عبدالملکی دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در برنامه صف اول به سوالات زیر پاسخ داد:
وضعیت مناطق آزاد و ویژه اقتصادی چگونه است و وظیفه اصلی این مناطق چیست؟
عبدالملکی: مناطق آزاد در حال تغییر ریل از واردات به صادرات است. در حوزه صادرات مناطق آزاد یکی از مدخل‌های اصلی تامین منابع ارزی کشور به شمار می‌رود. سال گذشته ۳۰ میلیارد دلار ارز غیر نفتی برای کشور از طریق مناطق آزاد و ویژه اقتصادی حاصل شد.
در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، ۱۳ میلیارد دلار تراز مثبت تجاری در سال ۱۴۰۱ داشتیم. تراز مناطق آزاد به تنهایی که دائما تراز منفی داشت، مثبت شد و به ۷۷۰ میلیون دلار رسید.
سرعت سرمایه گذاری خارجی و داخلی در این مناطق در دولت سیزدهم ۲ تا ۳ برابر شده است. ۹۰ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری داخلی و ۲۷۰ میلیون دلار سرمایه گذاری خارجی انجام شده است.
بیشتر نیازمندی‌های اساسی کشور از طریق مناطق آزاد و ویژه تامین می شود. ۷۰ درصد کل تجارت آزاد از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی انجام می‌شود. سرعت پیشرفت طرح‌های عمرانی در این مناطق در دولت سیزدهم دو برابر شده است.
آیا در خصوص مناطق آزاد رتبه بندی شده است؟
عبدالملکی: مناطق آزاد از جهت وسعت متفاوت هستند بنابراین میزان تجارت در آنها مختلف است و رتبه بندی در این خصوص نداریم.
بهار امسال رتبه بندی به لحاظ فضای کسب و کار در مناطق آزاد داشتیم که با استاندارد‌های جهانی تهیه شده است و ظرف یکی دو هفته آینده نتیجه آن اعلام می شود. وارد رتبه بندی فضای کسب و کار در مناطق ویژه هم خواهیم شد.
برای بهبود فضای کسب و کار از زمستان گذشته پروژه مقررات زدایی را در این مناطق شروع کردیم. مراحل زائد قوانین حذف شده، زمان صدور مجوز کوتاه شده و مدارکی که از تولیدکننده درخواست می‌شود کمتر شده است. ده‌ها کمیسیون و شورا حذف شده است بنابراین صدرو مجوز‌ها تسهیل شده و اتفاق خوبی در بهبود فضای کسب و کار در مناطق آزاد و ویژه افتاده است.
هدفگذاری برای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در برنامه هفتم به چه صورت است؟
عبدالملکی: در برنامه هفتم تاکید بر افزایش صادرات در مناطق آزاد و ویژه شده است. هدفگذاری کمی در این خصوص نشده اما ما خود را مکلف می‌دانیم شاخص های اصلی همچون صادرات، اشتغال، ارز آوری و جذب سرمایه را در این مناطق بهبود ببخشیم و برنامه ریزی شده که تا آخر برنامه هفتم حداقل دو برابر شود.
یک سوم ارز غیر نفتی کشور را مناطق آزاد و ویژه تامین می‌کند. ظرفیت صادراتی این مناطق زیاد است و اکنون مجموعا ۱۷ تا ۱۸ میلیارد دلار برآورد می شود. برنامه ریزی شده در برنامه هفتم ارزآوری از طریق مناطق آزاد و ویژه اقتصادی دو برابر شود.
سرمایه گذاری در این مناطق سال گذشته ۳۲ هزار میلیارد تومان بوده است ، برنامه ریزی شده ۴۵۰ هزار میلیارد تومان طرح‌های سرمایه گذاری به سرمایه گذاران در این مناطق عرضه شود.
۱۴ منطقه آزاد داریم که ۷ منطقه جدید است. ۷۹ منطقه ویژه اقتصادی مصوب داریم که ۳۳ منطقه فعال شده است. اگر همه مناطق فعال شوند ۹۳ تا منطقه آزاد و ویژه خواهیم داشت.
ایجاد مناطق آزاد مشترک با دیگر کشورها به کجا رسید؟
عبدالملکی: امیدواریم امسال شاهد آغاز به کار برخی مناطق آزاد مشترک باشیم. به دنبال جهانی کردن مناطق آزاد ایران هستیم. با ۲۱ کشور دنیا در حال مذاکره برای ایجاد مناطق آزاد مشترک مرزی و فرامرزی هستیم. برخی کشورهای اروپایی هم در این خصوص اعلام آمادگی کرده اند.
در خصوص ایجاد مناطق آزاد مشترک با چند کشور عمان، سوریه، ازبکستان و قزاقستان به مرحله امضای تفاهمنامه رسیده ایم. در عراق هم تفاهمنامه به زودی امضا می شود و در حال تعیین مکان هستیم. با افغانستان هم مکاتباتی در این خصوص شده است. با پاکستان و ترکیه هم متن تفاهمنامه نهایی شده و چند هفته آینده امضا می شود.
از ظرفیت بخش خصوصی برای مدیریت و سرمایه گذاری در این مناطق مشترک استفاده خواهیم کرد قرار است تصدی گری این مناطق را به بخش خصوصی بدهیم و فقط نظارت ها دولتی باشد.
با ایجاد مناطق آزاد مشترک برای فعالان اقتصادی در خارج از کشور جای پا ایجاد می کنیم که تجارت را تسهیل می کند و با معرفی توامندی ها، سرمایه گذاران خارجی را برای سرمایه گذارای در ایران ترغیب می کنیم.
در ایران هم مناطق مشترک داریم؟
عبدالملکی: با چین مذاکراتی در سطح بالا اتفاق افتاده است که منطقه مشترک با مدیریت هر دو طرف ایجاد شود اما هنوز جانمایی نشده است. با روس ها هم مذاکراتی داشتیم اما هنوز تفاهمنامه امضا نشده است.
زمانبندی برای شروع به کار این مناطق دارید؟
عبدالملکی: در ۴ کشوری که تفاهمنامه امضا شده زود تر مناطق مشترک ایجاد می شود البته در عراق هم پیشرفت خوبی داریم. در همین دولت سیزدهم تعدادی مناطق آزاد مشترک شکل می گیرد.
بسته های سرمایه گذاری در مناطق آزاد به چه صورت است؟
عبدالملکی: مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران به عنوان بهشت سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی است. هزینه تولید پایین، زیرساخت ها فراهم شده و دسترسی مناسب به سایر کشورها از مزیت های کشور ما محسوب می شود اما دلیل اینکه چرا سرمایه گذاری در حد ایده آل اتفاق نیفتاده این است که ظرفیت ها را به درستی معرفی نکرده ایم.
ما فرصت های سرمایه گذاری را به بسته های سرمایه گذاری تبدیل کردیم که ۳ ویژگی امکان سنجی اولیه فعالیت، تامین زیرساخت های فعالیت و صدور مجوز این فعالیت ها را دارد. همین که طرح سودآور باشد و امور اداری تسهیل شود برای سرمایه گذار مزیت محسوب می شود.
در ۷ منطقه آزاد ۷۰۰ بسته با ارزش ۴۳۰ هزار میلیارد تومان تهیه شده است. در مناطق ویژه هم وارد خواهیم شد و ۲ هزار بسته با ارزش ۸۰۰ هزار میلیارد تومان طراحی می شود.
این بسته ها در نمایشگاه اکسپو عرضه شد حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان تفاهمنامه و توافقنامه اولیه امضا شد.از اول امسال تا الان مجوزهای سرمایه گذاری با ارزش ۱۷ هزار میلیارد تومان صادر و کار شروع شده است.
۱۴ نمایشگاه داخلی و خارجی برای معرفی بیشتر بسته های سرمایه گذاری وتوانمندی صادراتی مناطق آزاد برگزار می شود. در تاریخ ۲۷ تا ۳۰ تیر هم نمایشگاهی در مشهد خواهیم داشت.