توسعه جهانی نیروگاه‌های تجدیدپذیر در سایه نگرانی‌های مرتبط با محدودیت سوخت‌های فسیلی و آثار منفی زیست محیطی، در دهه‌ها و سالهای اخیر سرعت بیشتری گرفته و با توجه کاهش هزینه‌های توسعه این انرژی رغبت به سرمایه گذاری در آن بیشتر شده است. هزینه تولید پنل‌های خورشیدی بین سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ به شدت کاهش پیدا کرده و همین باعث رونق و افزایش گردش مالی در این بخش شده است. به طوری که گردش مالی در این بخش به ۲۳۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲رسیده و سرمایه گذاری در تولید برق خورشیدی برای اولین بار در سال ۲۰۲۳ از سرمایه‌گذاری در تولید نفت، فراتر رفته است.
ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر که می‌توان آن را یکی از موضوعات مغفول مانده در حوزه انرژی و برق کشور دانست، در حال حاضر بیش از ۱۱۰۰ مگاوات است و دولت سیزدهم که تاکنون ۳۰ درصد نسبت به دولت قبل به ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر کشور اضافه کرده، به دنبال رقم زدن جهشی در این حوزه بوده تا عقب ماندگی این حوزه با نگاهی به پوشش و رفع ناترازی برق در کشور جبران شود.
علی اکبر محرابیان وزیر نیرو در حاشیه نمایشگاه انرژ‌های تجدیدپذیر با اشاره به اینکه نیروگاه تجدیدپذیر یک ضرورت است که جهان به سمت آن حرکت کرده گفت: در کشور ما موضوع تجدیدپذیر‌ها تابع مسائل اقتصادی بوده و فراز و نشیب‌های زیادی داشته است و همین موضوع باعث شد تجدیدپذیر‌ها در کشور ما رشد نکند. زیرا در سایه نیروگاه حرارتی و یارانه سوخت نتوانست به سهم خود برسد و این مسئله باعث شد علیرغم ناترازی در برق، از این فناوری در تأمین برق استفاده نکنیم. تجدیدپذیر پاسخ به ناترازی انرژی، حفظ محیط‌زیست، و ناترازی آبی است و می‌توانیم با اتکا به آن این سه معضل بزرگ را حل کنیم.
نزدیک‌ترین هدفگذاری که در حال حاضر از سوی سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر برای توسعه برنامه ریزی شده ایجاد ۵ هزار مگاوات ظرفیت جدید تا سال آینده است که توان تولید برق از طریق انرژی پاک را به بیش از ۶ هزار مگاوات می رساند.
توسعه این ظرفیت باید توامان با ایجاد زنجیره ساخت و تولید تجهیزات نیروگاه‌های تجدیدپذیر انجام شود تا ضمن تامین نیاز داخل برای توسعه نیروگاه ها، از واردات و خروج ارز از کشور نیز جلوگیری شود.
هزار تا ۱۵۰۰ مگاوات از ظرفیت تجدیدپذیر‌ها از طریق توان داخلی تامین شود
محمود کمانی معاون وزیر نیرو در خصوص ظرفیت‌های فعلی در ساخت صفحه‌های خورشیدی و برنامه‌ها برای تکمیل زنجیره تولید می‌گوید: در حال حاضر چند مجموعه برای تولید پنل داریم و سال گذشته کارخانه‌ای با ظرفیت ۵۰۰ مگاوات افتتاح شد یک کارخانه داخلی نیز جدید با ظرفیت ۱۵۰۰ مگاوات به زودی به بهره برداری خواهد رسید. البته چند کارخانه دیگر در ظرفیت‌های کوچکتر نیز وجود دارد که در ارقام بزرگ اثرگذاری آن‌ها ملموس نیست.
او افزود: پیش بینی ما این است که هزار تا ۱۵۰۰ مگاوات از ظرفیت ۵ هزار مگاواتی که تا سال آینده قرار است ظرفیت تجدیدپذیر‌ها افزایش پیدا کند، از طریق توان داخلی تامین شود. باقی مانده نیاز ما نیز به دلیل سرعت برنامه‌های افزایش ظرفیت از طریق واردات تامین خواهد شد.
او در خصوص برنامه‌های سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر برای افزایش عمق ساخت داخل در توسعه تجدیدپذیر‌ها گفت: برای توسعه ظرفیت برنامه رسیدن به ۸ هزار مگاوات، افزایش توان تولید در کل زنجیره کشور را داریم که یک برنامه ۵ ساله است؛ و با تحقق آن سالانه ۸ هزار مگاوات تجهیزات نیروگاه تجدیدپذیر در داخل تولید می‌شود. زنجیره تولید نیروگاه‌های خورشیدی ۵ حلقه دارد و برای تکمیل این حلقه‌ها حدودا ۵۰ کارخانه باید در کشور ایجاد شود که سرمایه‌ای ۳ میلیارد دلاری مورد نیاز است.
او در خصوص تفاوت هزینه‌های ساخت داخل و واردات گفت: اگر زنجیره کامل را نداشته باشیم قیمت داخلی باقیمت خرید خارجی تفاوتی ندارد که شرایط را برای تولیدکنندگان سخت می‌کند و باید با تعرفه گذاری از تولید داخل حمایت داشته باشیم. اگر کل زنجیره را داخلی سازی کنیم قطعا قیمت تجهیزات، قیمت‌های مناسبی خواهد بود و مهمترین نکته آن هم این است که از خروج ارز جلوگیری می‌کند. عمده تجهیزاتی که در نیروگاه‌های تجدیدپذیر که ارزبری بیشتری دارند در داخل تولید می‌شوند.
بهروز دشتی رئیس گروه آموزش‌های تخصصی سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر می‌گوید: در دولت سیزدهم علاوه بر تولید پنج هزار و ۷۸۴ مگاوات برق حرارتی و ۱۴۰۰ مگاوات افزایش ظرفیت و ارتقای راندمان، ۲۳۰ مگاوات هم نیروگاه از منابع تجدیدپذیر احداث شده است.
وی اضافه کرد: ایران از پتانسیل بسیار بالایی برای استفاده از انرژی خورشید در راستای تولید برق برخوردار است و یکی از اقدامات انجام شده در راستای تحقق برنامه‌های دولت، اطمینان از پتانسیل‌های اجرایی در کل زنجیره ارزش سیلیکونی در کشور بود که در این زمینه به بررسی منابع سیلیکونی کشور پرداخته شد. البته علاوه بر معادن سیلیکون برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی، تجهیزات اصلی و مهم دیگری از جمله اینورتر‌های خورشیدی، کابل‌ها و موارد دیگر نیز مورد نیاز است و زیرساخت‌های زیادی نیاز داریم که باید به مرور در کشور ایجاد و توسعه داده شود.