خراسان جنوبی روی ۲ گسل بزرگ قرار گرفته و وقوع زلزله و تکانه‌های آن برای مردمان این دیار دور از انتظار نیست بلکه عجیب آن است که همچنان خانه‌هایی سست و نامقاوم در شهرها و روستا‌های استان وجود دارد که می‌تواند زلزله را خسارت بار کند.
چند ماه اخیر تعداد زلزله‌ها با بزرگی قابل توجه و بالای پنج ریشتر در شرق کشور و خراسان جنوبی به ویژه نهبندان افزایش یافته و بار دیگر زنگ خطر را در این منطقه به صدا درآورده است.
در پی حرکت گسل‌های خاموش زلزله‌های متعددی رخ می‌دهد که طی ۵۵ سال گذشته در خراسان جنوبی، چهار زلزله بالای هفت ریشتر روی داده و زلزله سال ۱۳۵۷ طبس شدیدترین زلزله معاصر ایران نام گرفته است.
۴۷ گسل فعال در خراسان جنوبی
بنا به آخرین گفته‌های مسئول شبکه لرزه نگاری خراسان جنوبی وابسته به مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، سالانه به طور میانگین ۷۰۰ تا هزار زلزله در این استان ثبت می‌شود که نشان می‌دهد بیش از ۴۷ گسل منشعب از ۲ گسل بزرگ استان در حال حاضر فعال است.
به گفته علی هاشمی گازار، استان خراسان جنوبی ۲ گسل بزرگ به طول ۷۰۰ کیلومتر در وضعیت شمالی - جنوبی دارد که در امداد شرق و غرب لوت واقع شده است. این گسل‌ها در تاریخ جابه‌جایی ۶۰ تا ۷۰ کیلومتری داشته‌اند و طی ۵۵ سال اخیر چهار زلزله بزرگ شامل زلزله سال ۱۳۴۷ خضری دشت بیاض، سال ۱۳۵۷ طبس، سال ۱۳۵۸ قاین و سال ۱۳۷۶ اردکول در محدوده خراسان جنوبی به وقوع پیوست.
تجارب گذشته، داده‌های شبکه لرزه نگاری و تحلیل‌های علمی از فعالیت گسل‌ها نشان می‌دهد که باید هر لحظه منتظر وقوع یک زمین لرزه بالای ۶ ریشتر در استان باشیم، اما زمان آن مشخص نیست.
حدود نیم قرن قبل امواج سهمناک زمین، حوادث مرگبار را در شهر‌هایی همچون طبس و فردوس رقم زد و شواهد نشان می‌دهد که هر ۱۰ سال یکبار زمین لرزه بزرگ در بخشی از خراسان جنوبی متحمل است پس با گذشت زمان و سکون نسبی زمین نمی‌توان آن را از ذهن زدود.
هزار و ۷۳۸ واحد نیمه بادوام و بی دوام در روستاها
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان جنوبی گفت: طبق آخرین سرشماری نفوس و مسکن، ۸۸ هزار و ۸۳۵ واحد مسکونی در هزار و ۷۵۲ روستای استان شناسایی شده که از این تعداد ۳۸ هزار و ۷۳۸ واحد، نیمه بادوام و بی دوام است.
تنها افزود: تاکنون ۵۰ هزار و ۹۷ واحد مسکونی با استفاده از تسهیلات مسکن، مقاوم سازی شده که معادل ۵۶.۴ درصد کل واحدهای روستایی استان است.
وی اظهار کرد: از محل سهمیه سال گذشته، چهار هزار و ۳۴۸ فقره تسهیلات ۲ میلیارد ریالی، هزار و ۴۰۱ فقره متمم یک میلیارد ریالی جمعا به میزان چهار هزار و ۳۴۸ فقره تسهیلات با بازپرداخت ۲۰ ساله و نرخ کارمزد پنج درصد به استان اختصاص یافته که بیش از چهار هزار متقاضی به بانک معرفی شده است.
مدیرکل بنیاد مسکن خراسان جنوبی با اشاره به انعقاد تفاهم نامه ساخت ۱۱ هزار واحد مسکن محرومان بین سازمان برنامه و بودجه و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی گفت: احداث ۱۱ هزار واحد مسکن محرومان و اقشار کم درآمد استان در سال‌های ۹۸ و ۹۹ براساس این تفاهم نامه با اعتبار پنج هزار میلیارد ریال و کمک بلاعوض سه هزار و ۵۰ میلیارد ریال در دستور کار قرار گرفت.
بافت‌های ناکارآمد و فرسوده از معضلات مهم شهری
مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی یکی از مهم‌ترین معضلات شهرها را وجود بافت‌های ناکارآمد و فرسوده شهری عنوان کرد و افزود: این نوع بافت‌ها با توجه به زلزله خیز بودن خراسان جنوبی و قدمت بالای واحدهای مسکونی همچنین از نظر فرسودگی کالبدی، ابتدایی‌ترین زیرساخت‌های شهری را ندارند.
مودی گفت: جابه‌جایی جمعیت و جایگزین شدن جمعیت مهاجر و ناهمگن در کنار گسترش ناهنجاری‌های مختلف از پیامدهای عمده‌ای است که همگی در فرسودگی و ناکارآمدی بافت‌های فرسوده شهری و سکونتگاه‌های غیر رسمی ریشه دارند.
وی ادامه داد: دامنه فرسودگی برخی از این محله‌ها به گونه‌ای است که با وقوع یک زلزله متوسط، وقوع فاجعه دور از انتظار نیست از طرفی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری بازتابی از تاثیر عوامل مخرب هستند که برای برخی از ساکنان غیرقابل سکونت و باعث گریز آنان از این مناطق می‌شود.
مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی گفت: بافت‌های فرسوده اگرچه به خودی خود به عنوان یک معضل شهری مطرح می‌شوند، اما در حقیقت ظرفیت بالقوه‌ای است که می‌توان با شناسایی، برنامه‌ریزی و اجرای دقیق به یک فرصت خوب تبدیل شود.
مودی افزود: یکی از اولویت‌های شرکت بازآفرینی شهری ایران، نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری است از همین رو برای تسهیل در ساخت و سازها و صدور پروانه ساختمانی مشوق‌هایی به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری رسیده است.
وی گفت: بر این اساس شهرداری‌ها موظف هستند در زمان صدور پروانه ساختمانی نسبت به تخفیف ۵۰ درصدی هزینه‌های پروانه و اعطای یک طبقه تشویقی، محاسبه نکردن بالکن در زیربنا، ایجاد درب اضافه برای تامین پارکینگ و تامین ۳۰ درصد پارکینگ در فضای باز ساختمان اقدام کنند.
مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی گفت: اعتبارات بازآفرینی شهری در این استان از ۸۵ میلیارد ریال در قبل از دولت سیزدهم به ۳۰۰ میلیارد ریال رسیده که رشد سه برابری داشته است.