کارنه تیر (TIR carnet) سندی است گمرکی که برای ترانزیت بین المللی کالا در چارچوب کنوانسیون تیر (TIR) در کشور مبدا صادر می‌شود و به موجب آن کالا در وسیله نقلیه جاده‌ای به طور پلمب شده از خاک کشور‌های بین راه عبور می‌کند و تا مقصد نیازی به انجام تشریفات گمرکی مربوط به ترانزیت در مرز‌های ورودی و خروجی این کشور‌ها طبق قوانین داخلی آن‌ها نخواهد بود.
واختانگ زرندیا مدیر کل منطقه اوراسیای اتحادیه بین‌المللی حمل و نقل جاده‌ای با اشاره به مزایای استفاده از سند کارنه تیر در توسعه ترانزیت افزود: کشور‌های آسیانه میانه در استفاده از سیستم کارنه تیر بسیار فعال هستند و با وجود اینکه ۵۵ درصد اسناد کارنه تیر جهان در منطقه سی‌آی‌اس استفاده شده است، استفاده از اسناد کارنه تیر در هنگام ارسال کالا به ترکمنستان، بخشی از هزینه‌های شرکت‌های ایرانی را کاهش خواهد داد.
او با بیان اینکه ازبکستان در رده بعدی استفاده از اسناد کارنه تیر قرار دارد، اظهار کرد: با این حال عملا بین ایران و ازبکستان، ترانزیتی تحت رویه کارنه تیر انجام نمی‌شود. در مقابل، دیگر کشور‌های منطقه از این سیستم استفاده می‌کنند و برای استفاده کنندگان مزایایی نیز در نظر گرفته‌اند. شرکت‌های حمل و نقلی ایرانی در صورت عدم استفاده از کارنه تیر هنگام ارسال کالا به ازبکستان، باید از اسکورت یا ضمانت ملی ازبکستان استفاده کنند که این امر، هزینه‌هایی را برای شرکت‌های مذکور در پی خواهد داشت. با استفاده از سامانه تیر، ثبت مبلغ ضمانت و بیمه به صورت خودکار برای شرکت‌ها انجام می‌شود.
مشاور ارشد خدمات تیر و ترانزیت و مدیرکل منطقه اوراسیای سازمان ایرو، در خصوص سامانه‌های موجود در حوزه کارنه تیر گفت: یکی از این سامانه‌ها، «پیش اظهاریه الکترونیکی تیر ”TIREPD“» است که به صورت رایگان فعال است، علاوه بر آن، سامانه‌ای به منظور اتصال اتاق‌های بازرگانی به یکدیگر وجود دارد و از سویی، در تلاشیم تا دیجیتال‌سازی فرایند کارنه تیر صورت پذیرد. پروژه تیر الکترونیک در کشور‌های آسیای میانه از جمله ازبکستان و قزاقزستان انجام شده و در حال گسترش است.
واختانگ زرندیا افزود: در سیستم تیر از آنجا که اطلاعات کالای ترانزیتی به گمرکات ارسال می‌شود و اتاق‌های بازرگانی و سازمان ایرو، به عنوان پشتیبان دارندگان کارنه تیر عمل می‌کنند، گمرکات مزایایی به دارندگان این سند ارائه خواهند کرد. البته ما نمی‌توانیم از بازرسی کالا‌ها در نقاط مرزی جلوگیری کنیم؛ گمرکات سیستم ریسک را طبق اطلاعات مندرج در سامانه تیر از سوی شرکت‌های حمل و نقلی، اعمال می‌کنند؛ چرا که حتی تحت سامانه تیر هم سوءاستفاده‌هایی در انتقال کالا‌ها انجام می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: چین هم به صورت گسترده استفاده از کارنه تیر را آغاز کرده است و برای حمل کالا میان استان‌های چین حتما باید از این سند استفاده شود.
ضرورت توجه به نقش ترانزیت در توسعه اقتصادی کشور
مدیر امور حمل و نقل بین‌المللی کارنه تیر اتاق بازرگانی ایران نیز در این نشست با اشاره به توسعه ترانزیت در بسیاری از کشور‌ها گفت: امروز ترانزیت موضوع مورد بحث در دنیاست و به آن به عنوان تجارت نگاه می‌شود؛ اما سوال این است که ما در ایران چقدر آمادگی توسعه این صنعت را داریم و تا چه حد به این باور رسیده‌ایم که ترانزیت برای توسعه اقتصادی کشور مهم و با ارزش است.
بهنام فرامرزیان از ظرفیت شهر‌های بندرعباس و مشهد در حوزه حمل و نقل بین‌المللی سخن گفت و خاطرنشان کرد: باید توجه کنیم که چگونه می‌توان از امکانات بین‌المللی مانند ظرفیت‌های سازمان ایرو در راستای توسعه ترانزیت کشور استفاده کرد، لذا به مدیران شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی توصیه می‌شود شرکت خود را در سازمان ایرو ثبت کنند.
وی همچنین از فراهم شدن امکان صدرو کارنه‌تیر توسط اتاق بازرگانی بندرعباس برای اعضای همه اتاق‌های بازرگانی کشور خبر داد و افزود: این شرایط فراهم شده تا امکانات به شکلی سریع‌تر و بهتر جهت ترانزیت کالا ارائه شود.
مشاور ارشد خدمات کارنه تیر و ترانزیت سازمان بین‌المللی حمل‌ونقل جاده‌ای نیز در ادامه این نشست، به ارائه توضیحاتی در خصوص سازمان ایرو، کنوانسیون تیر و جایگاه ایران در این کنوانسیون پرداخت و توصیه‌هایی به شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی ارائه کرد.
وی گفت: سازمان ایرو، صدای شرکت‌های بین‌المللی در سطح جهانی است که ۶۰ درصد شرکت‌های عضو این سازمان در حوزه حمل‌ونقل بار و ۴۰ درصد در حمل‌ونقل مسافر فعالیت دارند.
کاظم آسایش افزود: این سازمان دارای ۱۶۰ عضو در بیش از ۸۰ کشور است و این سازمان در سال ۱۹۴۸ و با هدف تسهیل تجارت و حمل‌ونقل تاسیس شد و یکی از دستاورد‌های عمده آن، شکل‌گیری کنوانسیون تیر بود.
وی با بیان اینکه بخش قابل توجهی از حمل‌ونقل بار با استفاده از سند کارنه تیر در منطقه اکو صورت می‌گیرد و در این میان ایران مقام اول را داراست، تصریح کرد: هم‌اکنون تمام کشور‌های منطقه خاورمیانه عضو کنوانسیون تیر هستند.
آسایش خاطرنشان کرد: با وجود تلاش‌هایی که برای حل مسئله ترانزیت از ترکمنستان انجام شد، در حال حاضر عمده سرمایه‌گذاری غربی‌ها بر روی کریدور میانی است؛ چرا که کشور‌های غربی تمایلی به استفاده از کریدور جنوبی که از ایران عبور می‌کند، ندارند. بر همین اساس، امروزه حجم کالایی که از کریدور میانی عبور می‌کند، ۳۳ درصد افزایش پیدا کرده است.
وی اضافه کرد: کریدور جنوبی از نظر رقابتی با کریدور میانی وضعیت بهتری دارد و اگر بخواهیم ترانزیت در این کریدور افزایش یابد، ناچار به ارائه تسهیلاتی هستیم، نکته دیگر اینکه با توجه به بسته‌شدن کریدور شمالی برای روس‌ها، بهترین مسیر پس از ترکیه برای ترانزیت کالا به روسیه، ایران و کریدور شمال- جنوب است.
مشاور ارشد خدمات تیر و ترانزیت ایرو همچنین به مشکلات ترانزیت کالا در بندرعباس اشاره کرده و گفت: هماهنگ‌کردن برخی سازمان‌های مختلف در ایران مشکل است و در راستای بهبود سرعت و کیفیت ترانزیت کالا باید این سازمان‌ها با یکدیگر هماهنگ شوند.
سهولت فرایند ترانزیت و حمل‌ونقل بین المللی با استفاده از کارنه تیر
"محمود امتی" عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: استفاده از سند کارنه تیر، موجب سهولت فرایند ترانزیت و حمل‌ونقل بین المللی شده است و باید به دنبال مکانیزمی برای هماهنگی بیشتر بخش خصوصی در استفاده از این ظرفیت باشیم.
"مجید محمدنژاد"، رئیس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان نیز در خصوص عدم استفاده شرکت‌های ایرانی از کارنه تیر در ارسال کالا به ترکمنستان گفت: به طور کلی در بحث ترانزیت به ترکمنستان باید به این نکته توجه نمود که متاسفانه ترکمنستانی‌ها در خصوص مسائل مرزی و ترانزیتی به میزان کافی توجیه نیستند و نیاز است اطلاعات لازم به آن‌ها منتقل شود تا بدانند افزایش صادرات ایران و ترانزیت کالا به آن کشور، دستاورد‌های مطلوبی برای آنان به دنبال خواهد داشت.
"احمد زمانیان" رئیس کمیسیون حمل و نقل و ترانزیت و امور مرزی اتاق بازرگانی مشهد نیز در این نشست از ظرفیت‌های استان در حوزه حمل و نقل بین المللی و ترانزیت سخن گفت و اظهار داشت: انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل خراسان رضوی بیش از ۲۲۰ عضو دارد و بیش از ۸۰ درصد حمل محموله‌های صادراتی به کشور‌های آسیانه میانه توسط شرکت‌های حمل‌ونقل خراسانی انجام می‌شود.
نایب رئیس کمیسیون حمل و نقل و ترانزیت و امور مرزی اتاق خراسان رضوی با اشاره به مشکلات صادرات کالا به کشور ترکمنستان، گفت: مشکلاتی برای ارسال کالا‌های ایرانی در مرز ترکمنستان وجود دارد و بعضا کامیون‌های ایرانی در مرز تا ۱۶ روز متوقف می‌شوند. امروز با توجه به قوانین خلق الساعه کشور ترکمنستان در حوزه ترانزیت، رانندگان ایرانی رغبتی به حضور در این کشور ندارند.
ابراهیم عطایی با اشاره به کمبود ظرفیت و امکانات مرزی، افزود: مرز‌های کشور به محض افزایش میزان بار با مشکلات متعددی مواجه شده و وقفه‌های زیادی در روند کار صورت می‌گیرد که برای توسعه ترانزیت ابتدا باید ظرفیت‌ها و امکانات مورد نیاز مرزها تامین شود.
"حبیب اله دارایی" معاون امور ترانزیت گمرکات استان خراسان رضوی نیز در این نشست، گفت: در مسیر توسعه ترانزیتی کشورمان، مشکلات ساختاری و لجستیکی وجود دارد که باید حل‌وفصل شود. ما نیز معتقدیم که در صورت استفاده از سیستم کارنه‌تیر، بسیاری از مشکلات شرکت‌های حمل و نقلی ایرانی در دیگر کشور‌ها کاهش پیدا خواهد کرد.
"نصیر برادران" رئیس اداره ترانزیت اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای خراسان رضوی نیز گفت: بسیاری از کشور‌ها به منظور حل مشکلات مرزی خود، به سمت و سوی تبادل الکترونیک داده‌ها و هماهنگی و مهارت‌افزایی و نیز توسعه فعالیت‌های لجستیکی پرداختند.
مشکلات موجود در زمینه تخلیه کامیون‌ها در مرز ترکیه و ضرورت تهیه کارت اعتباری بین‌المللی برای راننده‌های ترانزیتی، مسائل بیمه‌ای ناوگان شرکت‌های ایرانی در خارج از مرزها، مشکلات ناشی از تشکیل پرونده‌های تخلف در ترکمنستان برای ناوگان شرکت‌های ایرانی، هزینه‌بر بودن تفکیک کالا‌های ترخیصی در بندرعباس، دریافت هزینه‌های غیر رسمی توسط ترکمنستان از کامیون‌های ایرانی، چالش‌های موجود در حوزه دریافت ویزا برای رانندگان در ترکمنستان و توقف بار‌ها در مجارستان به علت مشکلات ناشی از محدودیت‌های اینترنتی در کشور برای ثبت اطلاعات در وبسایت‌های خارجی، از جمله مسائلی بود که از سوی تعدادی از مدیران شرکت‌های حمل و نقلی استان در این نشست مطرح شد.
وجود ایستگاه‌های متعدد و بازرسی‌های مکرر، اخذ عوارض متعدد جهت ترانزیت کالا، توقف‌های متعدد در طول مسیر که منجر به تاخیر در رسیدن کالا و از بین رفتن سهم ایران در بازار می‌شود، کم‌توجهی به اظهارنامه گمرکی ایران در خصوص وزن و تعداد کالا و اقدام به مصادره کالا‌ها به بهانه تغییر وزن و تعداد آن، فک پلمب کالای صادراتی در صورت وجود کوچک‌ترین مغایرت و نبود خط آهن برای پذیرش واگن‌ها در کشور‌های همسایه و عدم پذیرش کامیون‌های دارای سند کارنه تیر ایرانی در کشور‌های روسیه و ازبکستان، از دیگر مباحث مطروحه در این نشست بود.
منبع: ایرنا