روز دهم محرم روستای جزن دامغان حال و هوای دیگری دارد، در منازلی که از قبل تعیین شده، عده ای از مردان داوطلب اجرای آیین «شاطری جزن» حاضر شده و لباس های مخصوص به این آیین را پوشیده و بر چشمان خود سرمه می کشند.
عده‌ای از مادران نیز با پوشاندن لباس و سرمه کشیدن بر چشمان فرزندان و نوه‌های خود، آن ها را برای این آیین آماده می کنند، در واقع مادران فرهنگ نینوایی را به کودکان خود یاد می‌دهند و در حفظ و انتقال این آیین در آینده نقش آفرینی می‌کنند.
لباس های افراد شرکت کننده در آیین مذهبی «شاطری جزن» مخصوص است و دارای پارچه های رنگی فراوانی است که به نوعی آن ها را شبیه فرشته های آسمانی می کند.
اهالی روستای جزن در روز عاشورا پس از پوشیدن لباس و کشیدن سرمه بر چشمان، از منزل خارج شده، جلوی هیات قرار گرفته و به نوعی راه را برای عزاداران باز می کنند. این آیین تا آغاز تعزیه روز عاشورا ادامه دارد و در زمان برگزاری تعزیه نیز، این افراد، جلوی اسب امام حسین (ع) و یارانش می دوند و به نوعی از ورود سیدالشهدا و شهدای کربلا به میدان جنگ ممانعت می کنند. به نوعی یادآور این نکته هستند که در روز عاشورا، فرشتگان اجازه شرکت در جنگ را نداشتند و با این اقدام خود، قصد جلوگیری از شهادت امام حسین (ع) و ۷۲ تن را داشتند.
آیین «شاطری جزن»قدمت دیرینه دارد و اهالی روستا تلاش می‌کنند این آیین به نسل آینده نیز منتقل شود و تابناک و پرفروغ بماند.
این آیین، از جمله آیین‌های معنوی در دامغان است که افراد با اعتقاد به این آیین، مراتب ارادت خود را به سیدالشهدا و یاران با وفایش اعلام کرده و به نوعی در پرشور برگزار شدن عزاداری سید و سالار شهیدان نقش ایفا می کنند
آیین «شاطری جزن» در آیین سوگواری روز یازدهم در شهر دامغان نیز برگزار می‌شود و شاطران در جلوی هیات قرار می‌گیرند.
شنیده های تاریخی حکایت می‌کند که در فرهنگ عاشورا، شاطران به ۲ دسته شاطران سیاه پوش و شاطران سبز پوش تقسیم می شدند که ۲ سیاه پوش همراه امام حسین (ع)، ۲ سبز پوش همراه حضرت ابوالفضل (ع) و یک سیاه پوش و یک سبز پوش همراه حضرت زینب (س) بودند.
۶ فرشته با بال های گشوده و چشمانی آسمانی که برای شهادت دادن سرمه بر مژه عشق داشتند.
این آیین به شماره ثبت ۶۴۹ در فهرست آثار ملّی ایران به عنوان میراث فرهنگی ناملموس در دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی به ثبت رسیده است.
در دوران صفویه افراد چالاکی جلوی موکب‌ها می‌دویدند و راه را باز می‌کردند، این رسم با نام شاطری معروف بود، اما هم اکنون افرادی با پوشش خاص در حالی که چوب دستی در دست می‌گیرند، جلوی مراسم تعزیه راه می‌روند و به عبارتی راه را باز می‌کنند.
منبع ایرنا