فاضلاب‌ها یکی از معضلات جدی زیست محیطی کشور هستند که برای خلاصی از آن در برخی مناطق و شهر‌ها تصفیه خانه های فاضلاب راه اندازی شده است.
در فرایند تصفیه فاضلاب دو محصول شامل پساب و کمپوست تولید می‌شود، پساب یا همان فاضلابَ تصفیه شده است که برای مصارف کشاورزی کاربرد دارد و لجنی که در انتهای فرایندهاص تصفیه باقی می‌ماند و به کیک لجن معروف است نیز به عنوان یک پسماند خشک در صنایع کشاورزی بکار گرفته می شود.
این لجن‌ها که در حالت جامد یا نیمه جامد قرار می‌گیرند به نوعی محصول جانبی تصفیه فاضلاب محسوب می‌شوند که در انتهای مراحل مختلف تصفیه فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی تولید می‌شوند و خواص و کاربرد‌های متفاوتی دارند.
به گفته کارشناسان کیک لجن حاوی میکروارگانیسم‌ها، باکتری‌ها، برخی فلزات سنگین و موادی است که می‌توانند بخش بزرگی از نیتروژن و فسفر مورد نیاز بسیاری از محصولات کشاورزی را تأمین کنند.
لجن تثبیت شده یا کیک لجن بوی بدی ندارد و با توجه به اینکه همه مواد آلاینده، در جریان تصفیه فاضلاب و در چندین مرحله از چرخه خارج می‌شوند می‌توان بدون اینکه خطری برای سلامتی داشته باشد از آن در مصارف کشاورزی استفاده کرد.
یکی از این تصفیه خانه‌هایی که توانسته است، فاضلاب های خانگی را به کیک لجن و کود کمپوست تبدیل کند تصفیه خانه ساری در منطقه عالیواک است که در زمینی به مساحت ۱۰ هکتار ساخته شده است و اکنون فاضلاب های خانگی ۱۸۰ هزار نفر معادل نیمی از جمعیت مرکز استان از طریق خطوط انتقال به شبکه تصفیه خانه منتقل می شوند.
فاضلاب‌هایی که به این تصفیه خانه وارد می‌شوند ابتدا به واحد‌های ته نشینی یا ترسیب شیمیایی وارد می‌شوند تا عبور آرام جریان فاضلاب سبب شود مواد معلق ته‌نشین شوند و به مرور لایه‌ای از لجن را تشکیل دهند.
تصفیه فاضلاب سپس در مراحل مختلف فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی صورت می‌گیرد تا در انتهای این مسیر کیک لجن به عنوان یک ماده آلی تجزیه شده از فاضلاب جدا شود.
برارزاده مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مازندران گفت: طرح تبدیل کیک لجن به کود کمپوست پس از گذراندن مراحل مختلف تحقیق اکنون وارد مرحله بهره برداری شده است.
او با بیان اینکه تولید کود کمپوست و پساب از فاضلاب‌ها برای مصارف کشاورزی از مهمترین اهداف اجرای این طرح بود، افزود: فاضلاب‌های از طریق انشعابات خانگی به شبکه‌های جمع آوری فاضلاب متصل و برای فرایند نهایی به تصفیه خانه‌ها عالیواک منتقل می‌شوند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مازندران افزود: بخشی از این فاضلاب‌ها پس از انجام مراحل، فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی به پساب‌های قابل استفاده در کشاورزی و برخی نیز به عنوان کیک لجن به عنوان کود ارگانیک تبدیل می‌شوند.
برارزاده با بیان اینکه تولید کیک لجن و تبدیل آن به کود کمپوست مراحل پیچیده‌ای دارد، ادامه داد: شرکت آب و فاضلاب مازندران آمادگی دارد تکنیک ورمی کمپوست را در اختیار سایر استان‌ها قرار دهد و برخی شرکت‌های کشور برای سرمایه گذاری در تولید کیک لجن درخواست داده اند.