یکی از دغدغه‌های مهم خانواده‌های مسلمان این است که چگونه و با استفاده از کدام شیوه آموزشی فرزندانشان را با مسائل دینی و مذهبی آشنا کنند؟ نکته‌ای که بخش عمده‌ای از آن در کانون گرم خانواده و توسط والدین انجام می‌شود، اما بخشی هم خارج از منزل و در مراکز آموزشی و تربیتی به انجام خواهد رسید.
این درحالی است که این دغدغه اگرچه برای همه فرزندان خانواده در ذهن والدین وجود دارد، اما دغدغه والدین برای فرزند دختر و آشنایی او با موضوع حجاب بسیار پررنگ‌تر است.
نکته اینجاست که به گفته کارشناسان موضوع آموزش مسائل مذهبی و دینی موضوعی است که مرز بسیار باریکی دارد و اگر والدین با استفاده از شیوه‌های نادرست در این زمینه اقدم کنند، ممکن است فرزندشان برای در ادامه راه به آموزه‌های دینی و مذهبی از جمله حجاب واکنش نامناسب داشته و در رعایت آن کوتاهی کند.
به‌عنوان مثال گروهی براین باورند که اگر حجاب از سن کودکی برای فرزندان دختر استفاده شود، موضوع حجاب در دوره بزرگسالی وی نهادینه شده و در واقع رعایت آن به امری روتین در ذهنش تبدیل خواهد شد، درحالی که کارشناسان و متخصصان علوم تربیتی معتقدند این شیوه و حتی بکارگیری شیوه‌های آموزشی در این دوره کارساز نیست و بعضا نتیجه معکوس خواهد داشت، چون اجبار کارکردی در امور تربیتی کودکان امروزی ندارد و برای آموزش حجاب و رعایت آن به کودکان باید زنجیره‌ای از راهکار‌های تربیتی را برنامه‌ریزی کرد.
در گفتگو با دکتر طاهره همیز، استاد دانشگاه و کارشناس دینی، چند مهارت تربیتی را برای اینکه رعایت حجاب طبق موازین دینی در کودکان نهادینه شود، مرور کرده‌ایم.
این کارشناس دینی معتقد است: «یکی از مهم‌ترین مواردی که برای تربیت دینی کودکان به ویژه در زمینه حجاب باید به آن توجه کرد، این است که فرزندانمان را در دوران کودکی به رعایت مسائل دینی تشویق کنیم. مسلماً اگر از والدینی که از رفتار جوانشان در زمینه رعایت حجاب یا ارتباط با جنس مخالف ناراحت هستند، بپرسید آیا در دوران کودکی فرزندشان، تشویق‌های دینی داشته‌اند یا در اعیاد مذهبی به او هدیه‌ای داده‌اند، جواب مثبتی نخواهید گرفت.»
او همچنین تأکید می‌کند که: «به دختربچه‌ای که حجابش را رعایت می‌کند، نگویید رعایت حجاب راحت است. طبیعی است وقتی می‌بیند برادرش با لباس آستین کوتاه و شلوار در خیابان راه می‌رود و او باید روسری یا چادر سرش کند، برایش سخت است. در این زمینه بهتر است پدر به عنوان جنس مخالف، دخترش را تشویق کند و برای اینکه حجابش را رعایت می‌کند، به او جایزه بدهد.»
مهارت اول: الگو‌های منفی پاک شوند
* بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی والدین هنگام آموزش در موارد مختلف از جمله موضوع حجاب نسبت به کودکان خود سختگیری‌های نامناسبی داشته که در ذهن کودکان بازتاب منفی ایجاد می‌کند، به نظر شما برای این بازتاب در ذهن کودکان ایجاد نشود چه باید کرد؟
همان طور که اشاره کردید، بررسی‌ها نشان می‌دهد یکی از دلایلی که برخی کودکان و نوجوانان از داشتن حجاب یا رعایت اصول مذهبی خودداری می‌کنند، این است که آن‌ها از کسی که متدین است، رفتار منفی یا بداخلاقی دیده‌اند. به همین دلیل زمانی که می‌خواهند قوانین را رعایت کنند یا اینکه حجاب داشته باشند، ناخودآگاه آن تصویر بداخلاقی را به‌خاطر می‌آورند.
در حقیقت واکنش منفی بعضی از کودکان و نوجوانان به مسائل دینی و البته حجاب، به دلیل ضربه‌های عاطفی‌ای است که توسط برخی افراد به آن‌ها وارد شده است. ببینید در بسیاری از احادیث یا مواردی که از ائمه اطهار نقل می‌شود موضوع خوشرویی و رفتار نیک با دیگران تاکید شده و اتفاقاً یکی از شاخصه‌های مسلمانان همین خوشرویی و مهربانی است. پس نباید فراموش کنیم که این مهم در آموزش کودکان و آشنا کردن آن‌ها با مسائل دینی کارایی بسیار زیادی دارد.
خوب حالا با دو موضع در این زمینه روبرو هستیم یکی والدینی که فرزندشان به آموزش یا رعایت موارد مورد واکنش نشان می‌دهد و گروه دیگر آن والدینی هست که تازه شروع به آموزش می‌کنند. در گروه اول که موارد مطرح شد موضوع رعایت آرامش و استفاده از شیوه‌های محترمانه و بکارگیری مواردی متناسب با همان دوره کارآمد است.
اما گروه دوم که فرزندشان احتمالا در سنین بالاتری قرار دارد و به موضوع حجاب یا آموزه‌های دینی واکنش نشان می‌دهد، ابتدا باید آن تصویر نامناسب یا الگو‌های منفی را از ذهن کودکانشان پاک کنند و مهم‌تر از همه اینکه خانواده‌ها باید حواسشان باشد کودکانشان کسانی را الگو قرار دهند که شعائر دینی و تربیتی را رعایت می‌کنند.
بیشتربخوانید
مهارت دوم: دوستی با فرشته‌ها
* به‌نظر شما شروع آموزش مسایل دینی و البته رعایت حجاب برای دختران از چه سنی بهتر است؟
سنین سه تا پنج سالگی موقعیت مناسبی است برای تربیت دینی کودک که او را با فرشته‌ها آشنا کنیم. به‌یاد داشته باشیم که عبارت "فرشته" کلید واژه‌ای بسیار کارآمد در آموزش مسائل مذهبی به کودکان است. به این دلیل که فرشته همواره مهربان و زیباست. در فرهنگ ما از قدیم‌الایام قصه‌های زیبایی برای بچه‌ها نقل می‌شود که جذابیت بسیاری برای کودکان دارد. مثلاً به او بیاموزیم اگر دندانش سالم باشد، فرشته‌ای به نام فرشته دندان آن را در کیسه زیبایی نگهداری می‌کند. کودک در این صورت مسواک زدن را به خوبی یاد می‌گیرد و با رغبت و اشتیاق این کار را انجام می‌دهد.
یا برای دختر گروه سنی پنج تا ده سال چادری آماده کنیم و وقتی چادر را سرش کرد، به او بگوییم فرشته‌ها دارند برایت دست می‌زنند. اگر گفت صدای دست فرشته‌ها را نمی‌شنوم، بگوییم وقتی می‌گویی دلم درد می‌کند، درد تو را نمی‌بینیم؛ پس همان‌طور که ما درد تو را نمی‌بینیم، تو هم دست زدن فرشته‌ها را نمی‌بینی. همچنین پدر و مادر می‌توانند به کودکانشان یاد بدهند که برای فرشته‌ها نامه بنویسند.
مهارت سوم: همبازی هم‌عقیده داشته باشد
کودکان بخشی از مهارت‌ها را از طریق همبازی‌های خود یاد می‌گیرند. والدین تا چه اندازه از این راهکار برای آموزش مهارت‌های دینی به فرزند خود می‌توانند استفاده کنند؟
تعلق به گروه، حسی است که خودش را از شش سالگی نشان می‌دهد. در این سن بهتر است که کودک، همبازی هم‌عقیده داشته باشد. در واقع خانواده‌ها باید برای کودکان گروه سنی شش تا یازده سال، دوستی در نظر بگیرند که دنبال کننده عقاید و مواردی که خانواده به آن‌ها پایبند هستند باشد و حجاب هم یکی از آنهاست.
در معاشرت‌های فامیلی هم باید به این قضیه توجه داشت. اما از آنجا که صله‌رحم در اسلام مورد تأکید است، اگر با خانواده‌ای رفت‌و‌آمد داریم که فرزندانش حجاب را رعایت نمی‌کنند، این قضیه را باید برای کودکمان تفهیم کنیم که بی‌حجابی کار درستی نیست. متأسفانه بعضی از خانواده‌ها موضوعات مهم تربیتی را برای کودکانشان به درستی تشریح نمی‌کنند در حالی که در ذهن آن‌ها هزاران سؤال نقش بسته است. توجه داشته باشیم که پاسخی متناسب با سن کودکان و البته صحیح کلید موفقیت آموزش مسائل دینی و البته حجاب به کودکان است.
مهارت چهارم: باور‌های دینی بچه‌ها را تقویت کنیم
این، یک واقعیت است که نوجوانان و به خصوص دختر‌ها از زینت و زیور لذت می‌برند و خود را با آن‌ها زیباتر می‌بینند. چگونه باید این حس غریزی دختران را با آموختن موضوع حجاب کنترل کرد؟
اگر دختری در چهارده سالگی حجاب ندارد و می‌خواهد زینتش را برای دیگران نمایان کند، باید ریشه بی‌حجابی را در دوران کودکی او جست‌وجو کرد. زیرا روانشناسان معتقدند مسائل تربیتی باید از سه سالگی مورد توجه قرار بگیرند.
کودک باید آنقدر تغذیه دینی شود، تا زمانی که به نوجوانی رسید و بر سر دوراهی ماند، به باور محکم مذهبی خود رجوع کند. در حقیقت، مادری در تربیت دینی فرزندش موفق است که وقتی از او می‌پرسد چرا نماز می‌خوانی یا چرا حجابت را رعایت می‌کنی، جواب دهد، چون خدا می‌گوید. یعنی خداوند را به عنوان عامل توانمند و حی ناظر بشناسد و باور داشته باشد؛ بنابراین باید فرزندانمان را از کودکی با صفات زیبای خداوند آشنا کنیم.
مهارت پنجم: ساده‌انگاری ممنوع
به دختربچه‌ای که حجابش را رعایت می‌کند، نگویید رعایت حجاب راحت است. طبیعی است وقتی می‌بیند برادرش با لباس آستین کوتاه و شلوار در خیابان راه می‌رود و او باید روسری یا چادر سرش کند، برایش سخت است.
در این زمینه بهتر است پدر به عنوان جنس مخالف، دخترش را تشویق کند و برای اینکه حجابش را رعایت می‌کند، به او جایزه بدهد. مثلاً اگر قرار است برایش لباسی بخرد، صبر کند وقتی حجابش خوب است آن را به عنوان جایزه به او بدهد و بگوید به تو افتخار می‌کنم تا دخترش شیرینی رعایت حجاب را بچشد.
منبع: تسنیم