موضوع چگونگی گذراندن اوقات فراغت فرزندان، با توجه به پایان سال تحصیلی و نزدیکی به روز‌های تابستان اهمیت بسیاری دارد، چرا که این زمان‌های به اصطلاح سرگرمی می‌تواند برای کودکان و نوجوانان آینده‌ساز باشد. این اوقات می‌تواند به یادگیری مهارت‌های زندگی، هنری، فرهنگی و ورزشی بگذرد و این یادگیری‌ها با توجه به سنین پایین فرزندان در آن‌ها نهادینه شود.
درواقع مهارت‌هایی که افراد در سنین کودکی و نوجوانی می‌آموزند، معمولا از روی علاقه و با یادگیری بیشتر انجام می‌شود و خلاقیت، نوآوری و کشف استعداد‌ها را برای آن‌ها به همراه دارد؛ بنابراین والدین می‌توانند بر این اساس با برنامه‌ریزی مناسب برای اوقات فراغت فرزندان، سرمایه‌گذاری صحیحی برای آینده آن‌ها انجام دهند و از سوی دیگر از رفتن فرزند خود به مسیر خطا و انحراف پیشگیری کنند.
در راستای ضرورت توجه به اوقات فراغت فرزندان، سید‌محسن اصغری‌نکاح، روان‌شناس کودک و نوجوان درباره ضرورت سرگرمی و پرکردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان به‌ویژه در روز‌های تعطیلات تابستان اظهار می‌کند: «قسمت اصلی شخصیت ما در کار‌های غیر‌رسمی‌مان شکل می‌گیرد. در این راستا واژه اوقات فراغت زمان‌های غیر‌رسمی استکه آموزش و فعالیت رسمی پایان یافته، اما تربیت و رشد همچنان تداوم دارد. اوقات فراغت یعنی از یک کار رسمی و برنامه‌ریزی شده زمان‌دار فارغ شده و فرصتی داریم تا به سایر کار‌ها بپردازیم.» وی ادامه می‌دهد: «بنابراین هرچه خانواده‌ها، مربیان و معلمان و هر‌کسی که برای کودکان و نوجوانان عزیز ایران‌زمین دلش می‌تپد، باید به برنامه‌ای صحیح برای اوقات فراغت آنان بیندیشد تا به پرورش شخصیت کودکان و نوجوانان کمک شود.»
ساختن آینده فرزندان
این روان‌شناس می‌افزاید: «خانواده‌هایی که علاقه‌مندند آینده فرزندان خود را بسازند تا این بچه‌ها هم انگیزه‌های خوبی داشته باشند، مهارت پیدا کنند، مسئولیت‌پذیر باشند و بتوانند آینده خود را بسازند، باید برای اوقات فراغت آن‌ها برنامه‌ریزی کنند، بنابراین ضرورت و اهمیت اوقات فراغت برای دانش‌آموزان و نوجوانان بسیار حیاتی است.»
اصغری‌نکاح با تاکید بر این‌که یک برنامه آماده و همگانی برای همه کودکان و نوجوانان نداریم، می‌گوید: یک برنامه مشابه که بتوان آن را در منطقه، استان یا مدرسه یا برای همه فرزندان کپی کرد، وجود ندارد، اما یک‌سری ملاک و شاخصه داریم که آن‌ها باید رعایت شود؛ به‌طور مثال در برنامه‌ریزی‌های مربوط به اوقات‌فراغت دانش‌آموزان باید در آن همفکری و مشارکت خود کودکان و نوجوانان و توجه به علاقه آن‌ها وجود داشته باشد و حتی اگر همه برنامه را نمی‌توان با اولویت علاقه نوجوانان و کودکان تنظیم کرد، باید قسمت اصلی را با آن‌ها انجام دهیم.»
برنامه اوقات فراغت براساس علاقه
این دانشیار روان‌شناسی عنوان می‌کند: «ممکن است والدین و افراد متخصص، نیاز‌هایی را در کودک و نوجوان شناسایی کنند که در آن زمینه‌ها هم باید کار شود، اما علاقه دانش‌آموزان باید در وهله اول توجه باشد، همچنین هرچقدر برنامه‌های اوقات فراغت کودک و نوجوان متنوع بوده و مسائل آموزشی، ورزشی، معنوی، دینی، فرهنگی و اجتماعی در آن وجود داشته باشد، بیشتر به رشد و تربیت آنان کمک می‌شود.» این روان‌شناس کودک و خانواده خاطرنشان می‌کند: «یکی از خطا‌های بزرگ، درگیرکردن فرزندان در ایام تعطیلات برای برنامه‌ریزی فشرده درسی است؛ یعنی کودکان و نوجوانان به‌جای این‌که در تابستان به‌دنبال علاقه، مطالعه، سرگرمی و فعالیت باشند، می‌خواهند درس‌های سال آینده را زودتر به آن‌ها بیاموزند که این بار اضافه و فشار مناسب نیست.»
اصغری‌نکاح می‌گوید: «در شرایط خاص مطالعه اندک کتاب‌های درسی در تابستان خوب است، اما اگر فشار آموزش دروس مدرسه در تابستان بیشتر از دوران مدرسه باشد، دیگر فرزندان رشد نمی‌کنند.»
توجه به مهارت‌های زندگی
وی اظهار می‌کند: «همچنین در برنامه اوقات فراغت دانش‌آموزان باید به مهارت‌های زندگی فرزندان توجه شود. واقعیت این است که اوقات فراغت تابستان بهترین فرصت است برای این‌که فرزندان مهارت‌های زندگی مانند شناخت هیجانات و کنترل خشم، ارتباط برقرار کردن، بحث و صحبت کردن و مدیریت زمان را بیاموزند. کسی در برقراری ارتباط، مدیریت زمان و کنترل خشم و شادی و غم هنوز مهارت لازم را کسب نکرده، هرچقدر هم که سایر استعداد‌های او را شکوفا کنیم، باز هم در زندگی ضربه خواهد خورد. در این راستا اگر برنامه و کلاس‌های مناسبی در این زمینه باشد که بسیار خوب است و اگر هم دسترسی به این موارد وجود ندارد، کتاب‌ها و مطالعه، کمک بسیاری در این زمینه می‌کند.» این روان‌شناس معتقد است: «آموزش مهارت‌های بنیادی تحصیلی هم خوب است و به‌طور مثال مهارت‌های مطالعه‌کردن نظام‌دار، پرورش نحوه تفکر انتقادی و حل مسأله می‌تواند در زمان اوقات فراغت، بچه‌ها را فعال و آماده برای رشد بیشتر کند و هرچقدر هم که این اقدامات خلاقانه و با تمرین فعالیت عملی همراه باشد، جذاب‌تر خواهند بود.»
اصغری‌نکاح ادامه می‌دهد: «همچنین ورود فرزندان به حوزه‌های هنری از‌جمله نقاشی، سفالگری و خوشنویسی بسیار برای پرورش روحیه آن‌ها مناسب بوده و حتما برای یادگیری هنر لازم نیست که به کلاس‌های مختلف بروند بلکه می‌توانند در این‌خصوص از اطرافیان کمک بگیرند یا از فضا‌هایی مانند شهرداری‌ها، فرهنگسراها، کانون‌های هنری و فرهنگی و برخی مساجد یا کانون‌های پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای آموزش استفاده کنند.»
آموزش‌های تلویزیون؛ راهی مفید
وی می‌گوید: «حتی اگر والدینی در اقصی نقاط کشور دسترسی به برخی از امکانات نداشته باشند، در شبکه‌های مختلف تلویزیون برای کودک و نوجوان و خردسالان برنامه‌هایی در قالب آموزشی و کاردستی وجود دارد که پدران و مادران فهیم نیز خودشان می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. البته ترجیح ما این است که فرزندان بیشتر در قالب گروه‌های دوستی با مربی فهیم، متعهد، متدین و فرهیخته همراه باشد.» این استاد دانشگاه با بیان این‌که اقدامات فرهنگی برای کودک و نوجوان اهمیت بسیاری دارد، عنوان می‌کند: «مراکزی وجود دارد که فرزندان ما بتوانند فرهیختگان کشورشان را در قالب تئاتر و نمایش رفتن به سینما و خواندن کتاب بشناسند و در مسابقه‌های فرهنگی شرکت کنند تا از این طریق اوقات فراغت‌شان پر شود.» اصغری‌نکاح یادآور می‌شود: «برخی از مسابقه‌های محلی، استانی و ملی برای نوشتن یک قطعه ادبی، تهیه یک کلیپ با موضوعات متفاوت برگزار می‌شود که والدین فهیم و توانمند می‌توانند این موارد را شناسایی کنند.»
منبع: جام جم