کارنامه هنری پروانه معصومی؛ از گل‌های داوودی تا جهیزیه‌ای برای رباب

سکینه کبودرآهنگی که با نام هنری پروانه معصومی شناخته شده است، یکی از بازیگران پیشکسوت سینما و تلویزیون کشورمان بود که ظهر ۶ آذر ماه ۱۴۰۲ در سن ۷۸ سالگی به دلیل روماتیسم مفصلی و ورود عفونت به خون در گیلان درگذشت.

پروانه معصومی در سال ۱۳۲۳ در یکی از محله های قدیمی تهران به نام محله دانشگاه تهران متولد شد و تحصیلاتش را در زمینه زبان‌های خارجی به سرانجام رساند. او خانواده‌ای مذهبی داشت و در ابتدا ورودش به کار بازیگری با سختی‌هایی همراه بود اما با وجود خانواده مذهبی به پدرش قول داده بود که در کارش موفق شود.

مرحومه معصومی در دیدار با رهبر انقلاب این‌طور گفته بود: من به عنوان زنی که خارج از تهران در روستایی در استان گیلان زندگی می‌کنم، می‌توانم بگویم تلویزیون برای مردم همان قشر برنامه می‌سازد، زیرا در تهران به اندازه کافی سرگرمی و تفریح وجود دارد که مردم از آن استفاده کنند، اما در شهرستان‌ها هنگام غروب که فعالیت روزانه مردم تمام می‌شود و به روستا برمی گردند، دلشان می‌خواهد پای تلویزیون بنشینند، حتی زن‌هایی را دیدم که تلویزیون کوچکی دارند تا هنگامی که در آشپزخانه کار می‌کنند نگاهی به تلویزیون بیندازند، تا برنامه‌ای را از دست ندهند؛ لذا تلویزیون تعهد زیادی نسبت به این بخش از جامعه دارد.

همچنین زنده یاد پروانه معصومی پس از آن در دیدار با رهبر معظم انقلاب اسلامی بیان کرده بود: می‌دانم بعد از دیدار با شما مردم نوع دیگری به من نگاه می‌کنند چرا که نیم ساعت زیر سقفی نفس کشیده‌ام که شما نفس کشیده‌اید.

جایزه در جشنواره فجر هدیه گل‌های داوودی به معصومی

وی فعالیت هنری خود را از سال ۱۳۵۰ آغاز کرد و یکی از بازیگرانی بود که پس از انقلاب ۱۳۵۷ قانون حجاب را پذیرفت و به ایفای نقش در آثار هنری بسیاری پرداخت.

معصومی نخسین کار هنری خود پس از انقلاب را با فیلم گل‌های داوودی به کارگردانی رسول صدرعاملی که داستان مشاجره دو دوست و اتفاقات پس از آن را روایت می‌کند، آغاز کرد. وی در این کار در کنار بزرگانی همچون داوود رشیدی، جمشید مشایخی و بیژن امکانیان به ایفای نقش پرداخته بود.

گل‌های داوودی فیلمی است که در ژانر درام توسط رسول صدرعاملی ساخته شده است. این فیلم، دومین اثر سینمایی رسول صدرعاملی است. در سومین دوره برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در سال ۱۳۶۳، فیلم گل‌های داوودی موفق به کسب پنج سیمرغ بلورین جشنواره شد. این برای اولین بار در تاریخ برگزاری جشنواره فیلم فجر بود که هر دو بازیگر اصلی یک فیلم جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد و زن جشنواره را کسب می‌کنند؛ اتفاقی که در دو فیلم قرمز و شبی که ماه کامل شد، تکرار شد.

پروانه معصومی به دوره سوم جشنواره فیلم فجر و جایزه ای که برای گل های داوودی گرفته بود اشاره کرد و گفت: در آن دوره تبلیغاتی هم نشده بود. فرش قرمزی نبود و بازیگران چندان برای دیده شدن از این کارهایی که امروز مد شده است، انجام نمی‌دادند. من هیچ چیزی نمی‌دانستم و به دیده شدن در کار فکر نمی‌کردم. وقتی آقای صدرعاملی پیشنهاد همکاری به من دادند و فیلمنامه را خواندم، چند بخش بود که به نظرم رسید درست نیست و خوش‌بختانه آقای صدرعاملی با انعطافی که داشتند، آن موارد را درست کردند و نقش همان شد که می‌خواستم. هنگامی که ماجرای جایزه گرفتن من در فجر اتفاق افتاد.

وی در ادامه فعالیت خود در آثار متعددی به ایفای نقش پرداخته بود که مورد توجه بسیاری بزرگان آن زمان و مردم قرار گرفته بود. 

پروانه معصومی پس از بازی در فیلم گل‌های داوودی در همان سال در آثار دیگری همچون راه دوم به کارگردانی حمید رخشانی، تاتوره به کارگردانی زنده یاد کیومرث پوراحمد، آشیانه مهر کاری از جلال مقدم به ایفای نقش پرداخت. سپس وی در سال ۱۳۶۴ و در فیلم تلویزیونی جستجو در شهر کاری از حجت‌الله سیفی بازی کرد.

پروانه معصومی «هاجر» سریال امام علی (ع) بوده و «فاطمه» مسافر ری و «بانو تیه» سریال یوسف پیامبر. او در این سریال ساخته مرحوم سلحشور نقش همسر فرعون وقت مصر، آمن‌هوتپ سوم را بازی کرد، نقشی که در کارنامه او نقطه تمایزی به شمار می‌رود. پروانه معصومی اعتقاد داشت که کاراکتر "بانو تیه" نسبت به سایر شخصیت‌هایی که ایفاگر نقش‌شان بوده است، بسیار متفاوت و خاص به نظر می‌رسد.

همچنین پروانه معصومی در یکی از مصاحبه‌های خود بیان کرده بود که داوود میرباقری خطاب به وی گفته بود: نقش همسر مالک در سریال امام علی با تو ماندگار می‌شود و بدون حضور تو این نقش را حذف می‌کنم.

وی در سال ۱۳۶۵ در فیلم‌هایی همچون ناخدا خورشید کاری از ناصر تقوایی که یک داستان جنایی را روایت می‌کند، ملاقات کاری از خسرو معصومی، چمدان کاری از جلال مقدم و ترنج به کارگردانی مجتبی راعی حضور یافت.

معصومی در زمان فعالیت خود کارنامه هنری درخشانی را از خود ثبت کرد و در آثار هنری برجسته‌ای همچون کوچک جنگلی کاری از بهروز افخمی، امام علی (ع) ساخته داوود میر باقری، پلیس جوان کاری از سیروس مقدم، پرده عشق ساخته جمال شورجه، مسافر ری کاری از داوود میر باقری و یوسف پیامبر ساخته فرج الله سلحشور که هرشب بر روی آنتن تلویزیون نمایش داده می‌شود حضور داشت.

وی در ادامه در فیلم‌های شناسایی، شکوه زندگی، خارج از محدوده، جهزیه‌ای برای رباب، تحفه‌ها، طوبی، سال‌های خاکستر، تماس، ناصرالدین شاه آکتور سینما، تنگنا، وعده دیدار، شاهزاده‌ایرانی، ساکن خانه چوبی، ترانه شرقی، جانان، معکوس، هم‌شاگردی‌ها، ایستگاه، دریایی‌ها، باران عشق، چهل سرباز، مسافر سحر، تاصبح، مثل هیچکس، نشانی، ماه عسل، ملکوت، راز پنهان، مینو، شرایط خاص و در کنار پروانه‌ها به ایفای نقش پرداخت.

پروانه معصومی بانوی هنرمند کشورمان در سال‌های ابتدایی فعالیتش در صومعه سرا نقشی بازی کرده بود که همیشه آرزو داشت آنجا زندگی کند. در ادامه زندگی‌ خود پسرش نیما خانه‌ای را در آنجا برای مادرش ساخت که در نتیجه پروانه معصومی ادامه زندگی‌اش را در گیلان گذراند. وی معتقد بود یکی از درست ترین تصمیمات زندگی‌اش‌، زندگی در گیلان بوده  است.