سقط جنین عملی است که معمولا در قالب قانون و جرایم مورد بررسی قرار می‌گیرد، اما به طور کلی این موضوع از نظر پزشکی با ایجاد مخاطره برای سلامت مادر، از نظر مباحث دینی دارای عقوبت الهی و از نظر اخلاقی نیز یک ضد ارزش و هنجارشکنی محسوب می‌شود.
افزایش سقط جنین در سال‌های گذشته از چند منظر قابل بررسی است، نخست اینکه بحث خود خواسته یا ناخواسته بودن این پدیده بایستی مورد بررسی قرار گیرد، سپس ضرورت این موضوع و همچنین پیامد‌های منفی که پس از سقط جنین برای مادر و کودک سقط شده متصور خواهد بود.
پس از تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سال ۱۴۰۰، براساس ماده ۵۶ همین قانون سقط جنین ممنوع شده و از جرایم دارای جنبه عمومی تلقی می‌شود، این موضوع تا حدی اهمیت دارد که می‌تواند قابل پیگرد برای مجازات دیه، حبس و ابطال پروانه پزشکی باشد.
اگر مادری بخواهد جنین خود را سقط کند، باید درخواست خود را به پزشکی قانونی ارایه دهد، در مرحله بعد مراکز پزشکی قانونی در استان‌ها مکلفند درخواست‌های دریافتی را به کمیسیون سقط قانونی ارجاع دهند.
این کمیسیون مرکب از یک قاضی ویژه، یک پزشک متخصص و یک متخصص پزشک قانونی در استخدام سازمان پزشکی قانونی است که حداکثر ظرف مدت یک هفته تشکیل شده و رای نهایی را صادر می‌کنند.
یک متخصص زنان و زایمان در قزوین گفت: بدترین آسیبی که سقط یک جنین ممکن است برای بانوان ایجاد کند، ناباروری در کل عمر است.
مریم نظری با ابراز تاسف نسبت به انجام سقط جنین توسط افرادی که شرایط انجام این کار را ندارند، افزود: اغلب زنان به دلیل بارداری ناخواسته اقدام به سقط جنین می‌کنند در حالی که این عمل عوارضی خطرناکی همچون خونریزی طولانی مدت و حتی مرگ و میر را نیز برای آنان به همراه دارد.
وی اظهار کرد: متاسفانه به دلیل ممنوع بودن سقط جنین، افرادی که ناخواسته باردار می‌شوند و شرایط مالی، اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی برای داشتن فرزند را هم ندارند به مراکز زیرزمینی و غیرقانونی مراجعه می‌کنند.
نظری تاکید کرد: سقط‌های عمدی عموما در شرایط غیرمعمول و غیربهداشتی انجام می‌شود که خطرات زیاد را برای زنان به همراه دارد که مرگ و میر آنان هنگام سقط، مرگ ناشی از خونریزی، نازایی دایمی و سرطان ناحیه شکمی را موجب می‌شود.
به گفته این متخصص زنان و زایمان، تنها راهکار قانونی سقط جنین، سقط درمانی است که در صورت دارا بودن شرایط مورد نظر قانون و دریافت مجوز از سوی سازمان پزشکی قانونی، انجام می‌شود.
وی ضمن هشدار نسبت به مصرف قرص‌هایی که در فضای مجازی برای سقط جنین تبلیغ می‌شود، خاطرنشان کرد: قرص‌ها و دارو‌هایی که در بازار آزاد برای سقط جنین به وفور توزیع می‌شود، متاسفانه اغلب تاریخ گذشته بوده و بسیار خطرناک هستند.
معاون فنی مرکز بهداشت استان قزوین، سقط عمدی جنین را چالش جوانی جمعیت دانست و اظهار کرد: نبودن آگاهی مناسب در بین زوج‌ها نسبت به قوانین و مقررات این موضوع، از جمله دلایل مهم این اقدام است.
ناهید یزدی با تاکید براینکه سقط جنین یک واقعیت تلخ در جامعه مدرن امروزی که از آن به عنوان "قتل خاموش" نیز یاد می‌شود، افزود: این کار علاوه بر خلاف قانون و مصداق بودن جرم، از نظر مکاتب دینی و در فتوای مراجع، حرام الهی به شمار می‌رود و در همه موارد "مذموم" تلقی شده و از نظر وجدان بشری هم به هیچ وجه قابل پذیرش نیست.
وی اظهار کرد: سقط به معنای نادیده گرفتن حیات جنین قبل از زایمان است، در حالی که جنین انسان، دارای حرمت بوده و از حقوق قانونی حیات برخوردار است و از مهمترین حقوق جنین، حق حیات و برخورداری از سلامت جسمی می‌باشد و هرگونه ایجاد جرح و نقص عضو، غیراخلاقی و غیر شرعی محسوب می‌شود
یزدی ادامه داد: سقط گاهی خود به خودی است که علل مختلف مربوط به مادر و جنین را دربر می‌گیرد، اما گاهی طبی است که برای نجات جان مادر و پیشگیری از تولد نوزادی با شرایط غیرقابل علاج یا عدم تداوم حیات وی بعد از تولد انجام می‌شود.
به گفته این مسئول، سقط‌های جنایی در ایران همانند بسیاری از کشور‌های پیشرفته جهان کاملا غیرطبی، غیرعلمی و غیرقانونی است، همچنین این نوع سقط در شرع مقدس اسلام حرام و قتل نفس تلقی می‌شود و عامل و عوامل آن همچون قاتلان در حوزه‌های اجتماعی و قضایی قضاوت می‌شوند.
وی اضافه کرد: مشکل اصلی جامعه‌ای که مرتکب سقط جنین می‌شود این است که جنین را انسان نمی‌داند و برای آن احترامی قایل نیست، حال آنکه به محض صورت گرفتن لقاح، مرتبه‌ای از وجود انسانی کلید خورده و محقق شده و سقط جنین از همان لحظه، انعقاد نطفه است.
معاون فنی مرکز بهداشت استان قزوین تاکید کرد: همانگونه که قتل یک انسان کامل از دیدگاه شریعت، اخلاق و انسانیت زشت شمرده می‌شود سلب حیات از یک جنین نیز میزانی از همان زشتی را داراست.
وی با اشاره به سقط عمدی جنین از دیدگاه قرآن کریم افزود: طبق آیه ۱۴ سوره مومنون، مراحل تکامل جنین در رحم مادر که در نهایت با رویش استخوان و لحم (گوشت) است در مراحل ششگانه "نطفه، علقه، مضغه، عظام، لحم و خلقاً آخر" تقسیم می‌شود.
یزدی تاکید کرد: مطابق با آیات قرآن چهارمین مرحله تکامل انسانی شکل گیری استخوان‌ها و پوشاندن آن با گوشت است، طبق منابع پزشکی در طی هفته چهارم رویانی قطعاتی به نام سوماتیت به وجود می‌آیند که قسمت وسیعی از اسکلت استخوانی و عضلانی بدن را تشکیل داده و این اجزای ابتدایی در ادامه سیر تکامل خود را طی می‌کنند.
وی به هفته ششم بارداری با شروع تپش قلب جنین اشاره کرد و توضیح داد: این مرحله با سونوگرافی قابل رویت بوده و در پایان هفته هشتم بارداری شکل‌گیری عصب عضله و استخوان به صورت کامل اتفاق افتاده و اندام‌های ظاهری جنین از نظر عرفی کامل و حرکات جنینی با سونوگرافی قابل تشخیص بوده که این موضوع یعنی کامل بودن اندام‌های ظاهری خود از نشانه‌های ولوج روح است.
وی با اشاره به ابعاد فقهی سقط جنین یاد آور شد: ولوج روح نیز مانند بلوغ جسمی دارای حد سنی است و همانطور که حد سنی در بلوغ جسمی افراد حداکثر تا ۱۳ سالگی در دختر و ۱۴ سالگی در پسر است، حد سنی ولوج (جان گرفتن) روح نیز طبق روایات تا چهار ماهگی آن است.
وی خاطرنشان کرد:، چون سرعت رشد و تکامل جنین از یک فرد به فرد دیگر متغیر بوده و روند رشد در جنین‌های مختلف با سرعت متفاوتی اتفاق می‌افتد، برهمین مبنا سن ولوج روح برای همه جنین‌ها ثابت و یکسان نمی‌باشد.
معاون مرکز بهداشت استان قزوین، چهار ماهگی یا ۱۸ هفته و ۶ روز را آخرین زمان در نظر گرفته شده برای سن ولوج روح دانست و افزود: جهت انجام سقط قانونی در این دوره نیز حتی با حکم دادگاه دیه انسان کامل به آن تعلق می‌گیرد.
معاون فنی مرکز بهداشت استان قزوین گفت: با استناد به آیات قرآن کریم، سقط عمدی در هر سنی از دوران جنینی غیرمجاز بوده و علت اینکه به سقط جنین انسان در هر سنی از آن دیه تعلق می‌گیرد این است که بچه زنده است، وگرنه برای شی بی جان چه نیازی به دیه خواهد بود؟!
وی افزود: براساس نظر مراجع تقلید، سقط عمدی جنین در هر هفته و یا هر ماه از حاملگی حرام است و تصور بی اشکال بودن سقط جنین قبل از چهار ماهگی، کاملا اشتباه است، تا جایی که امام صادق (ع) در معرفی گناهان کبیره، از سقط عمدی جنین به عنوان قتل نفس یاد کردند و گناه قتل نفس را بزرگتر از گناه کفر به خدا دانسته‌اند.
یزدی به سقط جنین از نظر علمی اشاره کرد و گفت: سقط جنین به دفع جنین به صورت خود بخودی اطلاق می‌شود و در صورتی که از بین بردن جنین به صورت غیرقانونی انجام شود، نه تنها سقط بلکه اسقاط یا قتل جنین صورت گرفته است.
وی همچنین بیان کرد: سقط عمدی به سلامت جسمی و روانی مادر آسیب جدی می‌رساند، زیرا رحم، اندام بسیار آسیب پذیری است و هرگونه دست‌کاری در آن به شکل دارویی (اعم از گیاهی یا شیمیایی) یا فیزیکی و وارد نمودن ضربات بیرونی و درونی به منظور سقط آن ممکن است منجر به عوارض جدی و حتی مرگ مادر منجر شود.
معاون فنی مرکز بهداشت استان قزوین تصریح کرد: در مادرانی که به صورت غیرقانونی و با مراجعه به اشخاص فاقد مهارت، مکان‌های غیراستاندارد یا با تهیه خودسرانه دارو‌های سقط جنین از اماکن نامعتبر مثل عطاری‌ها، دست به چنین کار‌های می‌زنند، احتمال عوارض آن در مقایسه با سقط خودبخودی جنین به صورت چشمگیری افزایش می‌یابد.
یزدی با اشاره به عوارض جسمی و روانی سقط عمدی جنین نیز تشریح کرد: مهمترین عوارض پزشکی سقط شامل ناباروری، خونریزی، از دست دادن رحم ناشی از خونریزی یا عفونت یا پارگی و همچنین عفونت به دلیل باقی ماندن بقایای بارداری است.
یزدی به عوارض روانشناسی سقط عمدی پرداخت و تشریح کرد: از عوارض سقط عمدی می‌توان به افت کیفیت زندگی و روابط زناشویی و جنسی در خانم‌های با تجربه سقط اشاره کرد، ضمن اینکه در سه ماه اول پس از سقط جنین، نرخ بستری مادران در بیمارستان روانپزشکی، پنج برابر بیشتر می‌شود.
به گفته این پزشک، اختلالات خلقی از جمله افسردگی در خانم‌هایی که سابقه سقط عمدی را دارند بیشتر بوده و انواع اختلالات اضطرابی و فوبیا‌ها (نوعی اختلال اضطراب)، اختلالات خواب، رویا‌های حاوی مضامین مربوط به زنده بودن فرزند، رویا‌های تکراری اضطراب زا از جمله اختلالات عصبی شناخته می‌شوند.
یزدی ادامه داد: هجوم ذهنی خاطرات سقط، احساس ترس، ناراحتی، سردرگمی، اضطراب و خدشه دار شدن رابطه با والدین در دیگر کودکان، احتمال سوء مصرف مواد، احساس مشارکت در گناه و شرمساری از انجام این امر به فاصله ۲ سال از جمله مشکلاتی است که در خانم‌های دارای سابقه سقط عمدی دیده می‌شود.
معاون فنی مرکز بهداشت استان قزوین خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه برخی از خانم‌ها در دوران بارداری برای انجام سقط القایی از برخی از دارو‌ها استفاده می‌کنند؛ لذا در صورت موفق نبودن و تداوم بارداری تا زایمان، احتمال تولد کودک با معلولیت‌های جسمی و ذهنی متصور است.
وی تصریح کرد: در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت فقط ۲۰ ماده (۱۱ ماده آن به صورت مستقیم و ۹ ماده غیرمستقیم) به موضوع سقط عمدی جنین پرداخته و تقریبا ۵۰ درصد موارد در حوزه آموزش، اطلاع رسانی و فرهنگ‌سازی برای جامعه عنوان شده است.
وی اضافه کرد: چنانچه در حوزه بهداشت و درمان تخلفی مشاهده شد، افراد می‌توانند جهت پیگیری و رسیدگی به سامانه ۱۹۰ گزارش دهند، همچنین در سایر تخلفات رخ داده از مکان‌های دیگر از جمله عطاری‌ها، فضای مجازی، سایت ها، اینستاگرام، دیوار و شیپور و سایر موارد جهت رسیدگی و پیگیری، موارد را به شماره ۰۹۶۳۸۰ یا سامانه سجام قوه قضاییه اعلام کنند.
معاون فنی مرکز بهداشت استان قزوین علل اصلی اقدام به سقط غیرقانونی جنین را مشکل اقتصادی می‌داند و معتقد است که طبق آخرین پژوهش‌های انجام شده در کشور، بیشترین علل سقط غیرقانونی جنین، نخواستن بچه بیشتر بوده که این علت، ناشی از فرهنگ غلط "دو بچه کافی است" به عنوان یک فرهنگ نادرست در جامعه نهادینه شده است.
این مسوول افزود: در کلیه واحد‌های بهداشتی اعم از مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه‌های سلامت و خانه‌های بهداشت، اطلاع رسانی و افزایش آگاهی مردم در خصوص تبیین قبح سقط جنین و عوارض پزشکی و روانپزشکی آن به صورت مستمر انجام شده و همچنین مشاوره‌های انصراف از سقط جنین به مادرانی که تصمیم به سقط جنین دارند، ارایه می‌شود.
متخصص روانشناسی مرکز مشاوره و خدمات روانشناسی نورا در قزوین با بیان اینکه سقط جنین عمدی به سلامت روحی و روانی مادر آسیب می‌زند، اظهار کرد: گاهی در مواجهه با بارداری، خانواده با این تصور که شاید مشکلاتی که در نظر دارند کمتر شود. توقع فرزنددار شدن را نداشته و نمی‌توانند آن را بپذیرند و در این شرایط، والدین یا دچار کشمکش با خود هستند و یا خدای ناکرده به از بین بردن فرزند خود فکر می‌کنند.
نورا خوش چین گل اضافه کرد: افکار این چنینی باعث می‌شود افراد با عجله و تحت تاثیر هجوم احساسات و افکار منفی، به سوی راه نادرست از بین بردن جنین حرکت کنند، در حالیکه سقط عمدی جنین عواقب جبران ناپذیری اعم از پیامد‌های جسمی، روحی، روانی، معنوی، اخلاقی، شرعی و قانونی را به دنبال دارد که خود تاثیر مخربی در روند تداوم خانواده خواهد گذاشت.
خوش چین گل، با اشاره به سندروم پس از سقط و نشانه‌های آن، افزود: افسردگی، عدم اعتماد به نفس، اختلالات خواب، از دست رفتن حافظه، اختلال عملکرد جنسی، اختلال در روابط اجتماعی و روابط بین فردی، مشکل در ارتباط با سایر فرزندان، اضطراب، احساس گناه و پشیمانی، اندوه، تمایل به خشونت، بغض و گریه، عدم تمرکز، بی علاقگی به افراد خانواده و فعالیت‌های جذاب و مورد علاقه قبلی، مشکل در تصمیم گیری و سایر اختلالات عصبی - روانی به دنبال سقط دیده می‌شود.
این متخصص روانشناسی ادامه داد: اضطراب و افسردگی شدیدی را که این زنان بعد از سقط به آن دچار می‌شوند را سندروم بعد از سقط می‌نامندکه از نشانه‌های آن بدخلقی بعد از سقط است، با اینکه که اگر این علایم بیش از ۲ هفته طول بکشد فرد دچار اختلال افسردگی شده و نیاز به پیگیری و درمان جدی دارد.
وی با بیان اینکه در دوران بارداری سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون، به خصوص پروژسترون افزایش می‌یابد، افزود: پروژسترون معمولا آستانه تحمل را بالا می‌برد و به شخص آرامش می‌دهد، تمایل به خواب و استراحت را بیشتر و حساسیت در برابر مشکلات را کم می‌کند، اما با قطع ناگهانی پروژسترون، عوارض ناشی از آن تحریک پذیری، اضطراب و افسردگی است که شدت پیدا کرده و فقدان جنین نیز از لحاظ روحی موجب افسردگی مادر می‌شود.
وی ادامه داد: مادرانی که سابقه افسردگی در زایمان را داشته‌اند یا در سقط قبلی آن را تجربه کرده‌اند، در حاملگی بعدی احتمال بیشتری به این دارند که با افسردگی بالا مواجه شوند.
خوش چین گل اضافه کرد: برخی از زنان بعد از سقط القایی به طور موقت و با توجیه و اقدام شخصی به آرامش می‌رسند، اما توصیه می‌شود این افراد آرامش خود را با حل مساله به دست آورند، بنابراین پاک کردن صورت مساله در این شرایط غلط است.
وی ادامه داد: آرامش این زنان معمولا با اضطراب و احساسات روانی منفی دیگری نیز همراه است و پس از گذشت سال‌ها با رسیدن به دوران یائسگی، سالمندی و شروع تنهایی، این احساسات دوباره خود را نشان خواهند داد.
این متخصص روانشناسی تاکید کرد: بحران‌های بعد از سقط جنین اغلب در هر سالگرد سقط تکرار می‌شود، ضمن اینکه آثار روانی سقط در افراد زیر ۱۷ سال بیشتر و شدیدتر است.
وی خاطرنشان کرد: روند مربوط به سقط جنین ممکن است چند دقیقه بیشتر طول نکشد، اما اثرات آن یک عمر دوام خواهد داشت و واکنش سوگ یا داغ دیدگی در بسیاری از زنان بعد از سقط باقی می‌ماند، این واکنش‌ها شامل مراحل انکار، خشم، افسردگی، احساس گناه و پذیرش خواهد بود.
خوش چین گل اضافه کرد: پس از تجربه این احساسات مادر دچار احساس گناه می‌شود و با این جمله اطرافیان که "اگر دقت بیشتری کرده بودید بچه شما سقط نمی‌شد"، احساس گناه تشدید می‌شود و به تدریج مادر آماده پذیرش موضوع می‌شود.
به گفته این روانشناس، مادر کم کم از دست دادن کودک خود را می‌پذیرد و باور دارد که می‌تواند دوباره مادر شود، اما پس از طی این مراحل بازهم دیدن یک نوزاد یا شنیدن خبر بارداری یکی از آشنایان و دیدن بازی کودکان در پارک یا دیدن یک نوزاد در آغوش مادر می‌تواند دوباره او را به مرحله انکار یا خشم و احساس گناه بازگرداند.
خوش چین گل افزود: باور عموم بر این است که با تولد نوزاد تازه متولد شده خاطره سقط جنین قبلی به فراموشی سپرده می‌شود، ولی افسردگی پس از سقط جنین می‌تواند حتی تا چند سال پس از تولد نوزاد سالم هم ادامه داشته باشد.
وی توصیه کرد: لازم نیست هر وسیله، تصویر یا هر چیزی که فرد را به یاد فرزند از دست داده‌اش می‌اندازد، از دسترس و از برابر چشمان مادر دور شود، زیرا این کار سنجیده نیست و تنها فرد را از درک و پذیرش واقعیت دور می‌کند و هر چه پذیرش دیرتر اتفاق بیفتد آمادگی فرد برای بازیابی روانی خود نیز به تعویق می‌افتد و در نهایت اینکه دوره رنج و عذابش طولانی‌تر خواهد شد.
خوش چین گل در پایان تاکید کرد: همدلی، پرهیز از سرزنش، مشاوره و درمان دارویی در صورت لزوم، حمایت همسر و سایر نزدیکان، بیان احساس و درمان ترس‌های موجود توصیه می‌شود و پرهیز از تعجیل برای دوباره مادر شدن تا رسیدن به ثبات روانی الزامی است.
منبع:ایرنا