شخصیت داستانی معروف گالیور در سفر پرماجرایش به لی‌لی‌پوت رسید. سرزمینی که مردمانش کوتاه قامت بودند. مردمانی شیرین و دوست‌داشتنی. شاید بتوان با اغماض زیاد دردنیای فوتبال هم لی‌لی‌پوتی‌ها را پیدا کرد. بازیکنانی کوتاه قامت، اما خوش تکنیک و با هوش. بسیاری از خانواده‌ها وقتی استعداد فوتبالی فرزند ریزنقش‌شان را می‌بینند تصور می‌کنند، چون او جثه بزرگ و قدرت بدنی ندارد نمی‌تواند فوتبالیست موفقی باشد. اما در فوتبال ایران و جهان بازیکنان زیادی بوده اند و هستند که به رغم داشتن قامت کوتاه موفق بودند.
جدیدترین نمونه‌اش در فوتبال ما مهدی قائدی است. باشوی کوچک بوشهری که فانتزی بازی می‌کند؛ خیلی وقت‌ها دریبل‌ها و حرکات انفجاری‌اش نمی‌گیرد؛ اما اگر روزش باشد هر دفاعی را به هم می‌ریزد و ویرانگر است. در آستانه سومین بازی تیم ملی و به بهانه درخشش قائدی در دو بازی قبل، سراغ فوتبالیست‌های کوتاه قامت رفتیم و از راز و رمز موفقیت در فوتبال با قامت کوتاه گفتیم.
انجمن لی‌لی‌پوتی‌های خوش تکنیک
برخلاف تصور عمومی قامت کوتاه به معنای نداشتن قدرت بدنی نیست و بازیکنان ریزنقش برتری‌های جالبی هم بر دیگران دارند؛ چند مصداق ویژه هم در این‌باره وجود دارد
بازیکنان فوتبال به طور میانگین قامتی حدود ۱۸۰ سانتی متر دارند. فیزیک بیشترشان قوی است، مدافعان بین ۱۸۵ تا ۱۹۵ و هافبک‌ها بین ۱۷۵ تا ۱۸۵ سانتی‌متر قد دارند. اما بازیکنان زیادی هستند که تا میانگین فاصله زیادی دارند. قد و قامت کوتاه شاید در نگاه اول برای یک فوتبالیست که در رشته‌ای درگیرانه فعال است ممکن است یک نقطه ضعف باشد، اما از خیلی جهات می‌تواند به او کمک کند. بازیکنی که قامت کوتاهی دارد تسلط بهتری روی هر دو پایش دارد، علاوه بر پای تخصصی می‌تواند از پای غیرتخصصی هم بهتر از دیگران کمک بگیرد، در نتیجه تغییر جهت و مسیر روان‌تری می‌دهد، امکان مانور با توپ و دریبلینگ بهتری دارد، در حرکات انفجاری به‌خاطر پای کوتاه شتاب بیشتری خواهد داشت، تعادل و مرکز ثقل بدنش بهتر است برای همین بهتر می‌چرخد، در کورس‌ها موفق‌تر است و اگر تنه به تنه کم بیاورد، اما می‌تواند از بازیکن حریف راحت‌تر عبور کند. قدرت بالاتنه بهتری دارد و گاهی پای تخصصی‌اش عضلانی‌تر است و بهتر شوت می‌زند. در کل قامت کوتاه در بیشتر موارد به معنای قدرت بدنی ضعیف نیست. در این مطلب سراغ بازیکنان ایرانی و خارجی رفتیم که قدشان زیر ۱۷۰ سانتی‌متر بود، اما بسیار موفق بودند.
مارادونا ۱۶۵ سانتی‌متر
نیازی به معرفی ندارد، فوق‌ستاره تمام دوران‌ها، نابغه محض و خوش تکنیکی که توقف ناپذیر بود. مارادونا پا‌های قوی داشت و به‌راحتی می‌توانست مانور دهد. شوت‌های او فوق‌العاده بود و توانایی بازی با هر دوپا را داشت. او اعتبار بازیکنان زیر ۱۷۰ سانتی‌متری تاریخ فوتبال است.
لیونل مسی ۱۶۹ سانتی‌متر
یکی از ۵ فوتبالیست برتر تاریخ فوتبال جهان، مردی با شوت‌های مهارنشدنی پای چپ، آگاهی محیطی شگفت‌انگیز در ارسال پاس و جاگیری، سرعت بالا، مانور جالب با توپ و همه آن‌چه از او طی دو دهه اخیر بهترین را ساخته است.
ژاوی ۱۶۹ سانتی‌متر
باهوش، خوش‌فکر، با هوش فضایی بالا، کسی‌که می‌توانست در فضای کم بازی کند، توپ را به گردش دربیاورد و از نبوغش برای پیدا کردن منافذی در دفاع حریف استفاده کند. قطعاً بخش زیادی از اعتبار مسی مدیون پاس‌های ژاوی باشد.
جردان شقیری ۱۶۵ سانتی‌متر
یک وینگر ویرانگر، شوت‌زن، دریبل‌زن و خوش تکنیک. تیم ملی سوئیس با او روزگار خوبی داشت و در لیگ‌های معتبر به‌خصوص لیگ برتر انگلستان هم با بازی چشم‌نوازش فوتبال‌دوستان را به‌وجد می‌آورد.
آلکسیس سانچز ۱۶۹ سانتی‌متر
مرد کوتاه قامت تیم ملی شیلی با آن شوت‌های مهلک و حرکات انفجاری نشان می‌داد بازیکنان ریزنقش توانایی‌های خاصی دارند. سانچز می‌توانست کنار خط با سرعت و مهارتش هر دفاعی را سردرگم کند و به هم بریزد.
توماس هسلر ۱۶۶ سانتی‌متر
هافبک راست تیم ملی فوتبال آلمان که بیشتر از ۱۰۰ بار پیراهن کشورش را پوشید. ضربات ایستگاهی مهلکی می‌زد و در روز‌های اوجش گریزپا و مهارناپذیر بود. استخوان‌بندی خاص هسلر طوری بود که حتی زیر ۱۶۰ سانتی‌متر به نظر می‌رسید، اما آن‌قدر‌ها هم کوتاه نبود.
فرانک ریبری ۱۷۰ سانتی‌متر
صورت زخمی فوتبال فرانسه و بایرن یکی از آن بازیکنانی است که همه حسرت توانایی جالبش در حمل توپ، دریبل و سرعتش را می‌خوردند. ریبری شوت‌زن و دونده بود. مصداق جالبی از یک بازیکن کوتاه قامت که قدرت بدنی خوبی داشت و کم نمی‌آورد.
فلیپ لام ۱۷۰ سانتی‌متر
کاپیتان دوست‌داشتنی و بی‌حاشیه تیم ملی آلمان که جام قهرمانی سال ۲۰۱۴ را با قلع‌وقمع برزیل میزبان در نیمه نهایی و برد لحظه آخری مقابل آرژانتین و مسی بالای سر برد از آن مدافعان کناری کوتاه قامتی بود که موثر و چشم‌نواز بازی می‌کرد.
روماریو ۱۶۹ سانتی‌متر
این فهرست بدون فوق‌ستاره برزیلی بارسا که تیم ملی کشورش با درخشش او و به‌به‌تو قهرمان جام ۹۴ شد چیزی کم داشت. روماریو خوش‌تکنیک، دریبل‌زن، گلزن و البته پرحاشیه بود.
لیزارازو ۱۶۹ سانتی‌متر
مدافع چپ فرانسوی و خوش‌تیپ بایرن از آن بازیکنانی بود که چهره‌اش بیشتر به دنیای سینما نزدیک بود تا فوتبال. جثه ریزی داشت، اما خوش‌تکنیک بود و نقش موثرش باعث قهرمانی خروس‌ها در جام ۹۸ فرانسه شد.
روبرتو کارلوس ۱۷۰ سانتی‌متر
نام او مترادف شده با شوت‌های سهمگین، به‌خصوص گلی که به تیم ملی فرانسه زد و قوانین فیزیک را با آن قوس عجیبی که به توپ داد به کل نقش کرد. او کنار خط درگیرانه و موثر بود و در عین حال که خوش تکنیک بود، اما فیزیکی هم بازی می‌کرد.
جایی برای ریزنقش‌ها نیست؟
برخلاف فوتبال دنیا که بازیکنان زیر ۱۷۰ سانتی‌متری موفق کم نداریم و حتی مدافعی مثل کاناوارو با ۱۷۶ سانتی‌متر و دروازه‌بانی مثل خورخه کامپوس با ۱۷۰ سانتی‌متر موفق از کار درمی‌آیند قاعده‌ای در فوتبال ما وجود دارد که بازیکن باید فیزیکی و قلدر باشد. در بخشی از برنامه ستاره‌ها که کارشناس و استعدادیابش خداداد عزیزی بود که خودش با جثه ریز موفق بود دیدیدم که حین استعدادیابی بازیکنان کوتاه قامت جدی گرفته نمی‌شدند که اعتراض والدین را هم در پی داشت. در این شرایط مهدی قائدی با ۱۶۶ سانتی‌متر قد برای خودش در لیگ برتر و تیم ملی خوش درخشیده و حتی آن‌چنان که باید در مسیر موفقیت نبوده. قائدی از ۱۸ سالگی چهره شد و حقش بود خیلی زود به اروپا برود. اما ترجیح داد حضور در تیم‌های حاشیه خلیج فارس را تجربه کند. در تیم ملی هم به جز همین دوره اخیر جدی گرفته نشد و هرازگاهی ذخیره بازی کرد. اما در دو بازی اخیر با گلزنی در دو موقعیت نه چندان جدی نشان داد بازیکن توانمندی است. هرچند مثل او کم نداشتیم و امیدواریم درخشش بیشتر او باعث شود مربیان بازیکنان کوتاه قامت را جدی‌تر بگیرند.
خداداد عزیزی ۱۶۸ سانتی‌متر
معروف‌ترین بازیکن ریزنقش تاریخ فوتبال ایران. تیزهوش، طراح، تکنیکی و دریبل‌زن. خداداد اگر قدر خودش را بیشتر می‌دانست می‌توانست تعداد بازی‌های ملی بیشتری داشته باشد و در فوتبال اروپا هم بدرخشد. اما نبود تفکر حرفه‌ای باعث شد ستاره محبوب فوتبال کشورمان نتواند به آن‌چه استحقاقش را داشت برسد. از تیم علی پروین به‌خاطر یک حاشیه خط خورد. مدتی مغضوب مایلی‌کهن شد. در تیم جلال طالبی جای ثابت نداشت. پورحیدری هم به او روی خوش نشان نداد. به‌خاطر شماره پیراهن از تیم چیرو کنار گذاشته شد و در نهایت مدت کوتاهی در تیم برانکو بازی کرد. تمام خاطرات خوبی که از او داریم مربوط به مدت کوتاهی حدود دو سه سال است.
سیروس دین‌محمدی ۱۶۶ سانتی‌متر
یک هافبک کوتاه قامت، پرانرژی و طراح که برای استقلال خوش درخشید و مدتی هم حضور در فوتبال آلمان را تجربه کرد. حضور او در تیم ملی چیرو کوتاه، اما موثر بود.
محمدرضا خلعتبری ۱۶۹ سانتی‌متر
وینگری که سرعتی و تکنیکی که، چون ترکه‌ای بود خیلی ریزتر چیزی که بود دیده می‌شد. دریبل‌زن بود و با اعتماد به‌نفس. مدتی بازیکن مارادونا در لیگ امارات بود. ذخیره مطمئنی هم در تیم ملی بود و عمر فوتبالی‌اش هم بسیار طولانی بود.
اسماعیل شریفات ۱۶۸ سانتی‌متر
بازیکنی تکنیکی و خوش‌اخلاق که حقش را از فوتبال نگرفت. پا به توپ خوبی داشت. سرعت بالایش در فرار از تله آفساید گره‌گشا بود. اما آن‌قدری که انتظار می‌رفت نتوانست در مسیر پیشرفت باشد.
سامان نریمان جهان ۱۶۵ سانتی‌متر
روزی که با پیراهن تراکتور سه گل به استقلال زد همه منتظر بودند خبرهای بیشتری از او در لیگ‌برتر و تیم ملی بشنوند، اما او هم درگیر سندروم بی‌اعتمادی به ریزنقش‌ها شد و در بیشتر تیم‌هایش آن‌طور که باید جدی گرفته نشد. با این‌حال درخشش قائدی می‌تواند مسیر را برای بقیه بازیکنان ریزنقش فراهم کند تا مثل بازیکنانی که در سطح جهانی درخشیدند، آن‌ها هم در لیگ و تیم ملی ما بدرخشند.
هوش فوتبالی از میزان قد مهم‌تر است
عباس چمنیان، سرمربی اسبق تیم‌ملی نوجوانان از اهمیت قد و قواره در موفقیت بازیکنان فوتبال می‌گوید
شاید این‌طور به نظر برسد که شانس بازیکنان قد بلند برای تبدیل شدن به ستاره در مستطیل‌سبز بیشتر باشد. «عباس چمنیان» که سابقه مربیگری در تیم‌های مختلفی را داشته، در این باره می‌گوید: «شاخصه‌های متعددی که در سطح اول فوتبال برای یک بازیکن مطرح است، می‌تواند تعیین کند که او تا چه سطحی می‌تواند رشد کند و به چه درجه‌ای از موفقیت برسد. یکی از این شاخصه‌ها، ویژگی‌های جسمانی بازیکن است؛ بنابراین در کنار شاخصه‌هایی مانند ویژگی‌های تکنیکی، شعور و درک تاکتیکی، شرایط روانی و ذهنی بازیکن، وضعیت جسمانی بازیکن هم به‌عنوان یک ملاک مهم مورد توجه است که می‌تواند موفقیت یک بازیکن را پیش‌بینی کند».
اهمیت قد بر اساس پست بازیکن، متفاوت است
این کارشناس فوتبال درباره تاثیر قد بازیکنان در موفقیت‌شان می‌گوید: «در بین ویژگی‌های جسمانی، یکی از ملاک‌ها بحث قد و قامت بازیکن است که این مسئله برای پست‌های مختلف، تعاریف مختلفی دارد. یعنی هیچ‌وقت یک بازیکن که قد و قامت کوتاهی داشته باشد، نمی‌تواند در پست دروازه‌بانی به کار گرفته شود و موفق باشد. حتی در دفاع وسط هم نمی‌تواند به یک بازیکن قابل اعتماد و موفق تبدیل شود چراکه ویژگی قد و قامت در این پست‌ها می‌تواند تاثیر زیادی روی عملکرد بازیکن در زمین داشته باشد. اما استثنا درباره وینگر‌ها یعنی بازیکن‌های جناحین که در چپ و راست زمین بازی می‌کنند، اتفاقا قد بلند نمی‌تواند به آن‌ها کمک زیادی بکند، چون معمولا بازیکن‌هایی که قد بلندتری دارند از هماهنگی عصب و عضلانی کمتری برخوردارند و سرعت کمتری دارند».
جبران قد کوتاه با تکنیک و خلاقیت فردی
سرمربی سابق تیم‌ملی نوجوانان درباره گلزنی مهدی قائدی در ۲ بازی اخیر تیم ملی می‌گوید: «یکی از الزامات وینگر‌های چپ و راست، این است که از سرعت و شتاب انفجاری بالایی برخوردار باشند. درباره مهدی قائدی، این ضعف جسمانی که قد و قامت کوتاه او در مقایسه با بعضی از وینگر‌های دیگر است، با تکنیک و خلاقیت فوق‌العاده‌اش جبران کرده تا تبدیل به یک بازیکن تاثیرگذار شود کما این‌که در این دو بازی هم همین‌طور بوده و موفق شد ۲ گل هم برای تیم‌ملی کشورمان به ثمر برساند که یکی از آن‌ها، ۳ امتیازی و بسیار حساس بود».
مسی نه قد بلندی دارد و نه عضلات قوی
چمنیان در پاسخ به این سوال که اگر یک خانواده بچه‌شان استعداد فوتبالی دارد، اما به قول معروف ریزه میزه است و قد بلندی ندارد، آیا او را برای ادامه‌دادن فوتبال ترغیب کنند و می‌تواند بازیکن موفقی باشد یا نه؟ می‌گوید: «چرا که نه، هوش فوتبالی بسیاری از مواقع ضعف‌های جسمانی را می‌تواند بپوشاند و از قد مهم‌تر است. شما در جهان بازیکن‌هایی دارید مثل سیلوا در منچسترسیتی که اصلا قد و قامت بلندی ندارند، اما بسیار موفق هستند. اصلا چرا راه دوری برویم، لیونل مسی نه قد بلندی دارد و نه عضلات قوی، اما روی هوش فوتبالی، خلاقیت فردی و تکنیکش می‌تواند کاملا تاثیرگذار باشد به حدی که حتی بلندقامت‌ترین دفاع‌ها را شکست دهد. یک فوتبالیست موفق مجموعه‌ای از شاخص‌ها را نیاز دارد و باید معدل خوبی از مجموعه‌ای از شاخص‌ها بگیرد؛ بنابراین اگر در یک زمینه ضعیف‌تر بود، باید در سایر زمینه‌ها توانایی بالاتری داشته باشد تا بتواند فوتبالیست موفقی شود».
منبع: روزنامه خراسان