۵ کشور حاشیه دریای خزر (ایران، آذربایجان، روسیه، قزاقستان و ترکمنستان) در سال ۲۰۰۳ (۱۳۸۲) کنوانسیون منطقه‌ای حفاظت از محیط زیست دریای کاسپین (خزر) موسوم به «کنوانسیون تهران» را امضاء کردند.
این کنوانسیون در تاریخ ۱۲ اوت ۲۰۰۶ (۲۱ مرداد ۱۳۸۵) لازم الاجرا شد و همه کشور‌ها این معاهده را به عنوان یک واقعه مهم زیست محیطی جشن گرفتند و از آن پس، این روز را به نام روز دریای کاسپین نامیدند.
هدف از این نامگذاری، اهمیت حفاظت از محیط زیست دریای خزر و تأثیر آن بر فعالیت‌های تجاری، گردشگری، ماهیگیری و زندگی ساحل نشینان در دنیای امروز است.
نکوداشت روز دریای کاسپین در آستانه اشرفیه
مراسم نکوداشت روز دریای کاسپین (۲۱ مرداد ماه) همزمان با دیگر شهر‌های ساحلی گیلان در آستانه اشرفیه و ساحل بندر کیاشهر برگزار شد.
رامین حسین زاده، رئیس اداره حفاظت محیط زیست آستانه اشرفیه گفت: این اداره با همکاری مشترک اداره پارک ملی بوجاق، شهرداری بندر کیاشهر، کانون پرورش فکری کودکان، شرکت پسماند پردازشگر بوجاق و کشتارگاه صنعتی سپیدماکیان با اجرای برنامه‌های متنوع فرهنگی و آموزشی برای مخاطب عمومی این روز را گرامی داشت.
او افزود: کارشناسان و محیط بانان اداره محیط زیست آستانه اشرفیه با حضور در مراسمی که برای رده سنی نونهالان برگزار شد، اطلاعات پایه پیرامون اهمیت کاهش مصرف پلاستیک در حفظ محیط زیست به خصوص اکوسیستم‌های دریایی همچون دریای کاسپین را با نونهالان به اشتراک گذاشتند.
به گفته رئیس اداره حفاظت محیط زیست آستانه اشرفیه، همچنین به منظور تشویق کودکان به کاشت و حفاظت از گیاهان و فضای سبز، گلدان‌هایی همراه با بذر آمده کشت، در اختیار نونهالان و خانواده هایشان قرار گرفت.
حسین زاده افزود: کودکان و مسافران حاضر در طرح سالمسازی دریای کیاشهر نیز با مشارکت در ساخت تندیس‌های شنی، پاکسازی ساحل دریا از زباله و نقاشی با مفاهیم زیبای محیط زیست و حیات وحش دریای کاسپین آشنا شدند.
اجرای ویژه برنامه روز دریای کاسپین در ساحل کیاشهر
یک برنامه ویژه برای گرامیداشت روز جهانی دریای کاسپین نیز در ساحل بندر کیاشهر برگزار شد.
احسان باقری‌پور، رئیس اداره پارک ملی بوجاق گفت: یک ویژه برنامه همزمان با روز جهانی دریای کاسپین با همکاری گروه‌های مردم نهاد پیشگامان محیط زیست و دوستداران طبیعت و با هدف آموزش و بیان اهمیت دریای شمالی ایران برای کودکان، نوجوانان و خانواده‌ها اجرا شد.
او افزود: مسابقه مجسمه‌های شنی با اهدای جوایز به برگزیدگان یکی از این برنامه‌ها بود.
پاکسازی ساحل امیرآباد لاهیجان از زباله
علی امیری، رئیس اداره حفاظت محیط زیست لاهیجان نیز با اشاره به اهمیت پاکسازی سواحل و حفظ محیط زیست گفت: کارشناسان و مأموران یگان حفاظت محیط زیست لاهیجان قسمتی از ساحل امیرآباد لاهیجان را از انواع نخاله پاکسازی کردند.
او افزود: در اجرای برنامه پاکسازی ساحل امیرآباد لاهیجان، به مسافران حاضر در این ساحل کیسه زباله داده شد تا در پاکسازی ساحل سهیم باشند.
رئیس اداره محیط زیست لاهیجان همچنین به جایگاه دریای خزر و حفظ زنجیره زیست محیطی این دریا اشاره کرد و افزود: برای حفظ دریای خزر همه ۵ کشور حاشیه دریای کاسپین با هم متحد شده و برای همکاری‌های محیط زیستی در رابطه با این دریا با هم پیمان بسته اند.
فرصت‌های اقتصادی کاسپین میراث دریای تتیس
به گفته کارشناسان، میلیون‌ها سال پیش، دریای عظیم باستانی تتیس پس از تغییر و تحولات کره زمین و تشکیل اقیانوس‌ها از میان رفت و ۳ دریای سیاه، آرال و کاسپین از آن باقی ماندند.
عماد مطالبی، کارشناس اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان و دبیر کارگروه آب کشاورزی و منابع طبیعی نظام مسائل شهرستان رشت گفت: روز دریای کاسپین می‌تواند فرصتی برای بیان چالش‌ها و راهکار‌هایی برای بهبود وضع موجود این پهنه آبی مهم و استراتژی برای ایران باشد.
او افزود: دریای کاسپین دارای منابع شیلاتی مناسبی است که چالش‌های زیادی را در بهره برداری مسئولانه در بر دارد از این رو همه ما باید به دنبال مسیری برای دستیابی پایدار به این منابع ارزشمند باشیم.
به گفته این کارشناس محیط زیست، رودخانه‌های منتهی به این دریا سال‌ها است که از انواع آلودگی‌ها رنج می‌برند و در نتیجه مقادیر زیادی از بار آلایندگی را وارد این پهنه مهم آبی کشور می‌کنند و صدمات جبران ناپذیری را بر پیکره این بزرگترین دریاچه جهان وارد می‌سازند.
مطالبی تصریح کرد: سواحل این دریا با انواع زباله‌ها و پسماند‌ها آلوده شده و علاوه بر آلودگی بصری و سیمای زشت تهدیدی برای بهداشت عمومی است متأسفانه در بسیاری از موارد فقط برای پاسداشت شواف‌های تبلیغاتی مسیر‌های بسیار ناچیزی را در مناسبت‌هایی مانند این روز ظاهرا پاک می‌کنند.
او افزود: این کافی نیست ما باید اصولی کارا و مدبرانه و با عزم جدی به سمت ارائه و اجرای راهکار‌های علمی برای حل مشکلات آلودگی این دریاچه گام برداریم.
مطالبی همچنین گفت: اقتصاد و مسیر‌های دستیابی به اقتصاد پایدار توسط این پهنه آبی با کمی توجه به زیرساخت‌های آن می‌تواند مسیر مناسبی را برای اشتغال و مطلوبیت در چرخه‌های اقتصادی و آبادانی سرزمین فراهم سازد.
دریای کاسپین به عنوان بزرگترین دریاچه جهان در سمت ساحل جنوبی خود در مرز‌های جغرافیایی ایران زیستگاه تنها پستاندار دریایی، فک کاسپین و محلی برای یادآوری و زیست صد‌ها گونه جانوری و گیاهی ارزشمند در حوزه آبریز خود است که متأسفانه دستخوش تغییرات سهمگین اقلیمی شده و با مشکلاتی همچون انواع آلودگی‌های شیمیایی و زیستی مواجه است.