پست‌های نان و آبدار را می‌فروخت.»

انحراف مسیر بزرگراه تهران-کرج
شمس (بزرگ‌ترین خواهر شاه)
شمس بزرگ‌ترین خواهر تنی شاه بود که در عرصه فعالیت‌های اقتصادی، تجاری و ملکی بسیار فعال بود. او علاوه بر زمین‌هایی که از پدرش به ارث برده بود، با اتکا به موقعیت خانوادگی و توسل به فعالیت‌های زمین‌خواری، صاحب زمین‌های زیادی شد. شمس با اِعمال نفوذ موفق شد مسیر بزرگراه تهران ـ کرج را به نوعی منحرف کند که از وسط املاکش در کرج بگذرد تا او بتواند زمین‌ها را چند برابر نرخ معمول به خریداران بفروشد. او علاوه بر سوءاستفاده از اموال دولتی برای منافع شخصی خود، به همراه همسر و فرزندانش صاحب یا سهامدار عمده چندین مؤسسه اقتصادی بود. به‌رغم ثروت هنگفت، شمس برای کسب درآمد بیشتر دست به هر عمل زشتی می‌زد. فریدون هویدا در کتاب خاطرات خود در این‌باره نوشته است: «عمل زشتی که شمس انجام می‌داد، گرفتن مبالغ هنگفت از واردکنندگان اشیای گرانبها، طلا، جواهر و کالا‌های پرقیمت بود. سرمایه‌داران به او باغ می‌دادند و در مقابل، کالا‌های خود را به‌عنوان دربار شاهنشاهی وارد مملکت می‌کردند و از هرگونه بازرسی و مالیات، معاف می‌شدند.»

رشوه ١٢میلیونی از طرف شرکت کانادایی
عبدالرضا پهلوی (برادر شاه)
عبدالرضا پهلوی، برادر دیگر محمدرضا، مالک زمین‌های وسیعی در مازندران، به‌خصوص ساری بود. از املاک واگذاری نزدیک به ٣‌هزار و ٧٠٠هکتار هم در اختیارش بود که در آن گندم بذری می‌کاشت و به وزارت کشاورزی می‌فروخت و سود سرشاری عایدش می‌شد. علاوه بر آن، عبدالرضا از سهامداران گروه کارخانه‌های نورد آلومینیوم و شرکت ماشین‌آلات کشاورزی جاندیر و مالک شرکت شکار ایران بود. عبدالرضا نیز مانند سایر افراد خاندان پهلوی برای افزایش درآمد‌های خود از انجام معاملات غیرقانونی و نیز دریافت رشوه از شرکت‌های اقتصادی برای عقد قرارداد‌های خلاف مقررات، رویگردان نبود. ازجمله موارد رشوه‌خواری عبدالرضا می‌توان به قرارداد احداث کارخانه کاغذسازی در شمال ایران توسط یک شرکت کانادایی اشاره کرد. در این معامله، عبدالرضا با استفاده از نفوذ خود از وزیر دارایی می‌خواهد که مبلغ قرارداد ساخت کارخانه از ٨٠میلیون دلار به ١٠٠میلیون دلار افزایش پیدا کند. در مقابل شرکت کانادایی علاوه بر مشارکت او در معامله، مبلغ ١٢میلیون دلار به حسابش واریز می‌کند.

دست زن و شوهر در یک کاسه است!
غلامرضا (برادر شاه)
غلامرضا، سهامدار بسیاری از شرکت‌های اقتصادی کشور بود که ازجمله آن‌ها می‌توان به شرکت ریسندگی و بافندگی کرج، شرکت کارخانجات نورد و پروفیل ساوه اشاره کرد. جالب اینجاست همسرش، منیژه پهلوی، نیز در بعضی از این شرکت‌ها به‌عنوان سهامدار دخیل بود. در مجموع غلامرضا چه منحصرا و چه مشترک با همسرش در شرکت‌های اینداستریال هومز اینترنشنال، کشت‌وصنعت تمیشان، شرکت کشاورزی پارسی شهر، کشت‌وصنعت آبی، شرکت کشاورزی و عمرانی سبزدشت، شرکت تولیدی سیاک، کلوب ورزشی دریاکنار، شرکت خدمات سرمایه‌گذاران ماوراءبحار، بانک چیس منهتن (بالغ بر پانصد هزار دلار)، شرکت سهامی خاص کالای الکتریک و... سهامدار بودند. در بعضی از این شرکت‌ها هم کلیه سهام به اسم‌شان بود.

صاحب ٢٤مؤسسه صنعتی، چندین معدن و...
محمودرضا (برادر شاه)
برادر دیگر شاه، محمودرضا بود که در امر سرمایه‌گذاری و داشتن سهام در شرکت‌های مختلف، فعالیت زیادی داشت. ضمن اینکه بسیاری از مقامات به وسیله محمودرضا می‌توانستند از موانع قانونی گمرکی و مالیاتی به راحتی عبور کنند و در ازای آن، رشوه پرداخت کنند. محمودرضا در مجموع، ٢٤مؤسسه صنعتی، چندین معدن، یک کارخانه آجر و یک کارخانه لاستیک اتومبیل داشت. بعضی بانک‌ها و مؤسساتی که با محمودرضا پهلوی شراکت داشته‌اند، عبارت بودند از شرکت فیروزه مشهد، شرکت معدنی دونا، شرکت معدنی ایران و رومانی، شرکت دونا سنگ، شرکت معدنی نورگان، شرکت شه‌باف، شرکت بریجستون ایران، شرکت آجر جنوب، شرکت خانه‌سازی و توسعه تهران بزرگ، شرکت شهرسازی و ساختمانی فرح‌آباد، شرکت کشاورزی کیان‌شهر، شرکت کشاورزی و دامپروری ایران، شرکت ماشین‌آلات عمرانی و واردات ماشین‌آلات راهسازی ساختمانی، شرکت تدارکات و خدمات دریایی باسکو و...

سود ٢٥ درصدی از سازمان برنامه
محمدعلی قطبی (دایی فرح)
پس از ازدواج شاه با فرح و وارد شدن او به دربار پهلوی، نزدیکانش در رشوه‌خواری و رانت‌خواری، رقیب سایر درباریان شدند. محمدعلی قطبی، مقاطعه‌کاری‌های سازمان برنامه را به‌خود منحصر و با کمک رئیس سازمان برنامه، این کار‌ها را با ٢٥درصد سود، به افراد دیگری واگذار کرد.. او همچنین در کار واردات گوشت یخ‌زده نیز فعال بود. قطبی به همراه ارتشبد خاتمی، واردات گوشت یخ‌زده را در انحصار داشت. این گوشت‌ها که از استرالیا وارد می‌شدند، سال‌ها از تاریخ مصرف‌شان گذشته بود و به قیمت کود خریداری و با تبلیغات وسیع فروخته می‌شدند. هر توزیع‌کننده‌ای که از خرید گوشت‌ها خودداری می‌کرد، سروکارش با ساواک بود و عواقب ناشی از آن را باید تحمل می‌کرد.

غارت خزانه به بهانه اعتلای سینمای ایران
مهدی بوشهری (همسر سوم اشرف)
مهدی بوشهری، همسر سوم اشرف پهلوی، مدیر شرکت تکنی‌ساز بود که سهام عمده آن متعلق به اشرف بود. این شرکت با نفوذ اشرف، اکثر مناقصات دولتی را به‌خود اختصاص می‌داد و پروژه‌های نان‌وآبدار را در دست می‌گرفت. بوشهری با استفاده از رانت همسر خود به قدرت و ثروت فراوانی دست یافت. وی در هر فعالیت اقتصادی مانند ساختمان‌سازی، شهرک‌سازی، صنایع کشاورزی، دامداری و امور هنری و فیلمسازی با پشتوانه اشرف حضور داشت و منافع سرشاری را به‌دست می‌آورد. بوشهری پس از آنکه مورد غضب اشرف قرار گرفت، به پاریس رفت و با پشتیبانی دربار به فعالیت‌های اقتصادی خود ادامه داد. وی پس از مراجعت به ایران، شرکت گسترش صنایع سینمایی ایران را تأسیس کرد و از طریق آن موفق به دریافت وام‌ها و اعتبارات کلان و وسیع از بانک‌های رژیم شد. بوشهری به بهانه اعتلای سینمای ایران و با استفاده از نفوذ همسرش، مبالغ کلانی را از خزانه مملکت به غارت برد. [٢٢]٣،٩میلیون دلار دلالی اف-١٤

محمد خاتمی (شوهرخواهر شاه)
محمد خاتمی، شوهرخواهر شاه و فرمانده نیروی هوایی رژیم در دریافت رشوه از شرکت‌های خارجی، سرآمد درباریان محسوب می‌شد. او به‌علت خدماتی که به شاه کرد، موفق شد به کسوت دامادی شاه درآمده و پس از تصدی پست فرماندهی نیروی هوایی، خرید تمامی ابزار، وسایل و سلاح‌های نیروی هوایی از خارج را به‌دست گرفت. در جریان خرید هواپیما‌های جنگی اف ـ ١٤از کمپانی آمریکایی گرومن، مبلغ ٩/٣میلیون دلار به او پرداخت شد تا موافقتش در این معامله به‌دست آید. در مورد دیگری کمپانی راکول آمریکا، برای فروش سیستم جاسوسی و اطلاعات پیشرفته به ایران برای استفاده دفاع هوایی که مبلغ ٥٠٠میلیون دلار ارزش داشت، مبلغ قابل‌توجهی به خاتمی رشوه پرداخت تا بتواند موافقتش را برای انجام این معامله کسب کند.

منبع: شهروند