رهبر معظم انقلاب چندین سال است که بر موضوع اهمیت عدم وابستگی به ارز خارجی تاکید دارند. ایشان در اولین روز از سال جاری هم طی سخنانی در حرم مطهر رضوی به موضوع وابستگی اقتصاد کشور به دلار به عنوان یکی از نقاط ضعف اشاره کردند و فرمودند که برخی کشور‌هایی که مورد تحریم غرب قرار گرفتند با قطع وابستگی خود به دلار و کار کردن با پول‌های محلی، وضع بهتری پیدا کردند که ما نیز باید همین کار را انجام دهیم.
آمریکا به واسطه سلطه‌ای که بر دلار دارد طی سال‌های گذشته فشار‌هایی را به برخی از کشور‌ها از جمله ایران وارد کرده و همین موضوع باعث شده تا برخی کشور‌ها برای کاهش فشار‌های آمریکا و کاهش تاثیر تحریم‌ها به فکر حذف دلار از تبادلات تجاری خود باشند. در این راستا کشور‌های عضو گروه اقتصادی بریکس هم تلاش دارد تا برای کاهش تاثیرگذار آمریکا بر اقتصاد این کشور‌ها ارزی به غیر از دلار را جایگزین کند.
نشست سران کشور‌های عضو گروه بریکس اخیرا با حضور رییس‌جمهوری کشورمان برگزار و در این نشست عضویت ایران در این گروه اقتصادی اعلام شد.
با توجه به اینکه گفته شد کشور‌های عضو بریکس به دنبال راهی برای جایگزینی ارزی به غیر از دلار برای تبادلات اقتصادی خود هستند، بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند عضویت ایران در این گروه در کنار کشور‌های قدرتمند دیگری مانند روسیه، هند، چین، برزیل و آفریقای جنوبی می‌تواند حذف دلار را سرعت بخشد.
برخی از کارشناسان و فعالان اقتصادی مانند اَندی شِکتمَن (Andy Schectman)، رئیس شرکت سرمایه‌گذاری مایلز فرانکلین، می‌گوید که ممکن است ۸۵ درصد از جمعیت جهان، دلار آمریکا را «به یکباره» کنار بگذارند.
وی معتقد است: اگر بریکس همه کشور‌هایی را که به دنبال پیوستن به این ائتلاف هستند، بپذیرد، ممکن است دلار آمریکا به صورت ناگهانی در معاملات فرامرزی کنار گذاشته شود.
جدا از تمایل کشور‌های عضو بریکس برای حذف دلار از تبادلات تجاری، بحث دلارزدایی امروزه مورد توجه بسیاری از کشور‌های دنیا قرار گرفته و تقریبا اکثر مسئولان و کارشناسان اقتصادی معتقدند برای خنثی سازی تحریم‌ها ضرورت دارد به سمت حذف دلار از تبادلات تجاری حرکت کنیم.
بیشتربخوانید
کارشناسان اقتصادی بسیاری معتقدند حذف دلار از اقتصاد کشور مزیت‌های بسیاری دارد. به اعتقاد آن‌ها با حذف دلار کشور از مجوز‌های آمریکا در تبادلات اقتصادی جهانی بی نیاز خواهد شد و تحریم‌های مالی بی اثر یا کم اثر می‌شوند.
از بین رفتن اهرم فشار بر ایران در معادلات سیاسی و انتقال منابع حاصل از فروش نفت به داخل کشور از دیگر مزایایی است که کارشناسان اقتصادی بر آن اشاره دارند.
این کارشناسان همچنین معتقدند با حذف دلار قدرت چانه زنی ایران در تعاملات بین‌المللی افزایش خواهد یافت و مدیریت بین المللی نرخ ارز ممکن خواهد شد.
افزایش تولیدات داخلی و دستیابی هرچه بیشتر به فنآوری‌های دانش بنیان هم از دیگر مزایای حذف دلار از تبادلات اقتصادی عنوان شده است.
قطعا حذف دلار از تبادلات اقتصادی و تجاری نیازمند اقدام جدی در حوزه کلان است و خوشبختانه دولت سیزدهم با تعاملات خوبی که با کشور‌های مختلف به خصوص کشور‌های همسایه برقرار کرده، توانسته در مسیر حذف دلار قدم‌های خوبی را بردارد هرچند تا رسیدن به نتیجه نهایی هنوز راه باقی مانده امام جای امیدورای دارد با رویکرد دولت فعلی زودتر از آنچه انتظار می‌رود این مسیر هموار شود.
بی شک جمهوری اسلامی ایران در بحث حذف دلار از تبادلات اقتصادی با سایر کشور‌ها نقش ویژه‌ای را ایفا می‌کند. ارتباطات ایران با چین و روسیه و همچنین از سرگیری ارتباط با عربستان و تعاملات خوب دولت با کشور‌های منطقه می‌تواند در کاهش هیمنه دلار بسیار مفید باشد.
یکی از اتفاقات خوبی که امسال در ایام راهپیمایی اربعین صورت گرفت این بود که برای اولین بار بجای ارز‌های دلار و یورو، از ارز کشور مقصد استفاده شد. این امر مهمی است که می‌تواند برای سایر کشور‌ها نیز صورت گیرد.
محمدرضا فرزین رئیس‌کل بانک مرکزی در این باره می‌گوید: امسال برای نخستین بار، مراحل دریافت ارز اربعین، ساده‌تر بود و تلاش شد سهم بیشتری از خدمات توسط سامانه‌های غیرحضوری صورت گیرد.
فرزین تصریح می‌کند: از ماه‌ها قبل، منابع دیناری عرضه ارز اربعین زائران ایرانی در بزرگترین گردهمایی جهان فراهم و برای اولین بار نیز بجای ارز‌های دلار و یورو، از ارز کشور مقصد استفاده شد.
رئیس کل بانک مرکزی تاکید می‌کند که مسئولان بانک‌ها از ماه‌ها قبل، برآورد دقیقی از منابع دیناری مورد نیاز تا پایان سفر اربعین حسینی را پیش بینی کردند و با برنامه‌ریزی دقیق، خدمات عرضه ارز اربعین با نرخ یکسان و بدون هیچ کمبودی در تمام شعب و در طول روز‌های هفته ارائه شد. در طول ایام اربعین حسینی نیز همگان شاهد بودند که این اقدام هوشمندانه باعث کاهش نرخ دینار در بازار غیررسمی شد.
فرزین ادامه می‌دهد: الگوی به کار گرفته شده که مورد رضایت زوار اربعین حسینی و مقامات مختلف کشور نیز قرار گرفت را می‌توان برای سایر کشور‌های منطقه نیز به کار برد.
آمریکا به واسطه سلطه بر دلار و استفاده از این ارز به عنوان یک ارز بین المللی توانسته در عرصه اقتصادی به قدرت برسد و به نوعی آمریکا تعیین می‌کند که کدام کشور با چه روشی و با چه کسانی معامله بر پایه دلار داشته باشد و برخی از کشور‌ها سلطه و هژمونی آمریکا بر دلار را هم در بعد اقتصادی و هم در بعد امنیتی نوعی تهدید می‌دانند و معتقدند برای رفع این تهدید باید به سمت دلارزدایی حرکت کرد.
یحیی آل‌اسحاق رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در این باره می‌گوید: آمریکا از زمانی که دلار را به عنوان پایه معاملات جهانی قرار داد، صاحب یک بهره بزرگ جهانی شد تا جایی که ۷۰ درصد ذخایر بانک‌های مرکزی دنیا با دلار حفظ می‌شود. این امر یعنی آمریکا، دلار چاپ می‌کند و دارایی‌های دنیا را تحویل می‌گیرد و به ازای آن دلار تحویل می‌دهد. البته در چند وقت اخیر این مساله کمرنگ‌تر شده و ذخایر بانک‌های مرکزی کشور‌های دنیا با دلار به ۶۰ درصد رسیده است.
این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: فدرال رزرو آمریکا (بانک مرکزی آمریکا) هر معامله‌ای که بالای ۱۰ هزار دلار انجام شود، باید بداند بابت چه موضوعی انجام شده است تا بتواند در تهدید‌ها و تحریم کشور‌های مختلف استفاده کند. همین مساله باعث ایجاد نگرانی عموم کشور‌های دنیا شده است و آن‌ها با توجه به اقتضا و روابط منطقه‌ای خود سعی خواهند کرد از این سلطه خارج شوند.
وی تاکید کرد: تجدیدنظر کشور‌ها در استفاده از دلار خطر بزرگی برای آمریکا ایجاد کرده تا جایی که اندیشکده‌ها و متفکران آمریکایی برای این کشور در کنار ضرر‌های اقتصادی ایجادشده بر ضرر‌های سیاسی و امنیتی آمریکا تاکید می‌کنند.
آل‌اسحاق با تاکید بر اینکه کشور‌های زیادی تاکنون موفق به انجام این سیاست شده‌اند، گفت: در رأس این کشور‌ها چین قرار دارد. این کشور توانسته با ۶۰ کشور جهان معاملات خود را با یوان و ارز‌های غیردلاری انجام دهد.
بی شک استفاده از دلار در تبادلات، موجب افزایش قدرت نرم و اقتصاد جهانی آمریکا خواهد شد و دلارزدایی نیز راهبردی است که کشور‌ها برای اعتراض به این موضوع استفاده می‌کنند. به گفته بسیاری از کارشناسان کاهش استفاده از دلار توسط کشور‌ها و از بین بردن آقایی دلار می‌تواند تاثیرات بسیاری در اقتصاد آمریکا و کاهش قدرت این کشور داشته باشد.
فواد ایزدی عضو هیئت علمی دانشگاه و کارشناس مسایل آمریکا در گفتگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری فارس درباره روند دلارزدایی نقش بریکس در این حوزه و همچنین نقش حذف دلار در کاهش قدرت و افول آمریکا می‌گوید: کشور‌های بریکس به دنبال ایجاد ارز جدید هستند که توسط روس‌ها پیگیری می‌شود آن‌ها اعلام کردند از «یوآن» و «روبل» برای تجارت بین الملل می‌خواهد استفاده کند. چینی‌ها هم از چند سال پیش نهاد‌هایی را در همین راستا تاسیس کردند، چون متوجه بودند آمریکا حملاتش به چین را دیر یا زود افزایش خواهد داد که برآورد صحیحی بود.
وی ادامه می‌دهد: آمریکایی‌ها اقداماتی انجام دادند که چین به عنوان یک اقتصاد بزرگ و روسیه به مثابه کشوری که از منابع انرژی فراوانی بهره می‌برد در راستای دلار زدایی حرکت کنند.
ایزدی تاکید می‌کند: باید توجه داشت تجربه این کشور‌ها (ایران، چین و روسیه) توسط سایر دولت‌ها مطالعه می‌شود، یکی از دلایلی که عربستان هم رویکرد نگاه به شرق را در پیش گرفته همین مساله است؛ یعنی عربستان نمی‌خواهد آمریکایی‌ها با استفاده از ابزار دلار بر این کشور فشار وارد کنند به همین دلیل این کشور از ارز‌هایی غیر از دلار برای استفاده از مبادلات تجاری بهره می‌برد.
این استاد دانشگاه معتقد است که کشور‌های دیگر دنیا هم در همین مسیر حرکت می‌کنند و در این باره می‌گوید: به عنوان مثال کشور برزیل همین رویکرد را اتخاذ کرده است؛ به نظر می‌رسد به دنیایی چند قطبی در حوزه سیاسی و اقتصادی نزدیک می‌شویم یعنی زمانی ذیل پروژه جهانی سازی، اقتصاد دنیا در هم تنیده شد، ولی الان به تدریج در حال جدا شدن است. البته که این مساله یک روند است و قرار نیست دلارزدایی یک شبه رخ دهد یا در ماه و سال آینده نیازی به دلار نداشته باشیم. منتهی کشور‌های دنیا به تدریج در حال عبور از دلار هستند و این خبر خوبی برای ماست چرا که آمریکایی‌ها سالهاست ما را در حوزه دلار تحریم کرده اند.
امروز با توجه به کاهش قدرت آمریکا در حوزه‌های مختلف و همچنین علاقه بسیاری از کشور‌ها برای حذف دلار از تبادلات اقتصادی و تجاری خود، به نظر می‌رسد بیش از هر زمانی این ظرفیت وجود دارد که دولت جمهوری اسلامی با همکاری با کشور‌هایی مانند چین، روسیه و حتی عربستان برنامه‌های خود برای خاتمه دادن به آقایی دلار را با قدرت بیشتر پیگیری کنند.
قطعا با تحقق مطالبه رهبر معظم انقلاب برای از بین بردن وابستگی اقتصاد کشور به دلار نه تنها تحریم‌های آمریکا و غرب علیه کشورمان بی اثر می‌شود بلکه شاهد افزایش چشم گیر تبادلات اقتصادی و تجاری خواهیم بود که نتیجه آن رسیدن به اقتصادی قوی و پر رونق خواهد بود.
منبع: فارس