فضای مجازی برای کودکان دیگر فقط یک ابزار نیست بلکه بخشی اجتناب‌ناپذیر از سبک زندگی آنهاست. برای کودکان و افراد نوپایی که برای نخستین‌بار جست‌وجو و کاوش خود را در دنیای پهناور اینترنت آغاز کرده‌اند، وب‌سایت‌های دوست‌داشتنی بسیاری وجود دارد که تنوع موجود در آن برای کودکان در سنین مختلف بسیار جذاب است.
در این بین کاربلد بودن و مهارت توصیف‌ناپذیر آنان نسبت به فضای مجازی و سایر وسایل ارتباطات جمعی، بی‌نظیر است، تا جایی‌که این سؤال مطرح می‌شود که پدر و مادر‌ها باید با چه میزان دقت و مراقبت در فضای مجازی از فرزندان‌شان محافظت کنند تا آن‌ها آسیبی نبینند؟ با وجود همه امکاناتی که این روز‌ها در اینترنت فراهم است و با یک گوشی یا لپ‌تاپ بچه‌ها می‌توانند به سراسر دنیا وصل شده یا به انواع بازی‌ها و نرم‌افزار‌ها مرتبط شوند و حتی براساس کنجکاوی، محتوا‌های نامناسب و بالاتر از سن خودشان را ببینند.
حجم زیاد داده‌های نامناسب و غیراخلاقی در اینترنت در کنار خطر مجرمان و سوء‌استفاده‌کنندگان اینترنتی از کودکان ایجاب می‌کند تا والدین برای حفاظت و مراقبت از فرزندان خود در فضای مجازی اهمیت بیشتری قائل شوند. با وجود این‌که امروزه هم سن استفاده از اینترنت پایین آمده و بچه‌ها از سنین کم صاحب گوشی و تبلت شده و با اینترنت آشنا می‌شوند، دغدغه والدین نحوه ایمن‌سازی این فضا برای کودکان است تا آنان نتوانند به هر قسمتی از آن دسترسی پیدا کنند. حجم بالای استفاده از این فضا برای افراد کم‌سن‌وسال، آن هم بدون هیچ‌گونه نظارت، می‌تواند خطراتی را نیز به همراه داشته باشد. در این گزارش به این نگرانی پاسخ خواهیم داد که چگونه اینترنت را برای حضور کودکان امن کنیم.
افزایش ایمنی کودکان در فضای مجازی
والدین می‌توانند در بهترین موقعیت ممکن هدایت دقیق و مسئولانه فرزندان خود را در فضای مجازی به‌عهده بگیرند. از این‌رو آگاهی و شناخت از خطرات موجود در این زمینه و برنامه ریزی مناسب پیش از فراهم کردن دسترسی به اینترنت برای کودکان از اهمیت ویژه‌ای در دنیای امروز که شاهد آهنگ سریع پیشرفت فناوری هستیم، برخوردار می‌شود.
صفورا دهقانی، روان‌شناس و کارشناس رسانه با اشاره به چگونگی افزایش ایمنی کودکان در فضای مجازی می‌گوید: «شناخت کلی فضای مجازی توسط پدر و مادر‌ها و آگاهی آنان در مرحله اول بسیار مهم است، چرا که در صورت آشنا نبودن والدین با این فضا، عدم توانایی آن‌ها را در مقابله با کودکان خواهیم دید. آشنا کردن کودکان با این فضا به‌عهده والدین است و فرزندان اگر سؤالی در این‌خصوص دارند باید بدون داشتن احساس ترس یا هر حس بازدارنده‌ای به سراغ پدر و مادرشان بروند. پدر و مادر هم موظف هستند اطلاعات مورد نیاز کودک را با توجه به سن او در اختیارش قرار دهند. از طرفی فرزندان هم باید بیاموزند که هر خانه‌ای حد و مرزی دارد و به آن قائل باشند.»
تاثیر روابط والدین با کودکان
برای محافظت از کودکان در فضای مجازی نخستین گام این است که پدران و مادران دانش خود را از فناوری‌های ارتباطی افزایش بدهند تا از کودکان در برابر محتوا‌های نامناسب محافظت کنند. دهقانی نیز ضمن بیان پیش‌نیاز‌های حضور کودکان در فضای مجازی می‌افزاید: «در حال حاضر حضور بچه‌ها پس از دوران کرونا در فضای مجازی ناگزیر شده است، اما تا زمانی که سن، شناخت، قاعده و منطق آنان اجازه نمی‌دهد که در این فضا حضور پیدا کنند؛ بهتر آن است که تا حد ممکن کودکان را از این فضا دور کنیم. در جایی که کودکان نسبت به این فضا احساس نیاز پیدا کردند و با آن آشنا شدند، همچنین حدود و مرز‌هایی برای‌شان تعریف شود و به‌نظر می‌رسد استفاده از فضای مجازی مشکلی نداشته باشد.
اما از طرفی نمی‌شود مانع حضور بچه‌ها در این دنیای رنگارنگ شد.» این روان‌شناس بر این باور است که هر‌چه رابطه کودک با خانواده‌اش مثبت‌تر و دوستانه‌تر باشد، فضای اطراف آن هم امن‌تر باقی می‌ماند و پدر و مادر باید به نوع رابطه خود با فرزندان‌شان اهمیت بدهند چرا که اگر روابط پدر و مادری، همراه با رفاقت باشد، قاعدتا فرزندان پذیرش بیشتری از والدین خود دارند. وی همچنین تصریح می‌کند: «پیش از همه این‌ها احساس نزدیکی کودکان و اندازه دوست داشتن آنان نسبت به پدر و مادرشان نیز حائز‌اهمیت است. همه این اتفاقات در همان سنین ابتدایی کودکان شکل می‌گیرد و بحث تربیت آنان بسیار در این امر مؤثر است. از سوی دیگر مدل رابطه فرزندان با والدین و تعامل و روابط بین پدر و مادر باید متناسب با هر خانه‌ای باشد.» همان‌طور که این کارشناس هم مطرح کرد در بسیاری از مواقع فقط حضور داشتن و شنونده بودن پدر و مادر بدون برچسب‌زنی و قضاوت بسیار مؤثر خواهد بود.
نظارت از راه دور کودکان
طبق اظهارات دهقانی، سن ورود بچه‌ها به فضای مجازی مهم است، اما در حال حاضر و با توجه به برگزاری کلاس‌های درسی در دوران کرونا و پس از آن در بستر فضای مجازی، کودکان ناگزیرند در این فضا حضور داشته باشند.
این روان‌شناس می‌گوید: «مراقبت والدین باید بیشتر باشد و آنان باید محیط‌هایی که بچه‌ها درمعرض آن قرار دارند همچون همکلاسی و دوستان‌شان را شناسایی کنند و با آنان آشنا باشند.» البته تجربه نشان داده که اقدامات سلبی و قهری دیگر برای محافظت از کودکان در برابر خطرات فضای مجازی پاسخگو نیست و این کارشناس رسانه هم معتقد است سیستم ورود مستقیم به این مسأله و برخورد قهری با کودکان دیگر پاسخگوی این موضوع نیست و نظارت و کنترل از راه دور شاید روش مناسب‌تری باشد.
منبع: جام جم