وقتی مجموعه تاریخی چشمه علی دامغان احداث شد تصور نمی‌شد که روزگاری جمع اضداد سو ءمدیریت سبب شود تا این مجموعه بلاتکلیف بین زمین و آسمان بماند، در واقع نه برای دولت باشد نه سرمایه گذار خصوصی و نه شهرداری و از سوی دیگر متعلق به هر سه هم باشد!
این داستان روایت کوتاهی از همه آن چیزی است که در چشمه علی دامغان می‌گذرد. مجموعه‌ای از مدیریت کم بازده دولتی، واگذاری نادرست، تعارض منافع و نقض قوانین، بروکراسی و در نهایت ضرری که شامل مردم دامغان می‌شود.
چشمه علی اما این روزها حال و روز خوبی ندارد. حمیده کریمی کنشگر حوزه گردشگری شاید بهترین توصیف را از وضعیت کنونی چشمه علی به ما می‌دهد او می‌نویسد: چشمه‌علی دامغان که در فهرست آثار ملی قرار دارد و به‌عنوان منطقه نمونه گردشگری انتخاب شده است، بر اثر بی‌توجهی مسئولان و گردشگران، رو به نابودی می‌رود. این محوطه تاریخی اکنون به محلی برای بازی کودکان و استخر آن به محلی برای شنا و متأسفانه شستن لباس توسط مسافران تبدیل شده است.
متولی یا متصدی!
از وجه تسمیه اگر بگذریم، شهرت این مجموعه بیشتر به بنای تاریخی و مسجد همجوار آن است که قجری ها آن را بر سایه‌سار چنارهای بلند ساختند و به یادگار گذاردند. مجموعه‌ای که یکی از افراد مطلع و محقق در شهرستان دامغان در گفتگو با خبرنگار مهر، ثبت آن را به عنوان منطقه نمونه گردشگری ملی به خرداد ماه سال ۸۶ و مصوبه هیئت وزیران عنوان می‌کند.
محمد حسین حلاجیان با بیان اینکه میراث فرهنگی دو راهکار پیش پای خود در قبال این مجموعه داشت، نخست واگذاری به یک بهره بردار و دوم متولی بودن که البته نه منابع مالی آن را داشت و نه توان آن را، گفت: در نهایت مجموعه شهرداری کلاته رودبار متولی این مجموعه شد.
وی با بیان اینکه در دوران تصدی‌گری شهرداری کلاته رودبار اتفاقات خوبی در چشمه علی رخ داد، برای مثال می‌توان به اصلاح مسیر، بهسازی محیط، ایجاد غرفه صنایع دستی، کتاب فروشی، مغازه‌های متعدد، جذب گردشگر و … اشاره کرد، افزود: متأسفانه علیرغم تمام اقدامات خوبی که صورت گرفت چشمه علی نتوانست آنطور که باید و شاید مدیریت شود و دلیل آن هم این بود که شهرداری کلاته رودبار توان بیشتری نداشت.
شهرداری کلاته رودبار هزینه کرده است
یک کارشناس میراث فرهنگی استان سمنان نیز اظهار داشت: شهرداری کلاته رودبار توانست حتی توجه برخی سرمایه گذاران دامغانی را هم به مجموعه چشمه علی جلب کند تا جایی که شاهد بودیم چایخانه سنتی، بوم گردی و… در این مکان تأسیس شد تا بتواند میزبان خیل مسافران و گردشگران باشد اما موضوع این است که وضعیت چشمه علی به شدت نابسامان شده و بی توجهی‌ها چهره بسیار زشتی به مجموعه داده است، در واقع منکر خدمات شهرداری کلاته رودبار نیستیم اما از یک جایی به بعد توان اداره مجموعه را نداشتند و میراث فرهنگی به این امر ورود کرد.
مصطفی میرزا خانی در پاسخ به این سوال که ماجرای شهرداری کلاته رودبار از اساس چیست، بیان می‌کند: میراث فرهنگی همان زمان که مکلف به واگذاری اماکن گردشگری به بهره برداران خصوصی می‌شود گزینه‌ای بهتر از شهرداری کلاته رودبار وجود نداشت در نتیجه طی یک قرار داد بین میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان سمنان با شهرداری کلاته رودبار این بنا به شهرداری واگذار می‌شود تا حراست، نگهداری، تجهیز و بهره برداری آن را بر عهده بگیرد و از درآمدهای آن هم استفاده کند.
وی با بیان اینکه این اتفاق رخ داده و حالا هم قرارداد شهرداری تمام شده اما شهرداری کلاته رودبار می‌گوید که من هزینه‌های سنگینی در این مجموعه کرده‌ام و به این راحتی هم آن را تحویل نمی‌دهم چرا که این مجموعه با پول شهرداری تجهیز شده و حالا صاف و پوست کنده در دهان کس دیگری گذاشته می‌شود تا بهره برداری آن را کند، افزود: از یک سو الحق والانصاف باید گفت شهرداری نیز هزینه کرده اما از سوی دیگر باید دید که آیا در قرارداد این هزینه کردها دیده شده یا خیر که ما چون به قرارداد دسترسی نداریم نمی‌توانیم قضاوت کنیم اما قدر مسلم اینکه با تمام تلاش‌هایی که شهرداری کلاته رودبار کرد وضعیت چشمه علی در سال‌های اخیر اسفناک بوده است.
ماجرای صندوق احیا چیست؟
این کارشناس میراث فرهنگی با بیان اینکه صندوق احیای آثار میراث فرهنگی در همین سال جاری مزایده‌ای برگزار و مدیریت مجموعه چشمه علی را به سرمایه گذار بخش خصوصی واگذار کرده است، گفت: شهرداری کلاته رودبار این بنا را تحویل نمی‌دهد تا سرمایه گذار بخش خصوصی شروع به کار نماید.
جواد بنائیان سفید شهردار کلاته رودبار در واکنش به این امر ضمن بیان اینکه برای واگذاری بنا به سرمایه گذار آمادگی داریم، ولی این روند باید با طی تشریفات قانونی و تنظیم صورت جلسه انجام شود، بیان کرد: در این سال‌ها برای ساماندهی عمارت و محوطه چشمه علی که به مخروبه‌ای تبدیل شده بود، ۱۲ میلیارد تومان هزینه شده است.
در نهایت شهرداری بنا را واگذار نکرده و سرمایه گذار جدید بخش خصوصی هم نمی‌تواند عملاً کار خود را آغاز کند از سوی دیگر چشمه علی بدون متولی باقی مانده و مردم ضرر هنگفت آن را می‌بینند چرا که کافی است مناظر کریه این مجموعه در تصاویر موبایل‌های گردشگران ثبت و ضبط شود و همین امر تبلیغ منفی برای گردشگری کل شهرستان دامغان خواهد بود. شهرستانی که یک تاج برای گردشگری استان سمنان محسوب می‌شود.
تعیین تکلیف مجموعه چشمه علی
اخیراً به نظر می‌رسد که شهرداری کلاته رودبار کوتاه آمده و به توافقاتی با مسئولان میراث فرهنگی دامغان و استان سمنان رسیده است.
مدیرکل میراث فرهنگی استان سمنان عنوان کرد: مقرر شده تا ۳۱ تیرماه چشمه علی تحویل میراث فرهنگی شود و میراث فرهنگی شهرستان دامغان آن را تحویل بهره برداری دهد که برنده مزایده صندوق احیای میراث فرهنگی کشور شده است.
امیر کرم زاده با بیان اینکه سرمایه گذار جدید به محض تحویل پروژه، طرح خود را اجرا می‌کند و در نتیجه همین اجرای طرح سرمایه گذار جدید ممکن است چند ماهی طول بکشد، ابراز کرد: میراث فرهنگی برای سرمایه گذار و طرح‌های آن، استانداردهایی را تعریف کرده که باید لحاظ شود و امیدواریم که بعد از تهیه طرح‌ها، کار عمرانی ویژه‌ای که سرمایه گذار قصد اجرای آن را در چشمه علی دارد، بعد از چند ماه اجرایی شود.
وی با بیان اینکه طرح‌هایی که سرمایه گذار ارائه می‌کند به بهبود وضعیت چشمه علی کمک خواهد کرد اما باید قبل از اجرا به تصویب شورای میراث فرهنگی در تهران برسد، افزود: در کنار تصویب طرح و مرمت، تلاش خواهیم کرد که مردم از دیدن چشمه علی محروم نباشند در نتیجه چشمه علی بسته نخواهد شد.
در نهایت باید دید که آیا تاریخ مذکور یعنی ۳۱ تیرماه که برای تحویل مجموعه به میراث فرهنگی و سپس واگذاری به سرمایه گذار بخش خصوصی تعیین شده، محقق خواهد شد یا خیر؟ تا آن زمان اما مسئولان باید به این فکر کنند که سال‌های طلایی احیای چشمه علی چقدر راحت از دست رفت و حالا دوباره ابتدای خطی هستند که باید سال ۸۰ می‌بودند!
منبع مهر