بیشتر انسان‌ها راست‌دست هستند به این معنا که برای انجام کار‌های روزمره، بیشتر از دست راست خود استفاده می‌کنند، اما از سال ۱۹۹۶ میلادی، ۱۳ اوت برابر با ۲۲ مرداد «روز جهانی چپ دست‌ها» نام‌گذاری شده است. این رویداد سالانه، جشن چپ‌دستی‌ها و پیش‌نیازی برای افزایش آگاهی از مشکلات و سرخوردگی‌هایی است که آن‌ها هر روز در جهان طراحی‌شده برای راست‌دست‌ها تجربه می‌کنند. دلیل نام گذاری این روز در جهان، انتقاد از این است که تمام ابزار‌ها برای راست دست‌ها طراحی شده‌اند (مانند صندلیهای یک دسته، قانون راهنمایی و رانندگی، میز‌های تکمیل فرم در بانک‌ها و اداره‌ها و...) و چپ دست‌ها را مجبور به استفاده از دست راست می‌کنند. همچنین یکی از اهداف این روز، مبارزه با باور‌های خرافاتی درباره چپ دست‌هاست. در پرونده امروز از دنیای چپ‌دست‌ها خواهیم گفت، از مشکلات‌شان، معروف‌ترین‌هایشان و نتایج پژوهش‌های علمی درباره تفاوت‌های آن با راست دست‌ها. همراه ما باشید.
عامل چپ‌دستی چیست و آیا چپ‌دست‌ها نابغه‌اند؟
در پاسخ به این پرسش دانشمندان هنوز به جواب قطعی نرسیده‌اند، اما تحقیقات زیادی نشان داده تعامل پیچیده‌ای از ژن‌ها و طبیعت باعث این مسئله می‌شود. با این که هنوز ژن‌های خاصی به نام «ژن چپ‌دستی» پیدا نشده، اما چیزی که مشخص است افراد چپ‌دست در خانواده و نیاکان‌شان چپ‌دست‌های بیشتری دارند. پژوهشگران موسسه روان‌شناسی زبان ماکس پلانک اظهار کردهاند عملکرد یک ژن خاص به نام NME۷ و بخش‌های خاصی از آناتومی مغز، نقش بسزایی در راست‌دستی و چپ‌دستی افراد دارد. این ژن بر موقعیت اندام‌های بدن مانند قلب یا کبد و قرارگیری آن‌ها در سمت راست یا چپ بدن تاثیرگذار است. در راست‌دست‌ها نیم کره چپ مغز مسئولیت کنترل دست راست را بر عهده دارد و در چپ‌دست‌ها عکس این موضوع است. دانشمندان پس از بررسی‌ها دریافته‌اند راست‌دست‌ها به طور متوسط از نظر نداشتن تقارن مغزی در ۱۰ منطقه خاص مغز با چپ‌دست‌ها متفاوت هستند. در تمام این ۱۰ منطقه، ماده خاکستری نیم کره راست در چپ‌دست‌ها نسبتا بزرگ‌تر است. ماده خاکستری جزء اصلی دستگاه عصبی مرکزی است. دانشمندان همچنین دریافته‌اند ژنتیک روی راست‌دستی و چپ‌دستی تاثیرگذار است. طبق بررسی‌هایی که در دوران مختلف و توسط دانشگاه‌های متفاوتی انجام شده، این نظریه که چپ‌دست‌ها باهوش‌تر از راست‌دست‌ها و درصد بیشتری از نوابغ چپ‌دست هستند، به اثبات نرسیده است. با این حال براساس نتایج آزمایش‌هایی که انجام شده، چپ‌دست‌ها درصد کمی بیشتر از راست‌دست‌ها خلاقیت دارند. یک مطالعه در سال ۲۰۰۷ نشان داد که درصد بیشتری از طراحان، معماران و موسیقی‌دانان مشهور چپ‌دست هستند.
بیشتربخوانید
خرافات و شایعات عجیب درباره چپ‌دست‌ها
در گذشته خانواده‌ها مخالف این بودند که فرزندشان چپ‌دست باشد. این باور خرافی وجود داشت که دست چپ به شیطان تعلق دارد و هر کسی که چپ‌دست باشد سعادتمند نخواهد شد! یونانیان و رومیان باستان بر این باور بودند که تنها راه نجات از دست شیطان که او هم چپ‌دست بوده، این است که نشانه‌های عشق را در دست چپ بیندازیم. برای همین مرسوم شد که حلقه عروسی در دست چپ قرار بگیرد.
همچنین گفته می‌شد که انجام دادن کار‌ها با دست چپ نشانه نوعی ناتوانی در فرد است و آن کار به درستی انجام نخواهد شد. به همین دلیل بیشتر خانواده‌ها و معلمان سعی می‌کردند کودکان چپ‌دست را به قول خودشان تربیت کنند تا با دست راست بنویسند. در گذشته گفته می‌شد که چپ‌دست‌ها چندین سال زودتر از راست‌دست‌ها از دنیا می‌روند! شاید همین باور خرافی باعث می‌شد که پدر و مادر‌ها تمام سعی‌شان را بکنند تا فرزندشان راست‌دست شود. اعتقادی که بعد‌ها دانشمندان ریشه آن را در به کار گرفته نشدن چپ‌دست‌ها در مشاغل، طردشدن‌شان از جامعه و افسردگی ناشی از آن اعلام کردند. در تاریخ هم افراد چپ‌دست همیشه پایین‌تر از راست‌دستان قرار گرفته‌اند، زیرا این باور غلط وجود داشته که آن‌ها به‌دلیل ناتوانی در استفاده از دست راست، به سحر و جادو پناه می‌برند. این باور از قرون وسطی به وجود آمده که می‌گفتند وقتی آدم‌ها از دست چپ برای شست‌وشو در سرویس بهداشتی استفاده می‌کنند، آن دست کثیف و نحس است. اگر از والدین یا پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های خود بپرسید خواهند گفت برای خودشان یا همکلاسی‌هایی که می‌شناسند اتفاق افتاده که پدر یا معلم یا ناظم با تنبیه و مداد لای انگشت گذاشتن و بستن دست با طناب و... سعی می‌کرده‌اند او را راست‌دست کنند. خوشبختانه با گذشت دوران و مشخص شدن این که چپ‌دست‌ها نه تنها ناتوان نیستند بلکه حتی در انجام بعضی کار‌ها از راست‌دست‌ها هم تواناتر هستند، این تفکر غلط از بین رفت.
رایج‌ترین مشکلات چپ‌دست‌ها
هنوز و در این زمانه هم افراد چپ‌دست در استفاده از ابزار‌های مناسب برای راست‌دستان و موقعیت‌های اجتماعی دچار مشکل هستند. نمونه دم‌دستی آن که حتما با آن برخورد کرده‌اید صندلی کنکور است، هنگامی که یک چپ‌دست باید در فرم ثبت‌نام اعلام کند که به صندلی چپ‌دست نیاز دارد و بیشتر اوقات هم توجهی به این درخواست او نمی‌شود! یا مثلا سر سفره وقتی یک چپ‌دست کنار راست‌دستی می‌نشیند و دست‌هایشان هنگام گرفتن قاشق و چنگال به هم گیر می‌کند، یا حتی هنگام روبوسی وقتی معلوم نیست دو بار یا سه بار، برای چپ‌دست‌ها این که اول کدام طرف صورت را جلو ببرند هم قوز بالای قوز است! سر کلاس نوشتن چپ‌دست‌هایی که کنار راست‌دست‌ها می‌نشینند هم مشکل‌ساز است. این مشکل در کار با وسایل الکترونیکی بیشتر به چشم می‌آید.
از صفحه‌کلید و کلید‌های ماوس گرفته تا دکمه دوربین عکاسی و ... که البته در برخی موارد نرم‌افزار‌ها و ابزارک‌هایی ساخته شده‌اند تا وسیله راست‌دستی را برای چپ‌دست‌ها مناسب‌سازی کنند، مانند پد‌های ماوس. علاوه بر کارد و قیچی و دربازکن که مخصوص راست‌دست‌هاست، در کار‌های تخصصی هم وسایل مخصوص چپ‌دست‌ها بسیار کم است، مثلا ابزار جراحی اتاق عمل برای پزشکان راست‌دست طراحی شده است، یا حتی آلات موسیقی که بیشترشان برای راست دست‌هاست. به این‌ها اضافه کنید کار با دستگاه‌هایی مانند کارت خوان یا خودپرداز و ... را که برای چپ‌دست‌ها سخت است. با این حال امروزه ابزار و تجهیزات زیادی برای افراد چپ‌دست طراحی شده است. بسیاری از ابزار‌های دست‌راست هم قابلیت این را دارند که آن‌ها را با توجه به نیاز‌های شخص برای استفاده با دست چپ مطابقت داد. همچنین در جهان فروشگاه‌هایی هستند که فقط ابزار و وسایل مخصوص چپ‌دست‌ها را می‌فروشند، اما هنوز این بخش از جامعه مجبورند با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کنند.
چپ‌دست‌ها به روایت آمار و ارقام
تعداد افراد چپ‌دست در جهان، بیشتر یا کمتر عمر کردن آن‌ها نسبت به راست دست‌ها، شیوع بیماری‌ها و اختلال‌های روانی در چپ‌دست‌ها و ... جزو حقایقی است که شاید کمتر شنیده باشید. به تعدادی از آمار و ارقام اشاره کرده‌ایم که در ادامه خواهید خواند.
با این که تاکنون آمار مشخصی از افراد چپ دست در دست نیست، اما مطالعات نشان داده که بین ۱۰ تا ۱۲ درصد جمعیت جهان چپ دست هستند.
گفته می‌شود که زنان حدود ۴ درصد بیشتر از مرد‌ها «راست‌دست» هستند. ۱۲۸ مادرانی که بیش از ۴۰ سال در زمان تولد کودک‌شان دارند، ۱۲۸ درصد بیشتر از مادران ۲۰ ساله احتمال دارد کودک چپ دست به‌دنیا آورند.
اگرچه حدود ۹۰ درصد از انسان‌ها راست‌دست هستند، اما به‌نظر می‌رسد در گربه‌ها و موش‌ها این نسبت به طور مساوی یعنی ۵۰ به ۵۰ بین پنجه راست و چپ و چنگال‌ها تقسیم شده است.
تحقیقات نشان میدهد که چپ دست‌ها احتمال بیشتری (درنهایت ۱۰ درصد) برای تبدیل‌شدن به الکلیک، اسکیزوفرنیک، بزهکاری و نارساخوانی دارند. مطالعات نشان میدهد کسانی که به اوتیسم مبتلا هستند بیشتر احتمال دارد چپ دست باشند.
محققان معتقدند نسبت چپ‌دستی در بیش از ۳۰ هزار سال اخیر ثابت باقی مانده است و تقریبا در همه این مدت به ازای هر ۹ نفر که راست دست هستند، یک نفر چپ دست است.
در یک آزمایش فیلم‌های ترسناک، دریافتند که چپ دست‌ها بعد از دیدن ۸ دقیقه از فیلم سینمایی «سکوت بره‌ها» از خود نسبت به راست دست‌ها ترس بیشتری نشان دادند. محققان نیویورکی بر این باورند که این اتفاق به این دلیل می‌افتد که ممکن است سمت راست مغز این افراد غالب بر سمت چپ باشد و به همین دلیل هم در ترس بیشتر درگیر می‌شود.
پیتر هاپر، روان شناس اهل ایرلند شمالی روی صد‌ها اسکن از جنین انسان مطالعاتی را انجام داد و گفت:حدود ۹۰ درصد از جنین‌هایی که در رحم مادرشان در حال مکیدن انگشت دست راست خود بوده‌اند، راست‌دست می‌شوند، درحالی‌که یک چهارم از نوزادانی که انگشتان دست چپ خود را می‌مکند، چپ دست می‌مانند.
تغییر چپ‌دست‌بودن شاید لکنت بیاورد!
سوال خیلی‌ها این است که می‌توان تغییری‌داد تا فرد چپ‌دست، راست‌دست شود. بعضی روان‌شناس‌ها معتقدند تغییر از چپ دستی به راست دستی امکان پذیر است، ولی نباید فراموش کرد که هرچه دیرتر اقدام شود به همان نسبت نیز دشوارتر خواهد بود، باید توجه داشت که این تغییر می‌تواند باعث ناراحتی و هیجانی شدن کودک شود و هنگامی که این تغییر با زور و اجبار باشد ممکن است سبب لکنت زبان نیز بشود. نباید هیچ اجباری در کار وجود داشته‌باشد به ویژه زمانی که طرف حساب‌تان یک کودک است و از چپ‌دست بودن خود راضی است. در این کار نباید دخالتی کرد، اگر کودک اجبار شود یا مقاومت او را در حفظ چپ دستی نادیده بگیریم ممکن است باعث آسیب‌های جسمی و روحی زیادی در او شویم.
از چرچیل و گاندی تا غفوریان!
یک مرور کوتاه نشان‌می‌دهد فهرست چپ‌دست‌های معروف دنیا حسابی پروپیمان است. نام بسیاری از سیاستمدارها، نویسنده ها، نابغه‌های علمی، هنرمندان و ... در این فهرست به چشم‌می‌خورد. هرچند بیشتر این چهره‌ها معروف هستند، اما می‌خواهیم در این قسمت از آن‌ها بگوییم.
انیشتین بعید است کسی در دنیا آلبرت انیشتین را نشناسد. این فیزیکدان که این روز‌ها با فیلم سینمایی «اوپنهایمر» روی پرده سینما‌های جهان هم حضوردارد معروف‌ترین دانشمند دست چپی است که می‌شناسیم.
گاندی رهبر آزادی‌خواه هندی‌ها «مهاتما گاندی» یکی دیگر از چپ دست‌های معروف دنیاست. او بدون هیچ‌گونه خشونتی توانست دست انگلستان و استعمار را از سرزمین اش هندوستان، کوتاه‌کند.
نیل آرمسترانگ باورتان بشود یا نشود اولین انسانی که روی کره ماه قدم‌زد، چپ‌دست بود. بله! منظورمان نیل آرمسترانگ فضانورد آمریکایی است که ۵۴ سال پیش طی ماموریت آپولو ۱۱، توانست ماه را فتح‌کند.
هلن کلر ۱۸ ماهه بود که بر اثر ابتلا به مننژیت، بینایی و شنوایی‌اش را از دست‌داد. چپ دست بود و طولی نکشید که با ورود یک معلم به نام «سالیوان» زندگی‌اش از این رو به آن‌رو شد و حالا همه او را به عنوان یک نویسنده معروف می‌شناسند.
استیو جابز کارآفرین آمریکایی در مقام رئیس، مدیر عامل و مؤسس شرکت اپل تاریخ ساز شد. این شخصیت پیشگام حوزه رایانه بر اثر سرطان لوزالمعده جان خود را از دست داد.
چرچیل یکی از سیاستمداران بزرگ و تاثیرگذار قرن بیستم یعنی چرچیل، چپ دست بود. او هدایت انگلستان را در جریان جنگ جهانی دوم به عهده‌داشت. البته چرچیل در ادبیات هم دستی بر آتش داشت و در سال ۱۹۵۳ میلادی توانست جایزه نوبل ادبیات را از آن خودکند. فیلم «تاریک‌ترین لحظات» درباره قسمتی از زندگی چرچیل ساخته شده‌است.
ماری کوری اولین زنی که توانست جایزه نوبل را دریافت‌کند، «ماری کوری» بود و البته باز هم چپ‌دست. این دانشمند بزرگ لهستانی در حوزه فیزیک و شیمی، پرچمدار اولین و ترین‌های زیادی است. کوری تنها زن و اولین کسی است که دوبار جایزه نوبل گرفت و همچنین اولین زنی است که موفق به دریافت جایزه در دو زمینه علمی متفاوت شد.
موتزارت خیلی از آهنگ‌های معروفی که می‌شنوید و با پیانو نواخته‌شده‌اند، کار آهنگ ساز و موسیقی‌دان معروف «ولفگانگ آمادئوس موتزارت» است. او در موسیقی جادو می‌کرد و نابغه مسلم این حوزه بود و چپ‌دست بودن برای او محدودیت نبود. موتزارت در زندگی کوتاهِ ۳۵ ساله خود بیش از ۶۰۰ قطعه موسیقی برای اپرا، سمفونی و گروه کر ساخت.
پیکاسو تابلو‌های معروف پابلو پیکاسو که خیلی از آن‌ها امروز دستمایه بسیاری از سبک‌ها و تابلو‌های هنری در دنیا شده‌است، با دست چپ نقاشی‌شده‌اند. پیکاسوی اسپانیایی یکی از پایه‌گذاران سبک کوبیسم و یکی از مهم‌ترین هنرمندان و مجسمه‌سازان سده بیستم است.
چارلی چاپلین اگر به بازی‌های چارلی چاپلین دقت کرده‌باشید متوجه شدید که او هم جزو چپ‌دستان تاریخ است. او یکی از بزرگ‌ترین بازیگران و کارگردانان تاریخ سینمای جهان است که موفق به دریافت جایزه اسکار شد و توانست سبک خاصی از فیلم صامت را در جهان محبوب‌کند.
نوشاد عالمیان سرویس‌های ماهرانه نوشاد عالمیان روی میز تنیس با دست چپ را خیلی‌ها به خاطر دارند. او به واسطه همین مهارت دوبار توانسته‌است در المپیک ریو و لندن حضور داشته باشد.
مهران غفوریان برای مهران غفوریان عنوان «بهروز پیرپکاجکی» بیشتر از هر چیز دیگری به چشم می‌آید. به‌هرحال چپ‌دست‌ها به یک آدم بانمک هم نیاز دارند و مهران غفوریان همان فرد است. همچنین زیبا بروفه، بهنوش بختیاری، لاله اسکندری، حامد کمیلی در میان بازیگران و علیرضا نیکبخت واحدی، مهرداد معدنچی و محسن خلیلی در میان فوتبالیست‌ها از جمله افراد چپ دست هستند.
منبع: روزنامه خراسان