سرزمینی کهن با تمدنی به قدمت تاریخ و مردمانی با فرهنگ، در شمال‌غرب و غرب جیرفت و در فاصله ۷۰ کیلومتری این شهرستان واقع شده است.
اسفندقه یکی از مناطق بسیار خوش آب و هوا در شهرستان جیرفت و جنوب استان کرمان است. در بدو ورود به بخش اسفندقه آنچه بیش از همه به چشم می‌آید؛ فرهنگ، دین‌مداری، عشق به سید و سالار شهدا، خوش برخوردی، مهمان‌نوازی و مهربانی مردمان این بخش از شهرستان جیرفت است.
در گذشته، تنها خانه‌های خشتی در جلگه (دولت‌آباد کنونی) صرفا قلعه خوانین درویش و صوفی و اسلام‌خواه و اسلام‌دوست ابوسعیدی بود و بقیه مردم کوتوک (آلونک‌های چوبی) داشتند که در اطراف قلعه بودند و در حوالی درخت‌های چنار و توت نزدیک مسجد و کنار باغ قلعه کهنه قرار داشتند.
دهه اول محرم، محمدباقرخان ابوسعیدی پدر مرحوم غلامحسین‌خان ابوسعیدی واعظی که اصولا از رابر یا بافت و یا کرمان مدعو بود به قلعه می‌آمد، به‌مدت ده شبانه‌روز مجلس و منبر امام حسین (ع) برپا می‌شد، تمام محوطه قلعه پر می‌شد از چراغ‌های روغنی و پیه‌سوز و اینگونه فضا برای عزاداران و حاضران در مجلس روضه سیدالشهدا (ع) روشن می‌شد.
هرظهر و هرشب واعظ به منبر می‌رفت و در خصوص شهدای عاشورا سخنرانی می‌کرد و سپس روضه الشهید می‌خواند و بعد از آن سفره امام حسین (ع) پهن می‌شد که بانی این سفره هرسال بزرگ خاندان و خان قلعه اسفندقه بود.
ماموران امنیه حاضر در پاسگاهی که آن زمان در قلعه کهنه کنونی بوده، نیز می‌آمدند و در مجلس امام حسین (ع) حضور پیدا می‌کردند.
از گوشت گوسفندانِ گله خان و حبوباتی که عموما در اسفندقه کشت می‌شده آبگوشتی با گوجه‌های محلی خشک شده و تزیین ترخون و پیه و دنبه آماده می‌شد و از گندم اسفندقه در آسیاب آرد تهیه می‌شد و توسط زنان، نان سفره امام حسین (ع) پخته می‌شد.
وقتی سر سفره امام حسین (ع) خان و رعیت معنا نداشت
در این سفره هیچ سلسله مراتب خان و غیرخان وجود نداشت؛ یعنی هیچوقت در اسفندقه نظام خان و رعیتی وجود نداشته و در اصل مردم به‌عنوان رعیت و عامه نبودند، بلکه هم محلی بودند.
در روز‌های غیر از دهه اول محرم نیز اگر کسی قصد برگزاری روضه‌ای را داشت، اهالی در کتوک آن فرد جمع می‌شدند و هرکس هرچه را اعم از مخلفات آبگوشت امام را در کتوک و جوال‌های خود داشتند، از صبح زود به آن خانه می‌بردند. یعنی سفره انداختن و طعام حسینی مشترکا بین اهالی بوده و برای هر روضه همه در یک کتوک جمع می‌شدند و بعد ملایی شروع به خواندن نوحه که عموما از اشعار عربی بوده مانند نوحه (محمد و سرمدی، علیا محمدی) و سپس ذکر روضه‌ای خوانده می‌شد و مجلس با سفره نذری به پایان می‌رسید.
نکته فراموش شده سنت طعام امام حسینی اسفندقه این است که در گذشته یکی از سنت‌های فرهنگی آبگوشت امام حسینی اسفندقه، داشتن چاشنی کشک در آبگوشت بود، یعنی زنان کشک می‌سابیدند و در آبگوشت استفاده می‌شد. ولی امروزه این رسم و سنت مردم اسفندقه فراموش شده است که بهتر بود در ایام محرم آبگوشت خاص اسفندقه که جزو سنت و رسوم این منطقه بوده یعنی آبگوشت کشکی، احیا و به‌عنوان غذای ویژه اسفندقه نهادینه می‌شد.
منبع : فارس