بلایای طبیعی شامل حوادثی مانند بهمن، رانش زمین، فرسایش، زلزله، گردباد، سیل، فوران‌های آتشفشانی و امواج گرما می‌شوند. خوشبختانه، به لطف سامانه‌های هشدار، تکنیک‌های ساخت و ساز بهتر و بهبود خدمات اضطراری، میزان سالانه مرگ و میر جهانی ناشی از بلایای طبیعی با گذشت زمان کاهش یافته است. طبق گزارش پایگاه داده رویداد‌های اضطراری ئی ام-دت، این میزان اکنون به طور متوسط ۶۰ هزار نفر در سال است.
در ادامه نگاهی به برخی از مرگبارترین بلایای طبیعی طی سال‌های اخیر خواهیم داشت.
فاجعه رودخانه یانگ تسه – ۱۹۳۱
نوع: سیل
مکان: چین
میزان تخمینی کشته شدگان: ۳.۷ میلیون نفر
طغیان رودخانه یانگ تسه در سال ۱۹۳۱ مرگبارترین بلای طبیعی در قرن بیستم بود. سیل بین ماه‌های ژوئن و آگوست رخ داد و جان بیش از ۳.۷ میلیون نفر را در شرق و مرکز چین گرفت.
چین بین سال‌های ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۰ یک خشکسالی طولانی را تجربه کرد و زمستان بین سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۳۱ بسیار سخت بود که به ذخایر بزرگ برف و یخ در مناطق کوهستانی منجر شد. این ذخایر سپس ذوب شده و طی باران‌های شدید بهاری در پایین دست به رودخانه یانگ تسه سرازیر شدند.
طغیان رودخانه افزون بر تلفات جانی و آوارگی ناشی از سیل، مزارع برنج را نیز به باتلاق تبدیل کرد و محصول برنج تا حدی زیادی از بین رفت. افراد بسیاری در شهر‌های مجاور مانند ووهان و نانجینگ به این محصول وابسته بودند و از بین رفتن آن به گرسنگی مردم در مقیاس بزرگ منجر شد. حتی پس از فروکش کردن آب‌های سیل، بیماری‌هایی مانند حصبه و اسهال خونی موجب مرگ افراد بسیاری شدند.
طغیان رودخانه زرد – ۱۸۸۷
نوع: سیل
مکان: هوایوانکو، استان هنان، چین
میزان تخمینی کشته شدگان: ۲ میلیون نفر
رودخانه زرد یا هوانگ هو در برخی از بدترین سیل‌های چین نقش داشته است. با طول ۴۸۰۰ کیلومتر، این رودخانه از استان کوهستانی شمالی چینگ‌های آغاز و به دریای زرد ختم می‌شود.
در سپتامبر ۱۸۸۷، رودخانه زرد افزایش سطح آب خود را به واسطه باران شدید چند روزه تجربه کرد که شکسته شدن سد‌ها در هوایوانکو در استان هنان را موجب شد. این منطقه از دشت‌های کم ارتفاع تشکیل شده و سیل به سرعت حدود ۱۲۹ هزار و ۴۰۰ کیلومتر مربع را فرا گرفت.
تخمین زده می‌شود که سیل، قحطی و بیماری‌های ناشی از آن جان بین ۹۰۰ هزار تا دو میلیون نفر را گرفت و دو میلیون نفر دیگر را بی خانمان کرد.
گردباد بهولا – ۱۹۷۰
نوع: گردباد
مکان: بنگال، پاکستان شرقی (بنگلادش کنونی)
میزان تخمینی کشته شدگان: ۳۰۰ هزار نفر
عواملی که منجر به این طوفان فاجعه آمیز شد در اوایل نوامبر ۱۹۷۰ آغاز شدند، زمانی که طوفان استوایی نورا در غرب اقیانوس آرام (بر فراز دریایی چین جنوبی) توسعه یافت. این شکل گیری چهار روز طول کشید، سپس رو به انحطاط گذاشت و حرکت به سمت غرب (روی شبه جزیره مالایی) را آغاز کرد.
تا هشتم نوامبر، بقایای این سامانه کانونی را در خلیج بنگال تشکیل داده بود که تشدید شد و به یک طوفان گردبادی تبدیل شد و در ۱۲ نوامبر به خط ساحلی پاکستان شرقی رسید. گردباد امواجی ۶ متری و باد‌های شدید با سرعت بیش از ۲۲۵ کیلومتر بر ساعت را به همراه داشت.
اگرچه هواشناسان از قدرت طوفان در حال نزدیک شدن آگاه بودند، اما هیچ راه ارتباطی برای هشدار به بیشتر ساکنان مناطق آسیب دیده وجود نداشت. گردباد بهولا در سال ۱۹۷۰ همچنان مرگبارترین فاجعه گردبادی جهان باقی مانده است. حداقل ۳۰۰ هزار نفر جان خود را به واسطه این طوفان از دست دادند. گزارش‌های غیر رسمی آمار تا ۵۰۰ هزار کشته را نیز اعلام کرده اند.
زلزله هائیتی – ۲۰۱۰
نوع: زلزله
مکان: لوگان، هائیتی
میزان تخمینی کشته شدگان: ۳۱۶ هزار نفر
زلزله هائیتی در ۱۲ ژانویه سال ۲۰۱۰ با بزرگی ۷ ریشتر و در ساعت ۱۶ و ۵۳ دقیقه به وقت محلی رخ داد. مرکز این زلزله در لوگان، حدود ۲۵ کیلومتری جنوب و غرب پورتو پرنس، پایتخت هائیتی، بود. تا روز ۲۴ ژانویه، تا ۵۲ پس لرزه به بزرگی ۴.۵ ریشتر یا بیشتر ثبت شدند.
بنابر گزارش دولت آمریکا، تعداد افراد کشته شده و مفقود ۳۱۶ هزار نفر بود، ۳۰۰ هزار نفر مجروح شده بودند و بیش از ۱.۳ میلیون نفر نیز بی خانمان شدند.
افزون بر تلفان انسانی، حداقل ۳۰۰ هزار خانه، ۶۰ درصد از زیرساخت‌های اداری و اقتصادی، ۸۰ درصد از مدارس و بیش از ۵۰ درصد بیمارستان‌ها تخریب یا به شدت آسیب دیدند. مجموع خسارت وارد شده حدود ۲۰۰ درصد از کل تولید ناخالص داخلی هائیتی برآورد شده بود.
زلزله تانگشان – ۱۹۷۵
نوع: زلزله
مکان: تانگشان، چین
میزان تخمینی کشته شدگان: ۳۰۰ هزار نفر
در ۲۸ ژوییه ۱۹۷۵، دو زلزله شهر تانگشان در هبی، چین را لرزاند. زلزله نخست با بزرگی ۷.۸ ریشتر حدود ساعت ۳ و ۴۲ دقیقه صبح رخ داد. زلزله برای ۲۳ ثانیه طول کشید و حدود ۹۰ درصد از ساختمان‌های تانگشان را تخریب کرد.
در همان روز و در ساعت ۱۸ و ۴۵ دقیقه زلزله دیگری با بزرگی ۷.۱ ریشتر اطراف لوانشیان رخ داد. تخمین زده می‌شود که این زلزله‌ها جان حدود ۲۴۲ هزار و ۷۶۹ نفر را گرفت و ۱۶۴ هزار و ۸۵۱ نفر را مجروح کرد. بیشتر جاده‌های اصلی منطقه، تامین برق و ایستگاه‌های پمپاژ آب تخریب شدند.
گردباد کورنیگا – ۱۸۳۹
نوع: گردباد
مکان: کورنیگا، هند
میزان تخمینی کشته شدگان: ۳۰۰ هزار نفر
دومین گردباد مرگبار جهان پس از گردباد بهولا در ۲۵ نوامبر ۱۸۳۹ شهر بندری کورنیگا در آندرا پرادش، هند را درنوردید. اگرچه سرعت باد اندازه گیری نشد، امواج ناشی از طوفان حدود ۱۲ متر ارتفاع داشتند.
همه ۲۰۰ هزار کشتی که در بندر و اطراف آن حضور داشتند، نابود شدند. شهر تا حد زیادی با جریان آب تخریب شد، زمین‌های کشاورزی زیر آب رفتند و حدود ۳۰۰ هزار نفر جان خود را از دست دادند. خسارات به اندازه‌ای گسترده بود که تعداد کم بازماندگان زحمت بازسازی را به خود نداده و در عوض جامعه جدید را کیلومتر‌ها دورتر از آب ایجاد کردند.
زلزله هاییوان – ۱۹۲۰
نوع: زلزله
مکان: شهرستان هاییوان، چین
میزان تخمینی کشته شدگان: ۲۷۳ هزار و ۴۰۰ نفر
زلزله‌ها به دلیل پس لرزه‌های خود که می‌توانند هفته‌ها ادامه داشته و تلاش‌های امدادگران را با دشواری مواجه کنند، خسارات زیادی ایجاد می‌کنند. زلزله هاییوان در ۱۶ دسامبر ۱۹۲۰ استان گانسو، چین را لرزاند و یکی از ویرانگرترین زلزله‌های معاصر محسوب می‌شود.
شدت این زلزله بین ۸.۳ تا ۸.۵ ریشتر برآورد شد.
میزان مرگ و میر ناشی از زلزله، رانش زمین، گرسنگی و مواجهه با سرمای شدید زمستان حدود ۲۷۳ هزار نفر تخمین زده شده است. یک سری پس لرزه‌ها برای سه سال در شهرستان هاییوان ادامه داشتند.
زلزله اقیانوس هند و سونامی – ۲۰۰۴
نوع: زلزله و سونامی
مکان: اقیانوس هند (در مجموع ۱۰ کشور را تحت تاثیر قرار داد)
میزان گزارش شده کشته شدگان: ۲۲۷ هزار و ۸۹۸ نفر
گفته می‌شود که این مرگبارترین و طولانی‌ترین زلزله ثبت شده تاکنون بوده است که انرژی معادل انفجار یک بمب ۱۰۰ گیگاتنی را در مدت ۵۰۰ تا ۶۰۰ ثانیه آزاد کرد. مرکز این زلزله به بزرگی ۹.۱ تا ۹.۳ ریشتر در اقیانوس هند در غرب ساحل سوماترا، اندونزی بود. این زلزله به واسطه گسیختگی در امتداد گسل بین صفحه برمه و صفحه هند رخ داد.
زلزله در سال ۷ و ۵۸ دقیقه به وقت محلی در ۲۶ دسامبر ۲۰۰۴ آغاز شد و یک سونامی عظیم را موجب شد. امواج با ارتفاع حدود ۳۰ متر در ۱۰ کشور فرود آمدند، اما بیشترین ضربه را سری لانکا و اندونزی دریافت کردند. تخمین زده می‌شود ۲۲۷ هزار و ۸۹۸ جان خود را به واسطه این فاجعه از دست دادند.
شکستن سد بانکیائو – ۱۹۷۵
نوع: فرو ریختن سد
مکان: استان هنان، چین
میزان تخمینی کشته شدگان: ۲۴۰ هزار و ۴۰۰ نفر
شکستن سد بانکیائو ناشی از یک گردباد استوایی (طوفان نینا) بود که در آگوست ۱۹۷۵ چین را در نوردید. طوفان استوایی که به فروریختن سد منجر شد در اواخر ژوییه در دریای فیلیپین آغاز شد و در اول آگوست به شدت طوفان رسید و دو روز بعد چین را در نوردید.
در ۵ آگوست، طوفان به یک جبهه سرد برخورد کرد و بر فراز هنان متوقف شد، جایی که کوه‌ها دشت بزرگی را محصور کرده و شامل صد‌ها سد می‌شد. طی سه روز بیش از ۱۵۰ سانتیمتر باران در استان هنان بارید و در برخی مناطق ۱۸ سانتیمتر باران در یک ساعت بارید.
سد بانکیائو در قسمت بالایی رودخانه در روز ۷ آگوست شکسته شد و کل آب ذخیره شده پشت آن آزاد شد. در یک اثر دومینویی، حدود ۶۲ سد در ادامه فرو ریختند و کل منطقه زیر آب رفت.
در مجموع حدود ۲۴۰ هزار نفر جان خود را بر اثر سیل و پیامد‌های آن از جمله گرسنگی و بیماری از دست دادند. افزون بر این، بیش از ۱۰ میلیون نفر آواره شدند، ۱۲۱۴۰۵۶ هکتار زمین کشاورزی ویران شد و راه آهن منطقه تخریب شد که مورد آخر روند امداد و نجات را به شدت با تاخیر و دشواری مواجه کرد.
منبع: عصر ایران