از سه‌شنبه گذشته که نوجوان ۱۷ساله الجزایری‌تبار به دست پلیس فرانسه به قتل رسید، آتشفشان خشم مهاجران و اقلیت‌های نژادی و مذهبی در فرانسه در حال فوران است و با وجود تمام تلاش‌های الیزه برای کنترل اوضاع و استقرار بیش از ۴۵ هزار نیروی پلیس در خیابان‌ها، پاریس و دیگر شهر‌های بزرگ فرانسه همچنان با شرایطی ملتهب روبه‌رو هستند.
خودروی نائل، سه‌شنبه گذشته به دلیل نقض قوانین رانندگی در منطقه نانتیر در حومه پاریس توسط پلیس متوقف شد و افسر پلیس موتورسوار از پنجره راننده به وی شلیک کرد و او را کشت.
کاتالیزور اعتراضات اخیر
فرانسه در دهه‌های اخیر چندین بار صحنه اعتراضاتی از این دست بوده‌است. تاکنون چند جوان که اغلب از خانواده‌های مهاجر بوده‌اند، در جریان بازداشت یا بازرسی‌های پلیس فرانسه کشته شده‌اند. بر همین اساس در گذشته نیز پلیس فرانسه بار‌ها در رسانه‌ها به رفتار‌های نژادپرستانه و استفاده از خشونت متهم شده‌بود، اما به نظر می‌رسد این بار خشم مردم از قتل نائل ۱۷ساله به شکلی بی‌سابقه با خیزش مردمی و اعتراضاتی غیرقابل کنترل مواجه شده و دولت فرانسه قادر به کنترل شرایط نیست.
برخی کارشناسان یکی از دلایل گستردگی بی‌سابقه اعتراض‌های اخیر را در این می‌دانند که عوامل مختلف در مقطع اخیر دست به دست داده‌اند و قتل نائل، زمینه‌ای برای به میدان آمدن تمام معترضان شده‌است. فرانسه در ماه‌ها و سال‌های اخیر با اعتراض‌های گسترده در حوزه‌های مختلفی روبه‌رو بوده که از جمله آن‌ها می‌توان به اعتراضات چندی قبل نسبت به افزایش سن بازنشستگی و همچنین اعتراضات ادامه‌دار جلیقه‌زرد‌ها اشاره کرد. تورم و شرایط نامساعد اقتصادی در ماه‌های اخیر که بخشی از آن به جنگ اوکراین مربوط است نیز بر مشکلات مردم فرانسه افزوده و در کنار آن تبعیض‌هایی که نسبت به اقلیت‌های مذهبی و نژادی در فرانسه وجود دارد، زمینه اعتراض همه‌جانبه‌ای را در این کشور فراهم آورده و شرایط را از کنترل دولت خارج کرده‌است.
حتی برخی تحلیلگران معتقدند یکی از دلایلی که به گستردگی اعتراضات اخیر منجر شده، اقدامات دولت فرانسه و رسانه‌های حامی دولت پس از قتل نوجوان الجزایری‌تبار بوده است. روزنامه «وزگلیاد» (Vzgliad) روسیه در گزارشی در این باره می‌نویسد: آنچه وضعیت جاری را تشدید کرد، جعل واقعیت یا سن قربانی نبوده، بلکه بزرگنمایی این حادثه توسط رسانه‌های داخلی برای منحرف کردن توجه افکار عمومی فرانسه از مشکلات تورم، افزایش عوارض گمرکی و فضای ناآرام عمومی بود. به اعتقاد نویسنده این گزارش، این ترفند نتیجه معکوس داد و علیه دولت فرانسه عمل کرد و پس از آن که قتل نائل بسیار بازتاب یافت، اوضاع از کنترل خارج شد و یادآور بحران مشابهی شد که فرانسه سال ۲۰۰۵ تجربه کرد.
آخرین وضعیت اعتراضات
با وجود استقرار ۴۵ هزار نیروی پلیس و ژاندارمری، اعتراضات شدید در فرانسه ادامه دارد و فضای مجازی مملو از عکس و فیلم‌هایی است که از آتش‌سوزی‌های پراکنده در خیابان یا اماکن، تخریب خودرو‌های پارک شده، شکستن شیشه فروشگاه‌ها و ابعاد مختلف آشوب تمام‌عیار این روز‌های فرانسه منتشر شده‌است. به نوشته رویترز، تقریبا در تمام شهر‌ها از جمله مونپلیه در جنوب، استراسبورگ در شرق، رِن در شمال غربی، مارسی، نیس و پاریس درگیری‌های شدیدی بین شرکت‌کنندگان در ناآرامی‌ها و نیرو‌های امنیتی رخ داده و در ۲۰ شهر حومه پاریس مقررات منع آمد و شد وضع شده‌است.
خشم انباشته‌شده مردم فرانسه
مرتضی مکی، کارشناس مسائل اروپا درباره دلیل گستردگی اعتراضات اخیر به «جام‌جم» می‌گوید: فرانسه جامعه اقلیت پرشماری دارد و از جمعیت ۶۰ میلیونی این کشور، حدود شش تا ۱۰ میلیون آن را اقلیت‌های نژادی و مذهبی تشکیل می‌دهند. وی با بیان این‌که این جامعه اقلیت در دهه‌های گذشته در جامعه فرانسه ادغام نشده و همواره به عنوان شهروندان درجه ۲ در نظر گرفته شده‌اند، می‌گوید: فرانسه با خشم و نارضایتی انباشته شده از سال‌ها تبعیض و خشونت پلیس با جامعه اقلیت مواجه بود و این خشم به یک جرقه نیاز داشت که با قتل نوجوان ۱۷ساله، این جرقه زده شد. این کارشناس مسائل اروپا با بیان این‌که حوادث امروز نتیجه نارضایتی انباشته مهاجرتباران فرانسه از شرایط اقتصادی، اجتماعی و آموزشی در فرانسه است، می‌افزاید: بعید است این اعتراضات هم تاثیری در رویکرد تبعیض‌آمیز دولت فرانسه نسبت به مهاجرتباران داشته‌باشد و حتی برخی پیش‌بینی می‌کنند دولت این کشور به بهانه آشوب‌ها و اعتراضات اخیر تدابیر امنیتی و محدودیت‌ها درباره مهاجرتباران را افزایش دهد.
سرکوب به جای پاسخگویی
سیامک باقری، تحلیلگر مسائل اروپا می‌گوید: با این‌که فرانسه جزو کشور‌های توسعه‌یافته به شمار می‌رود، اما در تامین نیاز‌های شهروندانش ناتوان است و همین مسأله مردم این کشور را خشمگین کرده‌است. باقری می‌افزاید: از ژاک شیراک گرفته تا امانوئل مکرون، همواره مقامات دولتی فرانسه نسبت به مطالبات مردم این کشور بی‌توجه بوده و درخواست‌های آن‌ها را سرکوب کرده‌اند.
این کارشناس مسائل اروپا با اشاره به برخورد شدید پلیس فرانسه با معترضان و بازداشت‌های گسترده در جریان اعتراضات اخیر می‌گوید: استاندارد‌های دوگانه با خلق و خوی مقامات غربی عجین شده‌است. آن‌ها وقتی که کشوری مثل ایران درگیر تنش و آشوب می‌شود از ضرورت رعایت حقوق بشر می‌گویند و بر آزادی رسانه‌های اجتماعی تاکید می‌کنند، اما وقتی خودشان درگیر آشوب می‌شوند از هر وسیله‌ای برای محدودسازی و تعلیق آزادی‌ها استفاده می‌کنند و این رفتار‌ها ناشی از تشدید سلطه‌گری مدرن در کشور‌های اروپایی است.
منبع: روزنامه جام جم