مجموعه تاریخی «تپه حصار» در جنوب شهر دامغان و در نزدیکی روستای حیدرآباد قرار گرفته و با قدمتی افزون بر هفت هزار سال، یکی از نماد‌های تمدنی ایران محسوب می‌شود که مستندات و آثار زیادی از آن در موزه‌های اقصی نقاط جهان و کشور وجود دارد.
مجموعه تاریخی تپه حصار دامغان در استان سمنان، از بزرگ‌ترین محوطه‌های پیش از تاریخ شمال شرقی فلات ایران، در ۱۲ هکتار، از اواخر هزاره پنجم تا نیمه نخست هزاره دوم قبل از میلاد مسیح سکونتگاه بود، این میراث کهن ایران زمین در هزاره‌های چهارم و سوم قبل از میلاد یکی از مراکز مهم تولیدی برای ساخت انواع اقلام صادراتی نظیر اشیای سنگی و فلزی در فلات ایران به شمار می‌رفت، اما آنچه که بقای این تمدن چندهزار ساله را به خطر می‌اندازد، عبور ۲ خط ریلی و تردد روزانه دسته کم۸۰ رام قطار مسیر تهران- مشهد در کنار کاوش‌های غیرقانونی است که روز به روز پیکر این تمدن را می‌خراشد و به ورطه نابودی می‌کشاند.
آنچه که بقای این تمدن چند هزار ساله را به خطر می‌اندازد، عبور ۲ خط ریلی و تردد روزانه دست کم۸۰ رام قطار مسیر تهران- مشهد در کنار کاوش‌های غیرقانونی است.
مسیر آهنی بنا شده روی مجموعه تاریخی تپه حصار دامغان متعلق به عصر آهن در هفته بیش از ۵۰۰ بار، در ماه بیش از ۲ هزار بار و در سال بیش از ۲۹ هزار بار میزبان عبور قطار است و اکنون سرنوشت این بنای کهن با خط آهن گره خورده است.
مسیر اصلی ریلی تهران- مشهد که بخش مهمی از آن زیرپوشش ناحیه شمال شرق (۱) قرار دارد از استان سمنان عبور می‌کند و تپه حصار در فاصله پنج کیلومتری در مسیر ریلی دامغان به شاهرود قرار دارد، یعنی خط ریلی در ۲ مسیر رفت و برگشت از دل تپه حصار دامغان عبور می‌کند.
تپه حصار دامغان این روز‌ها دچار تخریب فرسایشی به دلیل عبور روزانه دست کم ۸۰ رام قطار تهران- مشهد از دل آن است و باید برای حفظ این میراث کهن اقدام کرد.
به گفته کارشناسان عبور قطار‌هایی که از پیکره تپه حصار دامغان می‌گذرد تا ۱۰۰ سال آینده اثری از این میراث کهن برجای نخواهد گذاشت و باید با جابه جایی خط ریلی قطار و یا احداث پل برای خط ریلی، برای حفظ و احیا این اثر ملی اقدام کرد.
گذشته از آسیب‌های وارد شده بر پیکر تپه حصار دامغان به دلیل کاوش این بنای تاریخی در دوره‌های پیشین، لزوم همکاری جدی وزارت راه و شهرسازی و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای ترمیم این یادگار کهن ضروری است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان گفت: مطالعات مربوط به جابه‌جایی ریل راه‌آهن در محدوده تپه حصار دامغان با تمدن هفت‌هزار ساله با همراهی مرکز مطالعات وزارت راه و شهرسازی انجام شد.
امیر کرم‌زاده افزود: تخصیص اعتبارات از محل دور دوم سفر رییس جمهور به استان سمنان برای اجرای مطالعات جابه‌جایی ریل راه‌آهن در محدوده تپه حصار دامغان پیگیری می‌شود.
تپه حصار هفت هزارساله برای نخستین بار توسط «اریخ اشمیت» از دانشگاه پنسیلوانیا در سال ۱۳۱۲ مورد کاوش قرار گرفت و پس از آن و در سال ۱۳۵۵ هیاتی از باستان‌شناسان دانشگاه پنسیلوانیا، تورین ایتالیا و مرکز باستان‌شناسی ایران به سرپرستی رابرت دایسون و موریتزیو توزی کاوش‌هایی در تپه حصار انجام دادند.
براساس بررسی‌های انجام شده، تپه حصار دامغان سه دوره اصلی فرهنگی از اواخر نوسنگی تا پایان عصر مفرغ را پشت سر گذاشته است و کاوش‌های انجام شده نشان می‌دهد استقرار در تپه حصار در ظاهر تا حدود یک هزار و ۷۰۰ سال قبل از میلاد به‌طور پیوسته ادامه داشت و پس از آن هیچ‌گاه مورد سکونت قرار نگرفت، اما در دوره ساسانی ساختمانی بزرگ دارای گچ‌بری‌های زیبا در فاصله حدود ۲۰۰ متری تپه حصار ساخته شد.
در گمانه‌زنی‌های سال ۱۳۸۵ به‌منظور تعیین محدوده واقعی این محوطه، با کشف گورستانی از عصر آهن (۵۵۰ تا یکهزار و ۵۰۰ سال پیش از میلاد) در غرب تپه‌حصار مشخص شد که این محوطه، برخلاف آنچه تصور می‌شد، پس از عصر مفرغ نیز مورد سکونتِ اقوام بوده است.
منبع: ایرنا