بشر از هزاران سال پیش که به کشت و کار مشغول بود، همواره تلاش می‌کرد، آفاتی را که به برداشت محصول لطمه می‌زند را به هر شکلی با توجه به توانایی و امکانات موجود از بین ببرد.
استفاده از گوگرد توسط سومریان در چهار هزار و ۵۰۰ سال پیش و بهره مندی از خاکستر، جیوه، سرب، ترکیبات معدنی، آرسنیک و گردگل داودی همگی راهکار‌هایی بود که در سالیان گذشته برای دور کردن حشرات و آفات مورد توجه کشاورزان قرار می‌گرفت.
مبارزه اصولی با آفات کشاورزی با هدف تضمین امنیت غذایی است و لذا اولین استفاده شیمیایی امروزی از سموم پس از جنگ جهانی دوم شروع شد و آن زمانی بود که از نیکوتین و ترکیبات نفتالین برای حفظ محصولات کشاورزی از گزند آفات و خسارات بهره گیری شد.
در ادامه انسان‌ها به ترکیباتی از سموم با سمیت کم، متوسط و زیاد و همچنین نحوه استفاده از آن‌ها آشنا شد و امروزه متخصصان کشاورزی با انجام آزمایش‌های مکرر و بررسی نتایج آن در پی استفاده از انواع محصولات کم خطرتر برای انسان، خاک، آب، جانواران و محیط زیست هستند.
۱۹۰ داروخانه گیاه پزشکی در همدان فعال است
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه در کشور ۵۳۰ قلم سموم شیمیایی تاییده شده برای مبارزه با آفات داریم که توسط سازمان حفظ نباتات تایید شده است، گفت: این موارد شامل ۱۳۰ قلم حشره کش، کنه کش ۳۵ قلم، قارچ کش ۱۱۵ قلم، علف کش ۱۶۵ قلم و ۴۵ قلم شامل نماتد کش (نوعی آفت‌کش گیاهی) و بقیه سموم می‌شود.
شهرام پیشه ور با بیان اینکه طی ۱۲ سال اخیر بسیاری از سموم کم خطر جایگزین سموم شیمیایی پرخطر شده است گفت: میزان مصرف سموم شیمیایی در همدان سالانه ۴۶۰ تن است که برای هر هکتار هفت دهم لیتر است که این رقم در کشور جزو کم مصرف‌ترین‌ها محسوب می‌شود که حاکی از سلامت بالای محصولات کشاورزی این استان است.
او گفت: در حال حاضر ۱۷ درصد از سموم شیمیایی پرخطر محسوب می‌شوند و ۶۳ درصد سموم شیمیایی جزو کم خطر محسوب می‌شوند در حالی‌که این آمار در چند سال گذشته بالعکس بود.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان همدان گفت:در استان همدان ۱۹۰ داروخانه گیاه پزشکی داریم که از نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی مجوز دارند و هر داروخانه یک مسوول فنی دارد.
پیشه ور گفت: میزان مصرف شیمیایی استان همدان سالانه ۴۶۰ تن است که برای هر هکتار هفت دهم لیتر می‌شود و در کشور جزو کم مصرف‌ترین سموم شیمیایی هستیم.
او میزان میانگین مصرف سموم در هر هکتار را برای کشور یک لیتر خواند و گفت: کشور‌های اروپایی به دلیل بارش زیاد باران و رطوبت بالا سموم زیادی مصرف می‌کنند.
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به اینکه در ایران به دلیل آفتاب خوب مصرف سم کمتر است، گفت: برای کشاورزان استان همدان کلاس‌های توجیهی برای تک تک محصولات کشاورزی برگزار و دستورالعمل مبارزه با عوامل خسارت زا صادر شده است به طور مثال برای آفات انگور، سیب و سیب زمینی سموم، میزان و زمان مصرف آن‌ها به کشاورزان اعلام شده است.
پیشه ور گفت: بالای ۲۰ دستورالعمل استفاده از سموم در بین کشاورزان توزیع شده است که نسبت به هر کدام از آفات و درجه حرارت محلی که می‌تواند گرمسیری، معتدل و یا سردسیر باشد دستورالعمل لازم صادر شده است.
او گفت:اسدآباد، نهاوند، تویسرکان و ملایر را جزو مناطق گرمسیری استان، بهار و همدان مناطق معتدل و رزن و کبودرآهنگ را جزو مناطق سردسیری استان همدان از نگاه هواشناسی کشاورزی معرفی کرد که بر اساس تقسیم بندی مناطق از لحاظ سرما و گرما شرایط هر کدام برای دریافت سموم متفاوت است.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان همدان درباره نحوه رصد آفات گوناگون نیز گفت: برای رصد آفات در مزارع و باغ‌ها ایستگاه‌های پیش آگاهی در همه شهرستان‌ها داریم و با استفاده از تله نوری و فرمونی که می‌گذاریم آمار و اطلاعات مربوط به آفات احتمالی را دریافت می‌کنیم.
پیشه ور درباره استفاده از تکنولوژی روز گفت: در چند سال اخیر ایستگاه‌های پیش آگاهی مدرن‌تر شده و از سیستم دیتا لاگر نیز استفاده می‌شود که اطلاعات آب و هوایی را ثبت می‌کند که با اطلاعات پیش آگاهی تلفیق می‌شود و اطلاعات بهتری در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد.
او با بیان اینکه در زمان‌هایی که هوا گرم باشد، آفات بیشتری به وجود می‌آید، تاکید کرد: عملیات ردیابی و پایش در ۱۲ ماه سال ادامه دارد و آفات در زمستان به خواب رفته و غیرفعال می‌شوند.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان همدان گفت:در زمستان نیز ردیابی را انجام شده و سن را شمارش کرده، نر و ماده را ارزیابی می‌کنیم و در فصل بهار نیز شمارش و میزان خسارات احتمالی آن‌ها پیش بینی می‌شود.
پیشه ور گفت: آفات حشره‌ای در زمان ظهور جفت گیری و تخم ریزی کرده و در هنگام خروج نوزادان از تخم نیز میزان خسارت زایی آن‌ها بررسی می‌شود.
او با اشاره به اینکه در هر شهرستان یک واحد حفظ نباتات و در مجموع در استان همدان ۱۰ اکیپ تخصصی داریم، افزود: در استان ۱۷۰ نفر اعضای اکیپ پایش، رصد و مبارزه با آفات گیاهی، باغی و گلخانه‌ای هستند.
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی همدان درباره همکاری دیگر نهاد‌ها و اداری و مردمی در از بین بردن رشد آفات گفت: در مبارزه با آفات از کلینیک‌های گیاهپزشکی بخش خصوصی و ظرفیت‌های بسیج استفاده می‌شود.
پیشه ور گفت: در هشت ماهه سال جاری، ۹۴۱ هزار و ۴۲۹ هکتار ردیابی پایش و کنترل عوامل خسارت زای گیاهی و مبارزه با آن‌ها انجام شده است.
او با اشاره به اینکه برای نظارت بر محصولات باغی نیز ۱۴۴ هزار و ۸۰۰ هکتار پایش و کنترل عوامل خسارت زا انجام شده است، گفت: در مجموع در استان همدان تاکنون یک میلیون و ۸۶ هزار هکتار پایش و کنترل انجام شده است که در مقایسه با سال ۱۴۰۱، ۱۰ درصد افزایش داشته است.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان همدان تاکید کرد: بر اساس این آمار میزان ردیابی، پایش، نظارت و کنترل عوامل خسارت زای گیاهی در هشت ماهه اول سال ۱۴۰۲ در استان همدان ۶۶۰ هزار هکتار زمین‌های زراعی و باغی از لحاظ آفت، ۷۳ هزار و ۵۰۰ هکتار برای بیماری، ۲۳۸ هزار هکتار برای علف‌های هرز و ۱۱۴ هزار هکتار زراعی و مکانیکی انجام شده است.
سموم کلردار آلی نباید مصرف شود
پدر علم سم شناسی ایران نیز گفت: استفاده از سموم به خصوص در بخش گلخانه‌ای بیشتر بوده که می‌تواند اثرات سرطان‌زایی داشته باشد و سموم کلردار آلی نباید تولید و مصرف شود.
مهدی بلالی مود با تاکید بر لزوم جلوگیری از قاچاق سموم به داخل کشور، خاطرنشان کرد: بهتر است به جای مواد شیمیایی سرطان‌زا از سموم بیولوژیک استفاده شود.
او در ادامه شست و شوی میوه و سبزی‌ها، پوست کندن، استفاده از میوه و سبزی ارگانیک را از راه‌های در امان ماندن از اثرات سوء سموم عنوان کرد و گفت: اغلب میوه‌هایی که سم پاشی نشده، کرم خورده هستند که نشان از ارگانیک بودن آن دارد.
پدر علم سم‌شناسی ایران گفت: با این وجود هنوز مشاهده می‌کنیم این گونه سم‌ها در ایران استفاده می‌شود به خصوص سموم قاچاق که در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد خطرات زیادی برای سلامت انسان دارد.
منبع ایرنا