باستان‌شناسان پس از بررسی و پیمایش بخش‌هایی از محوطه باستانی «شهر قومس» در دامغان، آسیاب، کانال‌های آبرسانی، کوره‌های سفال‌گری و سرداب‌های ذخیرۀ آذوقه را شناسایی کردند همچنین، شواهد سطحی گسترده‌ای از استقرار پیش از تاریخی در مرکز این شهر به‌دست آمد که از نظر زمانی به حدود ۴۴۰۰ تا ۳۵۰۰ قبل از میلاد برمی‌گردد.
محوطۀ باستانی موسوم به «شهر قومس» در حدود ۳۰ کیلومتری غرب دامغان در استان سمنان واقع شده است که نخستین‌بار در دهۀ ۱۳۵۰ هیأت بریتانیایی در آن کاوش‌هایی داشت. براساس یافته‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی «قومس» استقراری بزرگ از دورۀ اشکانی است که گمان می‌رود همان شهر «صددروازه»، یا آن‌گونه که در منابع یونانی آمده «هکاتومپیلوس»، یکی از پایتخت‌های این سلسلۀ ایرانی باشد.
بر اساس شواهد باستان‌شناسی، این محوطه در دورۀ ساسانی چندان مورد استفاده نبود، ولی در دورۀ سلجوقی تا حملۀ مغول آباد و رو به گسترش بوده است. مساحت عرصۀ باستانی شهر قومس (شامل هر دو استقرار دورۀ اشکانی و سلجوقی) به دست‌کم ۷۰۰ هکتار بالغ می‌شود.
کوروش روستایی، عضو هیأت علمی پژوهشکده باستان‌شناسی اینک با ارائه گزارشی از مرحلۀ نخست برنامۀ میدانی بلندمدتِ «شکل‌گیری، توسعه و تحول استقرارهای انسانی در حوضۀ شاهرود ـ دامغان»، نتیجه پژوهش‌های باستان‌شناسی جدید در شهر باستانی قومس دامغان را اعلام کرده است.
به گفته او، در مرحلۀ نخست این برنامه که در دی و بهمن ۹۸ انجام شد، حدود ۱۸۰۰ هکتار شامل محدودۀ عرصۀ محوطه و زمین‌های بلافصل اطراف آن، توسط پهپاد تصویربرداری و مستندسازی شد که در تحلیل‌های مکانی و زیست‌محیطی محوطه مؤثر خواهد بود.
بیشتربخوانید
روستایی افزود: در این برنامۀ میدانی بیش از سه پنجم محوطه مورد بررسی پیمایشی قرار گرفت که در آن عوارض متعددی از جمله آسیاب، کانال‌های آبرسانی، کوره‌های سفال‌گری و سرداب‌های ذخیرۀ آذوقه شناسایی شد. یکی دیگر از دستاورد‌های این برنامۀ میدانی، شناسایی شواهد سطحی گسترده‌ای (به مساحت حدود ۱۱۰ هکتار) از استقراری پیش‌از تاریخی در مرکز شهر قومس است که از نظر زمانی هم‌افق با اواخر دورۀ چشمه‌علی تا دورۀ حصار ۲ است (حدود ۴۴۰۰ تا ۳۵۰۰ قبل از میلاد).
این باستان‌شناس تاکید کرد که در پژوهش‌های میدانی آینده باید منابع آبی استقراری مشخص شود و فرایند‌های تشکیل محوطه و نیز پی‌بردن به ماهیت استقراری این محوطه بررسی شود.
روستایی همچنین پیشنهاد کرد: با توجه به کاوش‌های گستردۀ هیأت بریتانیایی و آشکار شدن چندین بنا از دورۀ اشکانی، می‌توان با سامان‌دهی محدوده‌های کاوش‌شده، این بنا‌ها را به‌سادگی مرمت و آمادۀ بازدید گردشگران کرد.
منبع: ایسنا