ایران ۲۰ سال تا بی آبی، ۳۰ سال تا بیابانی شدن و کمتر از ۴ دهه با بحران آب روبروست... این جملات، سرفصل و تیتر مطالب منتشر شده درباره وضعیت آبی ایران در برخی رسانه هاست که ته دل آدم را حسابی خالی می‌کند. اینکه این جملات چقدر درست هستند یا نه؟ جای بحث و بررسی دارد، اما نمی‌توان رد کرد که کشورمان ایران، در اقلیم گرم و خشک قرار و سرانه‌های بارش و منابع آب تجدیدپذیر کمی دارد. برای همین مدام به ما توصیه می‌شود در خانه مصرف آب را کاهش دهیم، اما چگونه؟!
اینجا شیوه‌های ناب و کمتر شنیده شده برای تجربه یک تابستان خنک با کمترین استفاده از آب را با هم مرور می‌کنیم. از رابطه خوردن شربت سکنجبین با صرفه جویی در مصرف آب گرفته تا پیدا کردن رد یک اسراف خاموش و رنگی در خانه...
پیشنهاد نیست یک ضرورت است
طی یکی، ۲ دهه اخیر علاوه بر گرم شدن زمین و پدیده‌های جوی که بر گرمایش بیشتر این اقلیم یعنی ایران عزیزمان بی تاثیر نبوده است میزان بارندگی‌ها نسبت به مدت‌های مشابه قبلی کاهش قابل تأملی پیدا کرده. از طرفی متأسفانه ما با همین شرایط در مقایسه با کشور‌هایی که بارندگی خوب، ذخیره آب کافی و اقلیم مساعد و به عبارت ساده تر، خیالی راحت‌تر نسبت به آینده آبی کشورشان دارند، جزو کشور‌هایی هستیم که «اسراف» و «هدررفت» جدی آب هم داریم. این اطلاعات را به تصور‌های چند خط بالاتر یعنی قطعی و کمبود آب اگر اضافه کنیم، به یک باید و ضرورت می‌رسیم. با چنین شرایطی این یک پیشنهاد نیست که هر شهروند ایرانی تلاشش را برای صرفه جویی در مصرف آب بکارگیرد که یک بایدِ انسانی، مسؤولانه، ضرورت اجتماعی و کاملاً حیاتی است.
دو برابر سرانه جهانی!
سرانه مصرف آب برای هر شهروند در طول شبانه روز در جهان، ۱۵۰ لیتر است. اینجا، اما این آمار دست کم، ۲۰۰ لیتر است. یعنی روزانه هر شهروند ایرانی ۵۰ لیتر بیشتر آب مصرف می‌کند. این آمار در برخی کلانشهر‌ها تا ۳۰۰ لیتر هم می‌رسد یعنی دو برابر سرانه معمول در جهان! این مقدار را اگر در طول یک سال و به ازای جمعیت کشور حساب کنیم به آماری قابل توجه و غیرقابل چشم پوشی می‌رسیم.
آب، مادر حیات است
در وصف آب همین جمله آشنا کافی که گفته می‌شود، آب مایه حیات است. آب در تولید بسیاری از انرژی، کالا‌ها و مواد لازم برای زندگی بشر، جایگاهی مهم و موثر دارد. تهیه سوخت، برق، استخراج و تأمین مواداولیه مهمی مانند فولاد، کالا‌ها و... به آب گره خورده است. به عبارتی آب، مادر حیات هم محسوب می‌شود؛ بنابراین وقتی به عنوان یکی از راهکار‌های کاهش مصرف آب به ما گفته می‌شود خرید تره بار را به نزدیک‌ترین جایی که می‌توانیم منتقل کنیم که نیازی به استفاده از وسایل نقلیه نباشد، نباید به نظرمان غیرمنطقی و گمراه کننده برسد.
بیشتربخوانید
صرفه جویی اولیه و ثانویه
نکته دیگر، تغییر‌های کوچک، اما موثر در سبک زندگی است. برای مثال کوتاه کردن مدت زمان استحمام، در وهله اول با کاهش مصرف آب در صرفه جویی موثر است در وهله دوم از آنجا که در بیشتر خانه‌ها از برق برای سرمایش و گرمایش استفاده می‌شود و برای تولید برق، آب جایگاه خودش را دارد، با کاهش این زمان و کاهش مصرف برق به نحوی دیگر و ثانویه در کاهش مصرف آب هم نقش داریم. با کاهش هر ۲ دقیقه از مدت حمام کردن، دست کم ۴۰ لیتر در مصرف آب صرفه جویی می‌شود.
آب، یخچال شما نیست!
یکی از مهم و جالب‌ترین توصیه‌های صرفه جویی در مصرف آب که متأسفانه کمتر تکرار شده این دو جمله جالب متخصصان خانواده آب و فاضلاب کشور است: «آب، یخچال نیست!» و «بستن شیرآب را فراموش نکن!» جملاتی که قابلیت استفاده به عنوان شعار تبلیغاتی، پیام آموزشی و جمله به یادماندنی شدن هم دارند. متأسفانه بعضی افراد برای نوشیدن آب، مدتی شیر آب را باز می‌گذارند تا خنک شود! استفاده از یک قالب یخ یا قرار دادن بطری آب در یخچال هدف ما را تأمین می‌کند. ضمن اینکه باز گذاشتن شیرآب مقادیر قابل توجهی آب هدر می‌دهد صرفاً برای اینکه ما به کاهش نیم تا یکی، دو درجه‌ای دمای آب برسیم!
لطفاً، حتماً شیرآب را ببند!
شاید برخی با خواندن این جملات این رفتار را بعید بدانند، اما واقعیت این است که طبق تحقیقات کارشناسان اداره آب و فاضلاب، این یکی از پرتکرارترین رفتار‌ها و خطا‌های خانگی در اسراف آب شناخته شده. جمله ناب دیگر را هم از یاد نبریم. کارشناسان همین حوزه می‌گویند که بعضی به نیت استفاده، شیرآب را باز می‌کنند کار دیگری پیش می‌آید، یادشان می‌رود و شیرآب باز می‌ماند. بعضی خانم‌ها عادت دارند موقع شستن ظرف، سبزی، لباس، حیاط و... آب را یک روند و مدام باز بگذارند. بعضی قبل از مسواک زدن، آب را باز می‌کنند. برخی هم موقع استفاده از آب، مشغول گفتگو با تلفن همراه می‌شوند و فراموش می‌کنند آب هدر می‌رود. این رفتار هم بسیار پرتکرار است. جالب اینکه معمولاً شهروندان معتقدند این رفتار‌ها فقط از بقیه سر می‌زند نه خودشان!
«اسراف خاموش» را جدی بگیریم!
یکی از انواع اسراف، «اسراف خاموش» است. به این معنی که ما دچارش هستیم، اما از آن اطلاع نداریم. این نوع، بیشتر به مسائل فنی بر می‌گردد. همان ماجرای همیشگی ترک خوردگی لوله ها، مشکلات نشت آب و کنتور. سینک ظرفشویی، سرویس بهداشتی و تأسیسات حمام بیشتر از بقیه جا‌های خانه درگیر این مشکل هستند. فرض کنید شیرآب خراب است و چکه می‌کند. صدای مدام این چکه، بالاخره یک روز با روح و روان شما بازی می‌کند و تصمیم می‌گیرید به تعمیر و رسیدگی به آن. هدررفت آب از طریق نشت تأسیسات و ترک خوردگی لوله ها، اما خیلی جدی‌تر از این حرف هاست. در این نشت‌ها در درجه اول، آب بیش از چکه کردن هدر می‌رود ضمن اینکه دقیقاً متوجه نمی‌شویم از کی شروع شده؟ بنابراین تا متوجه نشویم برای رفع آن دست بکار نمی‌شویم. این یعنی یک اسراف خاموش و طولانی که در صورت ادامه داشتن حتی می‌تواند استحکام بنا را به خطر بیندازد.
ردپای رنگ و تغییر عدد، مهم است
یکی از شیوه‌هایی که می‌توان متوجه ترکیدگی لوله در ساختمان شد، ثبت عدد کنتور است. زمانی که به مسافرت می‌روید یا طی یک شب تا صبح، طوری برنامه ریزی کنید که کسی در ساختمان آب را باز نکند. عدد کنتور ابتدای شب را بنویسید و با عدد ثبت شده در آغاز روز مقایسه کنید اگر تفاوت داشت و بیشتر شد، هوشیار باشید که خانه تان مشکل ترکیدگی لوله یا نشت آب دارد. در قسمت وان، توالت فرنگی و مخزن آب سیفون هم یکی از بهترین شیوه‌ها استفاده از جوهر رنگی در مخزن است. جوهر را بریزید. سیفون را نکشید. ۱۵ دقیقه بعد کاسه و اطراف سیفون را چک کنید اگر ردی از جوهر دیدید، مطمئن باشید که دچار نشتی است. با تنظیم مخزن آب با استفاده از سازه‌های هواساز در هربار استفاده، دست کم بین ۵ تا ۱۰ لیتر در مصرف آب، صرفه جویی می‌کنید. در حالت عادی در هربار استفاده سیفون چیزی حدود ۶ لیتر آب مصرف می‌شود که در صورت عدم استفاده از هواساز و تنظیم مخزن متأسفانه این مقدار تا ۴ برابر هم بیشتر می‌شود.
وقتی به روز بودن به صرفه است
اگر در خانه ماشین لباسشویی قدیمی دارد در جریان باشید که نسبت به انواع جدید آن ۲ تا ۳ برابر، بیشتر آب مصرف می‌کند. ماشین لباسشویی‌هایی که درب شیشه‌ای و رو به جلو دارند، بین انواع دیگر کم مصرف‌ترین هستند. ماشین لباسشویی‌های قدیمی حتی تا ۳ برابر مصرف برق بیشتری هم دارند در صورتی که انواع جدید آن، علاوه بر کم مصرف بودن به طور معمول نسبت به انواع قدیمی، گزینه‌ای هم به نام اقتصادی یا «اکو» دارند که هنگام شستشو با انتخاب آن میزان مصرف آب و برق به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.
سبک آبی خودت را بشناس!
اینکه آب، مایه حیات است نه جاروی حیاط. با یک لیوان آب هم می‌توان مسواک زد یا وضو گرفت. می‌شود نظافت را با یک دوش ۲ تا ۵ دقیقه‌ای انجام داد. ماشین را یا باید برد کارواش یا نهایتاً با یک سطل آب تمیز کرد. خانه اگر در فواصل کوتاه، گردگیری شود، کثیف و چرک نمی‌شود و نیاز به شستشوی جدی لوازم خانه به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند را بار‌ها گفته اند و شنیده ایم. درباره نکات مغفول مانده هم، اما باید نوشت و خواند. یکی از مسائل مهم در تغییر الگوی مصرف آب توسط ما و بهینه سازی آن، توجه به «زیست»، «الگوی منحصربفرد» و «سبک زندگی» آبی شخصی خود ماست.
شیوه و اندازه مصرف آب توسط افراد مختلف با هم متفاوت است. بعضی با کمترین آب، بیشترین کار را انجام می‌دهند. برخی هم معتقدند آب باید با فشار فراوان باز باشد تا فلان ظرف یا پارچه تمیز شود یا... قدم اول، شناخت شیوه مخصوص به خودمان، مقایسه و تطبیق آن با استداندارد است. برای این تغییر بهترین کار ایجاد قانون، مدت زمان و تعیین فشار مشخص برای استفاده از آب است.
مصرف ملموس تا ثبت رکورد و پاداش!
ما معمولاً موقع استفاده از آب متوجه نمی‌شویم چه حجم، آب استفاده کرده ایم؟ بنابراین، قدم بعدی معادل و ملموس سازی است. در یک ظرف بزرگ مثل وانی که راه آب آن را بسته ایم ظرف‌هایی با اندازه مشخص و قابل محاسبه بگذاریم. آب را درون ظرف‌ها پر کنیم. زمان یک تا دو دقیقه در نظر بگیریم. مشخص می‌شود در آن زمان معین چه حجم و چند ظرف آب پر شده است. نتیجه حتماً ما را غافل گیر خواهد کرد و دور از انتظار ماست. دفعه بعد که به هر دلیل وسواس، حواس پرتی یا وسوسه الگوی مصرف قبلی سراغمان بیاید، ذهنمان با یادآوری آن معادل سازی هشدار می‌دهد. نکته بعدی، قرار دادن نقطه ایده آل است. میزان مشخصی آب برمی داریم و به خودمان وعده می‌دهیم فقط با همان مقدار، کار موردنظر را انجام دهیم. اگر موفق شدیم، بابت این رکورد به خودمان جایزه می‌دهیم اگرنه در صورت تخلف، خودمان را جریمه می‌کنیم.
قناعت بود که قنات را ساخت!
در اهمیت شناخت سبک شخصی و اصلاح آن و تأثیرش در کاهش مصرف آب، همین بس که این موضوع به مرور اثر بهتری در سلامت ما، اقتصاد خانواده و احساس مثبتی که در زندگی حس می‌کنیم، دارد. آرامش از نتایج «قناعت» است که متأسفانه به این واژه در جامعه ما ظلم شده و مهجور مانده. آن را مترادف «فقردوستی»، «بی اعتنایی یه آسایش دنیا»، «کم مصرف کردن» و... قرار داده اند. در حالیکه این واژه حتی چند پله نسبت به مصرف بهینه یا صرفه جویی بالاتر است. قناعت یعنی اکنون و در حال به اندازه استفاده کن در حالی که نیم نگاهی به فردا هم داری. یعنی آسایش فردا را هم تأمین کن با نه فقط به اندازه که با درست استفاده کردن. قدیمی‌ها با همین اندیشه بود که «قنات» را ساختند. خزینه‌های حمام و گرمابه‌ها را طوری ساختند که جماعتی با کمترین آب، بیشترین نظافت را انجام دهند و عاقبت پساب آن هم به زمین برگردد. در لایه‌های زمین تصفیه شود و کام خشک زمین را خیس کند.
تاریخ بخوان، آب کم مصرف کن!
کتاب‌های آشپزی قدیمی و متون ادبی را که ورق بزنی. سفرنامه‌ها و شرح حال نویسی‌ها را که بخوانی یا طبیب نامه‌ها و احوال دربار دوران مختلف به خصوص احوال مطبخ را نکته‌هایی دندان گیر، پیدا می‌کنی. برای مثال اینکه شربت سکنجبین و کاهو، عرق کاسنی و شاتره در تابستان استفاده می‌شد تا جگر؛ همان کبد رایج در ادبیات امروز خنک شود. آدمی که کبدش حرارت بالایی داشته باشد، علاوه بر کج خلق و کم حوصله شدن به مراتب احساس عطش و گرما می‌کند. برای همین بود که حوض‌ها در تابستان حکم پاشویه داشت. نوشیدنی‌ها حرارت بدن را کاهش می‌داد. عطش بدن، همان عطش مصرف را به دنبال می‌آورد. اما فایده این ترفند‌ها در اصلاح سبک مصرف آب شخصی چیست و کجاست؟ در مثال‌های روشن بعدی می‌خوانیم.
رابطه کاسنی و پفک با قبض آب!
تقریباً در هر خانه یک نفر هست که وقتی هوا خیلی گرم نیست و قابل تحمل است، نوای «العطش» و «وای مردم از گرما» سر می‌دهد. این افراد نباید ادویه‌های تند بخورند. نوشیدنی‌های سنتی مثل شربت کاسنی، بیدمشک، سکنجبین و خیار، میوه‌هایی مثل آلو، هندوانه، انگور فصل و طالبی کبدشان را خنک می‌کند. خاکشیر را بهتر است با آب ولرم میل کنند. خاکشیر با یخ و آب سرد، دستگاه گوارش را سرد، اما کبد را گرم می‌کند. اگر در طول روز بیشتر آب بنوشند، لباس‌هایی از جنس نخ از تار پنبه نه کتان که خاصیت گرم دارد، بپوشند. از سایه عبور کنند و اوج کارهایشان را به ساعات قبل از ساعت ۱۰ صبح یا حوالی ۶ تا ۸ عصر موکول کنند، کمتر عرق می‌کنند. نیازشان به دوش گرفتن و شستشوی روزانه لباس کم می‌شود. تحمل گرما برایشان راحت می‌شود. مدام کولر روشن نمی‌کنند. از همه مهمتر، سلامتشان بیشتر حفظ می‌شود. خوردن غذا‌های تند، چرب، فست فودی، بسیار شیرین و از همه مهمتر شور، طاقت بدن در برابر گرما را به شدت کم می‌کند. اینجاست که رابطه بین خوردن پفک، چیپس شور یا تخمه با افزایش مصرف آب در تابستان خودش را بهتر به ما نشان می‌دهد، در صورتی که قبلاً اصلاً به چشممان نمی‌آمد و به نظرمان حتی مسخره بود.
دوستان، مالچ گیاهی تهیه کنید
چند توصیه هم برای آن‌هایی که در منزلشان دار و درخت، فضای سبز یا گلدان دارند. برای محوطه فضای سبز خانه، «مالچ گیاهی» و طبیعی تهیه کنید. تکه‌های کاغذ را با پوسته درختان و برگشان و کمی براده چوب و خاک اره مخلوط و در محوطه باغچه یا پای گیاهان بریزید. این، رطوبت موجود در خاک را حفظ می‌کند و تبخیر نمی‌شود. از آب خاکستری استفاده کنید برای آبیاری. منظور آب آخرین مرحله آبکشی لباس یا آب شستشوی سبزیجات است. از این آب برای شستشوی حیاط و پله‌ها هم می‌توانید استفاده کنید، کافی است منتظر بمانید تا ذرات لای، ته نشین و آب شفاف شود.
رطوبت ساز خانگی و بدون هزینه
به جای آبیاری مدام باغچه، با قرار دادن یک ظرف آب در محوطه گیاهان و گذاشتن یک سایبان که آب تبخیر شده را به ظرف یا محیط برگرداند، رطوبت موردنظر برای برگ و ساقه گیاهان را تأمین کنید. گاهی وقت‌ها ریشه گیاه مرطوب، اما چون هوا گرم است، برگ‌ها پژمرده می‌شود. این ترفند بدون آبیاری نشاط را به گلخانه بر می‌گرداند. از شیوه‌های آبیاری قطره چکانی یا قرار دادن یک پِت که روی درش یک حفره ریز ایجاد کرده ایم و سر و ته طوری که آن حفره به سمت خاک قرار بگیرد هم برای کاهش مصرف آب و مراقبت کامل از گیاهان در تابستان غافل نشویم.
یک نسیم خنک بساز!
اگر بهارخواب، حیاط یا بالکن دارید به جای شستشوی مدام آن در تابستان برای شکستن هُرم گرمای محوطه، آن هم با خیس کردن زمین که بلافاصله خشک خواهد شد، خلاقیت به خرج دهیم. می‌توان توی آب کولر چند تکه یخ انداخت. توی همان آب خاکستری یخ بیندازید، در مسیر جریان هوا از حیاط یا بالکن به خانه، اما در سایه قرار دهید. خنکای مطبوعی همراه وزش باد به خانه تان سر خواهد زد.
آشپزخانه را از خانه بیرون ببر!
اگر امکانش را دارید، مراحل طبخ نهایی و زمان بر غذا را به اجاق گاز یا محوطه بیرون از آشپزخانه و خانه ببرید. درست از جایی که غذا نیاز به طبخ آرام، زمان بر و جاافتادن دارد. خاموش شدن شعله اجاق گاز در خانه، دما را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهد. اگر اهل منزل همراهی می‌کنند وعده‌های ناهار را به غذا‌های خام، گیاهی و سنتی مثل آبدوغ خیار و... تغییر دهید. این برای سلامت کبد و حس احساس خنکی در بدن هم موثر است. خلاقیت در کاهش مصرف آب، بیشمار است شما هم فکر کنید و ببینید با این سرفصل‌ها چه راه‌های تازه و جالبی می‌توانید پیدا کنید با ما در میان بگذارید.
منبع: فارس
حمام! شیر اب گرم را باز کردم !
کلی صبر کردم تا گرم شود !
بعد مدتی فهمیدم
برچسب آب سرد و گرم را عوضی زده اند!
به همین راحتی کل آب هدر رفت!