افزایش جمعیت سالمندان و کاهش نیروی جوان به یک بحران برای کشور‌های توسعه یافته و بعضی کشور‌های در حال توسعه تبدیل شده و این معضل برای آینده کشور ما که با سرعت بالایی به سمت پیری جمعیت می‌رود، بیشتر نگران کننده است.
رشد جمعیت زیر یک درصد در ایران نشان می‌دهد که کشور در آستانه سالمندی زودرس قرار دارد و به عقیده کارشناسان این حوزه، برای اینکه میزان سالمندی را کاهش دهیم باید جمعیت زیر ۱۵ سال و میزان موالید افزایش پیدا کند، اما متاسفانه در پنج سال اخیر کاهش موالید در کشور وجود داشته و رشد جمعیت، به سمت پایین در حرکت است.
استان قم از نظر جمعیتی، رتبه بیستم کشور را به خود اختصاص داده است و از نظر توزیع سالمندان بالای ۶۰ سال براساس سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار در رتبه ۲۶ قرار دارد.
قم به سبب بافت مذهبی در حوزه افزایش جمعیت جزو شهر‌های دغدغه‌مند این حوزه است، اما آمار جمعیتی استان قم براساس گزارش‌های منتشر شده از سازمان ثبت احوال کشور و پیش بینی‌های مرکز آمار کشور در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که این استان در همان مسیر و ریل میانگین کشوری در موضوع پیری جمعیت کشور در حرکت است و تفاوت معناداری در تغییر این سبک زندگی با دیگر استان‌ها ندارد.
در بسیاری از کشور‌های دنیا در مواجهه با چالش جمعیتی و کاهش فرزندآوری دو راهبرد را پیش گرفتند، یکی راهبرد حمایت اقتصادی از خانواده و دیگری راهبرد ارزش‌گذاری برای فرزندآوری؛ در واقع فرزندآوری باید به یک ارزش اجتماعی و فرهنگی عمومی تبدیل شود تا هم به لحاظ کلان و ساختاری و هم به لحاظ فرهنگی و اجتماعی چالش جمعیتی کشور حل شود.
زوج‌های جوان امروزه دیگر تمایلی به فرزندآوری ندارند و یا رغبت آنان به تک فرزندی است که می‌توان از آن به عنوان یک رفتار مسری بین جوانان امروزی یادکرد که این امر علل و عوامل متعددی دارد که معضلات اقتصادی را می‌توان عمده‌ترین و مهمترین این علل‌ها نام برد.
تصویب قانون جوانی جمعیت در سال ۱۴۰۰ و عملیاتی شدن آن در همان سال و سال‌های پیش رو، نه تنها نتوانسته است سبب افزایش ازدواج و یا فرزند آوری شود بلکه در کاهش یا توقف این روند معیوب جمعیتی نیز موفقیتی در کشور و در استان قم نداشته است.
براساس آمار اعلام شده از سوی مدیر کل ثبت‌احوال استان قم، در سال گذشته (۱۴۰۱) تعداد هفت هزار و ۶۳۴ مورد ازدواج در دفاتر رسمی استان قم به ثبت رسیده است و این در حالی است که این رقم برای سال ۱۴۰۰، هفت هزار و ۹۹۷ مورد بوده است که این آمار نشان می‌دهد ازدواج در استان قم نسبت به سال ۱۴۰۰ با کاهش ۳۶۳ موردی که معادل ۵ درصد می‌باشد، مواجه بوده است.
نرخ ولادت ثبت شده در استان قم نیز همچون ازدواج با کاهش روبرو بوده است و براساس همین گزارش در سال گذشته (۱۴۰۱) تعداد ۱۸ هزار و ۳۱۲ مورد ولادت در استان قم رخ داده است که این رقم نسبت به سال ۱۴۰۰، با کاهش ۶ درصدی همراه بوده است.
همین دو موضوع نشان می‌دهد که حتی در استان قم نیز که شهروندان دغدغه‌مند نسبت به این موضوع دارد، اما همچنان نیازمند جهاد تبیین و گشودن گره‌های ذهنی شهروندان قمی است که باید اقدام‌هایی به همت دستگاه‌های متولی و رسانه‌های جمعی در این خصوص صورت گیرد.
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان قم نسبت به مقوله جوانی و رشد جمعیت و راهکار‌های رشد فرزندآوری چاره جویی، تدابیر، چاره اندیشی و تمهید‌هایی را داشته است که می‌توان به زایمان‌های بی درد برای توسعه زایمان‌های طبیعی، پیگیری پرداخت کارانه ماما‌ها و بهورزان و پیگیری عدم انجام زایمان‌های سزارین غیرضروری در زنان اشاره کرد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم در جلسه قرارگاه جوانی جمعیت به مباحث مهمی که از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه علوم پزشکی استان قم در زمینه جوانی و رشد جمعیت در سطح استان مطرح است اشاره و بیان کرد: پرداختن به موضوع ژنتیک و باروری، پیگیری ساخت خوابگاه‌های دانشجویان متاهل و پیگیری نصب بیلبورد‌های مربوط به مناسبت‌های جمعیتی در اماکن حساس شهر ازجمله مهمترین موضوع‌های قابل‌پیگیری در زمینه جوانی جمعیت است که به آن‌ها توجه ویژه شده است.
مهدی مصری گفت: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان قم در راستای حل این معضل پنج درصد از پروژه‌ها و کلان پروژه‌های تحقیقاتی و فناوری این دانشگاه را به موضوع جوانی و رشد جمعیت اختصاص داد.
صاحب نظران جمعیتی کشور معتقدند که زمان عملیاتی کردن بحث تجدیدنظر در سیاست‌های جمعیتی فرا رسیده و راهکار‌های متعددی نیز ارائه شده است که به گفته رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان قم از جمله این راهکار‌ها تدوین و گردآوری کتاب سلامت مادر و جنین از است.
او ادامه داد: در این کتاب به‌عنوان برند این دانشگاه مباحث مهمی در خصوص جوانی و رشد جمعیت مطرح‌شده و در حال ویرایش نهایی است.
مصری همچنین با استقبال از راه‌اندازی اندیشکده ارتقای سلامت در مرکز بهداشت قم عنوان کرد: برای انجام بهتر امور در زمینه‌های بهداشتی و فرهنگ‌سازی آن در جامعه باید از مجموعه معاونت بهداشت شروع کنیم و سپس به سایر مراکز و معاونت‌ها تسری دهیم.
همچنین در ادامه جلسه سرپرست معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم با بیان مشخص بودن سرفصل ماموریت‌های معاونت تحقیقات دانشگاه در زمینه جوانی جمعیت گفت: رویکرد کلان این معاونت در این زمینه اختصاص پنج درصد از پروژه‌ها و کلان پروژه‌های تحقیقاتی دانشگاه به موضوع رشد و جوانی جمعیت است.
رحیم عالی اضافه کرد: پنج درصد از انجام پروژه‌ها و کلان پروژه‌های تحقیقاتی به استخراج آمار و ارقام داده‌های درست و تصمیم سازی‌ها و مطالعات تحقیقاتی و طرح‌های HIR اختصاص می‌یابد.
او ادامه داد: تأکید وزارت بهداشت در حوزه تحقیقات و طرح‌های حوزه فناوری نیز بر این است به این موضوع اختصاص یابد.
ساخت خوابگاه‌های متاهلی در راستای اجرای قانون جوانی جمعیت از اولویت‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. هرچند خرید، ساخت و بهسازی خوابگاه‌های دانشجویی پرهزینه است، اما تلاش متولیان این امر این است تا شرایط مناسبی برای اسکان دانشجویان متاهل به منظور رشد جمعیت ایجاد شود.
در راستای تاکید رهبر معظم انقلاب در تشویق به سنت حسنه ازدواج و موضوع فرزندآوری و همچنین تاکید بر اجرای قانون جوانی جمعیت، باید در راستای ایجاد و ساخت خوابگاه‌های متاهلی تلاش کرد و در این مسیر دستگاه‌های مربوطه نیز با حمایت‌های خود، در رسیدن به این هدف مورد نظر کمک کنند.
در این رابطه رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان قم از ایجاد و ساخت خوابگاه متاهلی برای دانشجویان این دانشگاه خبر داد.
او گفت: در قانون جوانی جمعیت مصوبات ویژه‌ای برای تامین و ایجاد خوابگاه‌های متاهلی در نظر گرفته شده است و بند‌های حمایتی در این قانون وجود دارد.
مصری ادامه داد: به هرحال یکی از اولویت‌های ما در معاونت فرهنگی و دانشجویی تامین خوابگاه‌های متاهلی است، به آماده شدن خوابگاه متاهلین دانشجویی اشاره کرد و گفت: بعد از تجهیز وسایل این خوابگاه به بهره برداری می‌رسد.
یکی از موضوع‌هایی که در دهه‌های اخیر وارد حوزه جامعه شناسی شده و توجه بسیاری از محققان اجتماعی را به خود جلب کرده، نقش مهم تعیین کننده‌های اجتماعی در سلامت انسان است.
رابطه سلامت با برخی از تعیین کننده‌های اجتماعی شامل دینداری، سبک زندگی سلامت محور و حمایت اجتماعی از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرند.
باید پذیرفت که رابطه دین و حاکمیت از مباحث پر چالش بشریت است و نظام سلامت به عنوان بخشی از نظام حاکمیتی از آن تأثیر می‌پذیرد.
بررسی رابطه دین و نظام سلامت بر پایه رابطه دین و حکومت در جهان بینی الهی موضوعی پر اهمیت است که باید بیش از گذشته به آن پرداخته شود و تأثیر این رابطه را در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مورد بررسی قرار داد.
یافته‌ها دلالت‌های نظریه‌های کارکردگرا درخصوص اثر مثبت دینداری بر سبک زندگی سلامت محور، حمایت اجتماعی و سلامتی به خصوص سلامت روانی و سلامت اجتماعی را تایید می‌کنند.
در این رابطه مجید اصغری سرپرست معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان قم مقوله سلامت و دین از سوی آحاد جامعه را مورد تأکید قرار داد و گفت: با توجه به آیات قرآن کریم، توجه به موضوع فلسفه سلامت معنوی این است که خداوند متعال روزی‌رسان است.
او افزود: اینکه بسیاری از خانواده‌ها نگران به دنیا آوردن فرزند اول و یا دوم هستند بسیار اشتباه است و باید این دیدگاه اصلاح شود.
به گفته اصغری خداوند متعال با توجه به آیات خود، انسان را غنی می‌کند و از جایی که تصور نمی‌کند روزی‌اش را می‌رساند.
اصغری اضافه کرد: درنتیجه باید در پایان‌نامه‌های کاربردی به موضوع فلسفه سلامت معنوی بیشتر پرداخته شود.
اصغری افزود: تلاش‌ها برای اینکه قانون جمعیت به خوبی در جامعه انعکاس پیدا کند باید بیشتر شود و مشوق‌ها برای افزایش و جوان‌سازی جمعیت به روشنی برای مردم تبیین گردد.
یک کارشناس دینی نیز در این زمینه به افزایش چشم گیر جمعیت، گسترش شهرنشینی و توسعه صنعت که موجبات تغییرات اساسی در ساختار‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی شده است اشاره و بیان کرد: انزوای فوق العاده خانواده ها، افزایش طلاق، ظهور خانواده‌های تک سرپرست، از بین رفتن نقش‌های سنتی، آزادی بیش از حد در سبک زندگی و انتخاب همسر، گسترش فردگرایی و مادی گرایی افراطی، ورود زنان به بازار کار و دیگر عوامل این تغییرات را به وجود آورده است.
زهرا شکیبا ادامه داد: دگرگونی‌های پیاپی مشکلات روحی روانی و اجتماعی زیادی در پی این تغییرات به وقوع پیوسته است که بر افراد جامعه تحمیل شده است.
او افزود: به دلیل ایجاد دگرگونی عظیمی که در سبک زندگی مردم به وجود آمده است، سبک و شیوه سنتی که در خانواده گسترده و مناطق روستایی و کوچک مرسوم بوده نیز دچار تحولات بنیادی شده است.
به گفته شکیبا روز به روز مسایل و مشکلات جدیدی برای فرد و جامعه به وجود می‌آید و به اضطراب، نگرانی و هراس افراد جامعه افزوده است.
شکیبا تاکید کرد: در این راستا ابتدا نقش دین و برخی از کارکرد‌های آن به عنوان یک نیاز فطری باید مورد توجه و بازبینی قرار گیرد.
او افزود: سپس به اختصار سلامتی و بهداشت روان در راس دستورات قرار گیرد.
به گفته این کارشناس دینی باید نقش اعتقادات مذهبی در کنار آمدن با زندگی و خوب زیستن و چگونگی حفظ بهداشت روانی با ذکر تحقیقات و پژوهش‌های متعدد به تصویر کشیده شود.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم با اشاره به اجرای قانون جوانی جمعیت، گفت: در کنار درمان ناباروری باید نسبت به مدیریت سقط جنین توجه لازم شود، گاهی تعداد سقط‌های سالانه با تعداد زاد و ولد برابری می‌کند.
مهدی مصری با بیان اینکه نرخ جوانی جمعیت در استان قم ۱.۷۴ درصد است، بیان کرد: با سیاست‌های حمایتی دولت سیزدهم در مباحث زیرساختی و معیشتی امید می‌رود به‌تدریج شاهد تحول و تغییراتی در بافت و هرم جمعیتی جامعه باشیم.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم عنوان کرد: حدود ۲۳ درصد از علت عدم فرزندآوری زوجین به مباحث ناباروری مرتبط می‌شود که دولت در حل مسائل درمانی این افراد اهتمام و رویکرد بسیار جدی را دنبال می‌کند.
مصری ادامه داد: تلاش می‌شود با تجهیز یکی از مراکز درمانی تعداد مراکز درمان ناباروری قم به چهار مرکز افزایش یابد.
مصری با اشاره به به‌روزرسانی تجهیزات پزشکی در راستای به صفر رسیدن مرگ مادران در حین زایمان، ادامه داد: بسیاری از مباحث و مسائل پیرامون سقط‌جنین با حمایت‌های درمانی و معیشتی قابل‌مدیریت و جلوگیری است.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم عنوان کرد: زایمان مادران باردار استان قم به‌صورت زایمان طبیعی از ابتدای امسال ۱۰ درصد افزایش‌یافته، اما همچنان تا نقطه مطلوب فاصله وجود دارد.
مصری با بیان اینکه افزایش متخصصان سونوگرافی زن جزو مطالبات مهم زنان باردار استان است،عنوان کرد: برای افزایش متخصصان خاص با نیاز‌های بانوان، برنامه‌های جدیدی در دانشگاه علوم پزشکی در دست اقدام است.
با توجه به تمامی موضوع‌های مطرح شده، باید فرهنگ سازی و اصلاح برخی نگاه‌ها و نگرش‌های منفی زوج‌ها در زمینه فرزندآوری را شاهد باشیم تا مقوله مهم افزایش جمعیت و فرزندآوری در جامعه محقق شود؛ چراکه افزایش قدرت و اقتداربخشی به کشور و شکل گیری تمدن ایرانی و اسلامی در آینده، تابعی از رشد و افزایش جمعیت در آینده است؛ بنابراین باید با برنامه ریزی‌های متعدد جمعیت کشور را افزایش داد در غیر این صورت کشور در آینده با معضل جمعیتی روبرو خواهد شد.