نخستین همایش مروجان کتاب مناطق روستایی و عشایری یکشنبه (اول بهمن ماه) با حضور یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی رمضانی، مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی، حجت‌الاسلام کمال خداداده، رئیس کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور و اسماعیل جانعلی‌پور، مدیرکل مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و جمعی از مدیران ستادی و استانی وزارت فرهنگی و ارشاد اسلامی در مجتمع فرهنگی آموزشی «آدینه» برگزار شد.
محمد مهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ در این مراسم با تبریک ایام ولادت امام جواد (ع) گفت: خیلی مشتاق بودم در یکی از روستاها حاضر شوم ولی برخلاف برنامه ریزی‌ها متاسفانه این امر محقق نشد. در فرصتی مناسب در یکی از روستاهای دوستدار کتاب حضور پیدا خواهیم کرد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: در دولت مردمی به دنبال تحقق شعار عدالت فرهنگی هستیم و این یعنی بتوانیم بسترهای به فعلیت رسیدن استعدادهای شگرفی که در مناطق مختلف ایران وجود دارد را فراهم کنیم. در طول این سال‌ها برنامه های خوبی ارائه شده ولی مسأله مهم اجرایی کردن این برنامه هاست که امر دشواری به‌شمار می‌رود.
وزیر فرهنگ گفت: بحمدالله همکاران خوش فکر، متعهد و بسیار دغدغه‌مندی داریم که برای اعتلای حوزه فرهنگی تلاش می کنند.
وی خطاب به حاضران مراسم افزود: برای اولین بار از ۸۰ روستا تعدادی از فرزانگان جمع شدند که برگزار کردن این همایش نشان دهنده عزم و اراده عملی است. شما عزیزان مربیان فرهنگی جامعه روستایی و عشایری ایران هستید که با وجود کمبود امکانات کارهای مهمی را انجام می دهید.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه در وزارت فرهنگ چند کار را برای انتقال بهتر کتاب ها به مناطق روستایی انجام دادیم، تاکید کرد: طبق توافقی که با وزیر صمت داشتیم انشاءالله بتوانیم در بازه چند ماهه ۲۰۰ کتابخانه سیار به ظرفیت‌های موجود اضافه کنیم.
وی افزود: کانون های فرهنگی هنری مساجد نیز یکی دیگر از ظرفیت‌هاست؛ هر یک از آنها ظرفیت تبدیل شدن به کتابخانه را دارد و ما باید از این ظرفیت بیشترین استفاده را کنیم. کانون های فرهنگی ۱۰ هزار کتابخانه دارند که باید آنها را گسترش و به روستاها دهیم.
وزیر فرهنگ ادامه داد: لباس خدمت‌گزاری فرهنگ و هنر ایران را با افتخار به تن کرده‌ایم و این اجتماعات باید به شکلی متعدد و منطقه ای برگزار شود.
کتابخوانی یک سنت اصیل و متعلق به روستاها است
یاسر احمدوند در این مراسم با اشاره به حضور نمایندگان ۲۹ استان و ۸۰ روستا در این رویداد، گفت: توسعه کار کتاب در روستاها، کار مفید و موثری است و به پیشرفت کشور در ابعاد مختلف کمک می‌کند. روستاها در ایران، محل اصلی کتابخوانی بودند. خیلی از تولیدات فرهنگی از شهر به روستا رفته، اما کتابخوانی به عکس است؛ سنت کتابخوانی در روستاها از گذشته با شاهنامه‌خوانی و متون دیگر وجود داشته است.
وی افزود: درگذشته در هر روستا، یک یا دو نفر سواد داشتند، اما همین افراد در موقعیت‌ها و مناسبت‌های مختلف و در جمع، کتابخوانی می‌کردند. کتابخوانی یک سنت اصیل و متعلق به روستاها است.
احمدوند با بیان اینکه ترویج کتابخوانی یک کار الصاقی نیست، ادامه داد: در روستاها کار کتابخوانی راحت انجام میشود. یکی از شاخص‌های توسعه در دنیا وجود چند جلد کتاب در یک خانه است و فکر می‌کنم در خیلی از خانه‌های روستایی کتاب وجود دارد.
وی ادامه داد: گاهی به داشته‌هایمان توجه نمی‌کنیم، بر همین مبنا کتاب با ارزش است، کتابخوان ویژگی خاصی دارد و در جامعه نگاه محترمانه‌ای به او میشود که همین مسئله ارزشمند است، امیدوارم کار کتاب با تلاش شما در روستاها رونق بیشتری داشته باشد.
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هدف اصلی همایش «مروجان کتاب مناطق روستایی و عشایری»، صحبت درباره تجربه‌های کار ترویج کتاب در روستاها دانست و گفت: هدف این است که دور همدیگر، درباره تجربه‌ها و پیشنهادات ترویج کتاب در روستاها، صحیت کنیم. اگر پیشنهاد بدهید که چه کاری در روستا و محیط عشایری موثرتر است می‌توان به‌عنوان برنامه اصلی، در نظر گرفته شود.
احمدوند گفت: پیشنهادات و تجربه‌های خوب طرح شود تا به‌عنوان الگو و نمونه در اختیار دیگران قرار گیرد؛ همچنین از تجربیات خوب و پیشنهاد‌های موثر به‌صورت ویژه تقدیر خواهد شد.
وی همچنین به ذکر چند نکته در این حوزه پرداخت و افزود: منظور از کار کتاب صرفاً فعالیت در کتابخانه‌ها نیست؛ بلکه کار وسیع‌تری است، کتابخانه‌ها محل بروز این فعالیت‌ها هستند، از کتاب خواندن و تقویت مهارت‌های نوشتن و خواندن تا اقدامات دیگر. اگر در روستایی فعال هستید نه فقط به مسئله کتابخانه بلکه به مسئله محتوا توجه کنید.
در روستاها باید «نهضت تولید محتوا» شکل بگیرد
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: در روستاها باید «نهضت تولید محتوا» شکل بگیرد؛ مروجان و مردم، کتاب، داستان و دلنوشته بنویسند، می‌توان این آثار را جمع کرد و اگر امکان انتشار داشت، چاپ کرد. حدود ۲۰ میلیون نفر ایرانی در روستاها ساکن هستند و باید در زمینه تولید محتوا سهم داشته باشند.
به‌گفته احمدوند، در تولید محتوا، به نکات و سوژه‌های اقلیمی و بومی توجه شود، برخی استان‌ها مفاخر ویژه و برخی آداب و سنن، برخی قصه و افسانه، برخی دیگر مکان‌های خاص و طبیعت خاص دارند. خاطرات آزادگان و ایثارگران محلی و موضوعات دیگر نیز به‌عنوان نمونه برای تولید محتوا در نظر باشند.
وی با بیان اینکه مدتی قبل یک دانشنامه پنج جلدی متعلق به یکی از روستاهای اصفهان در تراز یک دانشنامه وزین پژوهشی رونمایی شد، گفت: این دانشنامه شامل اسناد قدیمی، خاطرات پیرمرد‌ها و پیرزن‌ها و.. بود؛ یک نمونه درخورتوجه که امکان کثیر آن وجود دارد. هرجایی از کشور هویت دارد و اگر جوان و نوجوان روستایی هویت خود را بشناسد نگاه به کشور، خود و هویتش عوض میشود؛ دیگر به مهاجرت فکر نمی‌کند و می‌تواند در روستای خودش کارآفرین باشد و ثروت تولید کند و اثرگذار باشد.
وی همچنین با بیان اینکه می‌توان اقدامی انجام داد که روستاهای فعال به‌عنوان سفیر و روستای معین در ترویج کتابخوانی انتخاب شوند، عنوان کرد: این‌روستا‌ها می‌توانند برای انتقال تجربه به سایر روستاهای اطراف نقش موثری داشته باشند، در این میان معلمان و روحانیون و دهیاران هم باید کمک کنند؛ امیدواریم با فعال شدن شما در روستاهای کشور، سال آینده شاهد رقابت چندهزار روستا باشیم. در این مسیر از نهاد‌های روستایی نیز باید کمک گرفت.
در ابتدای مراسم جانعلی‌پور، درباره برگزاری همایش مروجان کتاب مناطق روستایی و عشایری گفت: بنای این رویداد گردهمایی فعالان حوزه ترویج کتابخوانی است؛ افرادی که طی ۹ دوره گذشته در این حوزه فعالیت داشتند. ضروری بود بعد از ۹ دوره برگزاری جشنواره که تاکنون ۱۰۰ روستا در آن انتخاب شدند، دورهم جمع شویم. در جشنواره امسال، ۱۵ روستا و جامعه عشایری انتخاب شده‌اند.
جانعلی‌پور با بیان اینکه این همایش گام نخست برای توسعه شبکه گسترده روستاهای دوستدار کتاب در سراسر کشور خواهد بود، ادامه داد: امیدواریم که این رویداد یک اقدام بزرگ ملی باشد. هدف دیگر این گردهمایی این بود که بعد سال‌ها، مروجان حوزه کتاب در سراسر کشور را پیدا کنیم. دیگر دستاورد آن، رسیدن به نقطه عملیات مشترک بود. امیدواریم از این جلسه در کنار آموزش‌ها و جلسات تبیینی بهره‌مند شویم.
تلاش کردیم تعهداتمان در دولت جدید به درستی و بدون نقص انجام شود
وی در ادامه با بیان اینکه تلاش کردیم عملکرد متفاوتی با دوره‌های قبل داشته باشیم، ادامه داد: تلاش کردیم تعهداتمان در دولت جدید به درستی و بدون نقص انجام شد.
مدیرکل مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اهدای کتاب به ارزش ۵۰ میلیون تومان به روستاها در دوره قبل جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب، گفت: امسال با موافقت معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۰۰ میلیون تومان کتاب اهدا خواهد شد.
در بخش دیگر مراسم حجت‌الاسلام خداداده نیز در سخنانی با اشاره به اهمیت احیای امر فرهنگ و هنر در روستاها و عشایر گفت: اگر میراث خود را تقسیم‌بندی کنیم یکی‌از میراث‌های معنوی و فرهنگی که باید حفظ شود، روستا و عشایر است.
وی ادامه داد: بر کسی پوشیده نیست که بسیاری از گویش‌ها و لهجه‌ها و صنایع دستی و سنتی، همچنین غذا‌های خوشمزه و لذیذ با وجود روستاها زنده است و اگر این مکان‌های جغرافیایی را از دست بدهیم بخشی از فرهنگ و آداب و رسوم پیشینیان را از دست می‌دهیم.
ضرورت توجه به مساجد به‌عنوان پایگاه‌های فرهنگی
حجت‌الاسلام خداداده با بیان اینکه در بحث احیای کتاب، موضوع مهم توجه به مساجد به‌عنوان پایگاه‌های فرهنگی است، ادامه داد: اکنون حدود ۱۲ هزار پیشخوان کتاب در مساجد مستقر هستند که بخشی کتابخانه مستقل و بخشی در قالب یک پیشخوان کتاب اهدا می‌کنند، این ظرفیت بسیار خوبی است که متولیان کتاب از آن غافل شده‌اند.
وی افزود: اگر موقعیت‌های جغرافیایی و پراکندگی مساجد را رصد کنیم و برای آن برنامه‌ریزی شود می‌توان یک اقدام بزرگ فرهنگی انجام داد، زیرا مساجد محل تبلیغ امر فرهنگ و هنر است، مسجد محل تمام خوبی‌ها و کارهای خوب است و امیدواریم تا بتوانیم قدمی برداریم.
توجه به روستاها و عشایر جزو سیاست‌های اصلی نهاد کتابخانه‌های عمومی است
در ادامه این همایش، مهدی رمضانی، با بیان اینکه ترویج یکی از مهمترین اتفاقات حوزه کتابخوانی است، گفت: جریان ترویج کتابخوانی به همت همه فعالان عشایر و روستایی در ملموس‌ترین و نزدیک‌ترین لایه به بدنه اجتماعی کشور، یعنی مردم و یکی از مهمترین نقاط تقسیم‌بندی سیاسی در کشور یعنی روستاها و عشایر اتفاق می‌افتد.
وی افزود: توجه به روستاها، عشایر و نقاط حاشیه‌ای در سیاست‌های اصولی نهاد قرار دارد، در این میان فضا به گونه‌ای پیش رفته که بین مراکز استان و مناطق اصلی و حاشیه‌ای در ترویج کتابخوانی به حد توان و امکان، تفاوتی قائل نشویم.
رمضانی با بیان اینکه اساساً کتابخانه عمومی را یک مرکز فرهنگی اجتماعی می‌دانیم، عنوان کرد: تعریف کتابخانه عمومی نیز یک تعریف گسترده‌ای است، اطلاق عمومی‌بودن به همه شئون کتابخانه برمی‌گردد، فقط به خود کلمه کتابخانه برنمی‌گردد. ضمن تقدیر و تشکر از همه کتابخانه‌های کشور، فضای کتابخانه عمومی با سایر کتابخانه‌ها در دانشگاه و مساجد و کتابخانه‌های تخصصی در منابع و دسترسی متفاوت است.
وی با بیان اینکه همه مردم با هر سلیقه، جنسیت، تفکری و سنّی، باید امکان بهره‌مندی از کتابخانه عمومی را داشته باشد، تاکید کرد: بعد از مسجد و مدرسه، گسترده‌ترین شبکه فرهنگی در کشور شبکه کتابخانه‌های عمومی است، نگاه متولیان، بهره‌مندی از این شبکه برای برطرف کردن نیاز‌های فرهنگی و اجتماعی است؛ البته هسته و محور اصلی این فعالیت‌ها کتاب خواهد بود.
کتابخانه‌های عمومی ظرفیت مهمی برای ترویج کتابخوانی است
به‌گفته رمضانی، معتقدیم همه ظرفیت‌ها باید کنار هم قرار گیرد و هم‌فزایی ایجاد شود؛ مروجان کتابخوانی باید کتابخانه‌ها را محیط فعالیت خود بدانند و با دعوت از مروجان دیگر از این ظرفیت استفاده کنند؛ شبکه کتابخانه‌های عمومی با همه ابزار و امکانات در این مسیر همراه آنها است.
وی با اشاره به بحث عدالت فرهنگی در شعار دولت سیزدهم، افزود: معتقدم که این عدالت فرهنگی با تقویت مجموعه‌هایی مثل مروجان کتاب محقق میشود، در این میان، بحث تقویت گروه‌های مروج کتابخوانی نیز اهمیت دارد است. تا سال گذشته در مجموع ۴۲ گروه مروج فرهنگی در قالب سازمان مردم‌نهاد، مجوز داشتند که معتقدم نیاز به تقویت دارند.
رمضانی ادامه داد: امکان بهره‌مندی از برخی بودجه‌ها و مزایایی که در حوزه ترویج وجود دارد، با قانونی شدن ساختار فعالیت‌ها، این بهره‌مندی فراهم میشود، شبکه مروجان کتاب می‌تواند به عادلانه شدن دسترسی مردم به کتاب و کتابخوانی کمک می‌کند.
وی همچنین با بیان اینکه در حوزه ترویج و تبلیغ کتاب، نیرو‌های انسانی، کارمند نیستند و صرفاً تولیدکننده خدمات فرهنگی هستند، گفت: کسی که در حوزه مسائل فرهنگی کار می‌کند، دغدغه این حوزه را دارد و با توجه به اینکه تولیدکننده محتوای فرهنگی هستند، نیاز به حمایت دارند و این حمایت اثر وضعی در ترویج فرهنگ کتابخوانی دارد.
رمضانی با اشاره به نکته دیگری در این حوزه، توضیح داد: معتقدم، ایده‌ها و تجربیات حوزه ترویج باید به اشتراک گذاشته شود، کمتر به این موضوع پرداخته شده است، علاوه‌براین باید به مدل‌های دقیق ترویج کتابخوانی در کشور برسیم؛ همچنین باید به ایده‌های نو و خلاقانه توجه کنیم، مشتاقیم که ایده‌های نو شکل گیرد، زیرا معتقدیم که بسیاری از کار‌ها قابل تکثیر است.
هنوز کتاب به مسئله کشور تبدیل نشده است
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور همچنین بر لزوم توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری اشاره کرد و گفت: یک نقطه آرمانی و تمدنی داریم که رهبری گفته‌اند کتاب در کشور مسئله شود؛ با این نقطه فاصله داریم، بنابراین باید تلاش کنیم به آن برسیم، همه همتی که صورت گرفته باید چند برابر شود تا آن هدف محقق شود.
وی همچنین ادامه داد: توجه به حوزه عشایر نیز رویکرد جدیدی است و به‌صورت جدی آن را در استان‌های مختلف مثل فارس، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد دنبال می‌کنیم؛ زیرا ظرفیت عشایر بی‌نظیر است.
رمضانی در بخش پایانی صحبت‌هایش بیان کرد: همچنین باید به ظرفیت‌های موجود در کتابخانه زندان‌ها توجه کرد؛ ۲۰۰ کتابخانه زندان داریم که در هر یک از آنها ظرفیت‌های ترویجی زیادی وجود دارد و از پُرمخاطب‌ترین بخش‌های‌های زندان است؛ باید برای ترویج کتابخوانی در زندان‌ها فکری کرد.