نقش مستقیم و غیرمستقیم معادن در رشد و توسعه اقتصادی منطقه با ارزش افزوده، فرصت های شغلی و کاهش نرخ بیکاری، چرخش نیروی کار و سرمایه و افزایش درآمدهای مالیاتی و به عنوان یکی از محرک های اقتصادی و تامین کننده خوراک صنایع بسیار قابل توجه است به طوریکه این بخش محقق کننده اهداف توسعه پایدار در هر کشوری محسوب می شود.
معادن به عنوان یکی از سرمایه های ارزشمند دارای منابع زیادی از فلزات و سنگ های با ارزش اقتصادی هستند که این منابع از طریق فعالیت های دیگری همچون کشاورزی یا ساخت در آزمایشگاه‌ها و کارخانجات به طور مصنوعی به دست نمی آیند و تنها راه دستیابی به آنها استخراج از معادن و فراوری است.
یکی از این معادن با ارزش و مهم معدن سنگ آهن است که از مواد اولیه مورد استفاده در صنایع فولاد سازی به شمار می رود به همین دلیل وجود معادن در بخش های مختلف از اهمیت بالایی برخوردار است چراکه فعالیت در این بخش موجب افزایش تولید ناخالص داخلی و درآمدهای کشور، قطع وابستگی به درآمدهای نفتی، دستیابی به خودکفایی و ایجاد صنایع متنوع در داخل کشور می شود.
ایران نیز به دلیل شرایط خاص جغرافیایی، اقلیمی و زمین شناسی از منابع و ذخایر غنی و متنوع در معادن برخوردار است. به طوریکه به لحاظ ذخایر گازی و نفتی جزو کشورهای در رده ها نخست قرار دارد و معادن ذغال سنگ، نقره، نیکل، کبالت، گوگود و اورانیوم که بسیار پرکاربرد در صنایع است نیز از دیگر منابع با ارزش آن محسوب می‌شود.
در میان ذخایر معدنی مختلف، سنگ آهن یکی از پرمصرف‌ترین کانی ها در تولید فولاد است و هرچند در مصارف دیگری همچون تولید سیمان، بتن و زنگ دانه نیز کاربرد دارد ولی به عنوان ماده اولیه در کارخانجات فولاد سازی محسوب می‌شود.
سنگ آهن استخراجی از معادن، ناخالص است و تنها ۲۰ درصد آن را آهن تشکیل می دهد بر همین اساس با فراوری های انجام شده عیار آهن موجود در آن افزایش می یابد.
استان زنجان دارای ۳۶ نوع ماده معدنی بوده و از معدود استان‌های کشور با این میزان تنوع مواد معدنی است.
مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان زنجان در این باره گفت: تاکنون ۴۴۷ معدن با سرمایه گذاری بیش از ۳۰ هزار میلیارد ریال در این استان ثبت شده است که از این تعداد حدود ۲۰۰ معدن در وضعیت فعال قرار دارد و بیش از سه هزار نفر در این بخش مشغول به کار هستند.
مجید گلشنی منفرد افزود: این استان بزرگترین معادن "روی" خاورمیانه را دارد و سرب و روی، براسیت، فلدسپات، کائولن، سیلیس، خاکهای صنعتی آنتی موان، تالک، پرلیک، سولفات منیزیم، آلونیت، منگنز، مس، سنگ آهن و سنگهای تزیینی شامل گرانیت، مرمریت، تراورتن، چینی و مرمر و سنگهای آهکی، گچ و سنگ لاشه از جمله معادن پراکنده در مناطق مختلف استان است.
وی گفت: معدن سنگ آهن در میان معادن با ذخایر بسیار غنی و مورد استفاده در بخش های مختلف به خصوص صنعت است که با توجه به ویژگی های خاص و موارد مصرف آن در ساخت ماشین آلات، تجهیزات ساختمان سازی، راه آهن و دیگر تجهیزات صنعتی استفاده می شود.
این مسوول افزود: استان زنجان ۴۷ معدن سنگ آهن دارد که ۲۴ معدن مگنتیت ( نوعی از سنگ آهن به رنگ سیاه که مهمترین ویژگی آن، داشتن خاصیت الکترومغناطیسی است. از این سنگ آهن مگنتیت به منظور تولید آهن ربا استفاده می شود و این نوع سنگ آهن، هم در اکتشاف و هم در فرآوری، کم هزینه است) و ۲۳ معدن هماتیت است.( هماتیت یکی از کانی های سنگ آهن است که به وسیله آب و اسید کلریک تمیز می شود و می توان از آن به عنوان رنگدانه نیز استفاده کرد، از ویژگی های این سنگ می توان به ضد زنگ بودن آن اشاره کرد) .
وی گفت: همچنین زنجان دارای سه کارخانه تولید فرآورده های آهنی مانند ورق آهن است که بیشتر مواد اولیه مورد نیاز خود را از طریق معادن موجود در استان تامین می کند.
یکی از معادن سنگ آهنی که به تازگی در استان زنجان با گرفتن مجوز اکتشاف در مسیر بهره برداری قرار گرفته، معدن " گوزلدره " است که به گفته مسوولان و متولیان این بخش صدور مجوز اکتشاف ۱۰ میلیون تنی برای این معدن از سوی شورای عالی معادن کشور در استان زنجان بی سابقه بوده است.
مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان زنجان با اشاره به طرح‌های مهم سرمایه‌گذاری استان برای اکتشاف معادن، گفت: ۱۵ محدوده اکتشافی جدید در استان شناسایی شده است و اکتشاف معدن آهن گوزلدره از ذخیره ۸۰۰ هزار تن به بیش از ۹ میلیون تن افزایش یافته است.
گلشنی افزود: بر اساس سند راهبردی هدف‌گذاری برای سرمایه‌گذاری چهار هزار و ۴۰۰ میلیارد ریالی در بخش معدن استان انجام شده است که منجر به رشد ۱۰.۹ درصدی و ایجاد ارزش افزوده ۱.۳ همت خواهد شد.
وی با اشاره به مطالعه و تکمیل زنجیره‌های ارزش افزوده در استان، گفت: بر اساس برنامه هفتم توسعه یکی از مسائل کلیدی، تکمیل زنجیره صنعتی در استان است که در این راستا چهار زنجیره در بخش صنعت استان شناسایی و مطالعه شد.
گلشنی اظهار داشت: سرمایه‌گذاری‌های جدید برای تولید خودروی برقی، فروسیلیس، کنسانتره آهن، انواع دارو، ماشین آلات سنگین معدنی و راهسازی با استفاده از تکنولوژی های برتر در استان انجام شده است.
وی با اشاره به ورود شرکت فولاد خوزستان به امر اکتشاف و بهره برداری از معدن گوزلدره، گفت: با فعالیت شرکت های بزرگ در این بخش و عمل به مسوولیت های اجتماعی در منطقه بسیاری از چالش های محلی و تخریب محیط زیست کاهش می یابد.
گلشنی با بیان اینکه شرکت فولاد خوزستان، طرح جامع بهره‌برداری معدنی را اجرا می‌کند، افزود: این شرکت با ساخت مسجد و مدرسه در منطقه مورد فعالیت خود با معارضین محلی کنار آمده و دامنه فعالیت های خود را گسترش داده است.
در مراسم بهره‌برداری از معدن سنگ آهن گوزلدره فولاد خوزستان که ۱۹ مرداد ماه امسال با حضور مدیران، سهامداران و کارکنان شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان در زنجان برگزار شد، علیرضا مخبر دزفولی، قائم مقام مدیرعامل در امور ستادی و مسوولیت های اجتماعی تاکید کرد: برای داشتن تولید پایدار و توسعه صنایع و اشتغالزایی جوانان راهی جز پیگیری طرح های توسعه ای نداریم.
مدیرعامل شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان نیز در دیداری که مهرماه امسال با استاندار زنجان، داشت، گفت: یکی از اقداماتی که شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان در سال‌های اخیر انجام داده بررسی مسائل فنی و اقتصادی معادن در حوزه کمربند آهنی کشور از غرب تا فلات مرکزی و به سمت جنوب کشور در استان‌هایی مانند یزد و کرمان بود که در طول مطالعات، پتانسیل مناسب اقتصادی در استان زنجان، شهرستان سلطانیه و معدن گوزلدره شناسایی شد.
سید وحید سیدعلی افزود: این معدن پس از هشت ماه اقدامات اکتشافی و راستی آزمایی با توجه به شناخت ذخیره اقتصادی، بهمن ماه سال ۱۴۰۱ به تملک شرکت توسعه معادن خوزستان درآمد و با توجه به مطالعات انجام شده معدن از حالت نیمه فعال خارج، پیت معدن باز، انفجارها و استخراج‌های مربوطه انجام شد.
وی با اشاره به برنامه‌های میان مدت و بلند مدت شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان در استان زنجان، گفت: جلوگیری از خام‌فروشی و احداث و بهره‌برداری کارخانجات کنسانتره‌سازی و گندله‌سازی از جمله برنامه های این شرکت است.
سیدعلی تصریح کرد: مذاکرات اولیه ساخت کارخانجات کنسانتره و گندله‌سازی با ۱۰ هزار میلیارد ریال سرمایه‌گذاری شرکت توسعه معاون فولاد خوزستان، در استان زنجان صورت گرفت که این اقدمات ارزش افزوده برای مجموعه فولاد خوزستان و ارتقای زندگی مردم استان زنجان را به همراه خواهد داشت.
وی با بیان اینکه شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان الگوی جدیدی را در زمینه خرید و تملک معادن در کشور ارائه کرده است که تا پیش از تاسیس این شرکت، چنین الگویی وجود نداشت، اظهار داشت: معدن گوزلدره با پروانه ۱۰ میلیون تنی صادر شده از سوی اداره کل صنعت، معدن و تجارت زنجان به افتخار این استان و فولاد خوزستان تبدیل شده چرا که تاکنون معدنی در این ابعاد در زنجان وجود نداشته است.
سیدعلی با اشاره به اینکه معدن دوم سنگ آهن فولاد خوزستان در نزدیکی معدن گوزلدره نیز در سه ماهه نخست ۱۴۰۳ وارد مدار تولید خواهد شد، خاطرنشان کرد: در پروانه معدن گوزلدره، عیار کلوخه این معدن ۴۴ درصد درج شده و سنگ آهن این معدن قرار است به عنوان خوراک پروژه زمزم سه فولاد خوزستان استفاده شود.
وی افزود: با توجه به وجود حمل‌ونقل ترکیبی (ریلی و جاده‌ای) در استان زنجان و تناژ بالای تولید محصول در معدن گوزلدره، ارسال خوراک از این معدن به فولاد خوزستان، اقتصادی است.
سیدعلی با بیان اینکه در معدن گوزلدره ۱۱۴ نفر مشغول به کار شده اند که ۷۷ نفر از آنها بومی هستند، یادآور شد: شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان برای احداث واحد کنسانتره‌سازی معدن گوزلدره به دنبال استفاده از فناوری‌های نوین و فیلترپرس‌های نواری به جای فیلترپرس پارچه‌ای است تا مصرف آب را کاهش دهد.
مدیر روابط عمومی شرکت فولاد خوزستان نیز با بیان اینکه میزان ذخایر سنگ‌آهن کشور ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تن برآورد شده بود، گفت: در صورت عدم توسعه فعالیت‌های اکتشافی و عدم استخراج مواد معدنی از لایه‌های عمقی، این مقدار تنها تا ۱۷ سال آینده پاسخگوی تامین مواد اولیه صنایع فولادی خواهد بود.
محمد جامعی افزود: صرف سرمایه و دانش شرکت‌های معدنی برای توسعه صنایع پایین دستی از چالش های کارخانه های فولاد سازی است چراکه این شرکتها سنگ آهن را که به عنوان مواد اولیه فولاد سازسازی است به بازار عرضه نمی کنند.
وی ادامه داد: به همین دلیل شرکت‌های بزرگ فولادسازی مانند فولاد خوزستان به ناچار برای تولید پایدار محصولات، حفظ سرمایه سهامداران، ایجاد امنیت شغلی برای کارکنان، اجرای طرح‌های توسعه‌ای و افزایش ظرفیت تولید، باید به سمت تملک معادن سنگ‌آهن حرکت کنند.
جامعی گفت: در حال حاضر سالانه حدود ۳۳ میلیون تن فولاد در کشور تولید می‌شود که این میزان بر اساس سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ باید به ۵۵ میلیون تن برسد که برای تحقق این هدف به تامین ۱۶۷ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است.
وی اظهار داشت: هم‌اکنون میزان تولید سنگ‌آهن در کشور ۱۰۳ میلیون تن در سال است همچنین حدود ۴۰ میلیون تن طرح توسعه در زمینه افزایش ظرفیت تولید سنگ‌آهن در کشور وجود دارد که با فرض محقق شدن تمام این ظرفیت‌ها، باز هم با کمبود ۲۲ میلیون تنی تامین این ماده معدنی مواجه هستیم.
جامعی گفت: کاهش عرضه سنگ‌آهن تاثیر مستقیمی بر قیمت‌ها در بازار دارد و در صورت عدم تامین کافی مواد اولیه، سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌های فولادسازی در زمینه نیروی انسانی، تجهیزات و ماشین‌آلات بلااستفاده باقی می‌مانند که شرکت فولاد خوزستان با تاسیس شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان، با سرعت در حوزه معدن پیشروی کرده و به دنبال تامین پایدار خوراک مورد نیاز خود است.
منبع ایرنا