در سه دهه اخیر آمار استفاده از کنسول های بازی و بازی های رایانه ای افزایش بسیار زیادی داشته و با توجه به افزایش سرعت اینترنت و امکان اجرای بازی های کامپیوتری به صورت چند نفره از سراسر جهان، تقریبا تمام کودکان از این فناوری برای سرگرم کردن خود استفاده می کنند.
اما نباید کودکان را در این فضا تنها گذاشت چرا که محتوای موجود در تمام بازی ها برای کودکان مناسب نیست و علاوه بر این تنها گذاشتن کودکان در بازی های اینترنتی جدا از وجود خطرات تربیتی و فرهنگی، احتمال ضررهای مالی برای خانواده ها را به دنبال خواهد داشت.
قوانین اتحادیه اروپا برای بازی های رایانه ای
موضوع بازی های رایانه ای به خصوص بازی های آنلاین تا حدی اهمیت پیدا کرده است که اتحادیه اروپا به غیر از قوانینی که برای بازی های رایانه ای به تصویب رسانده، در اوایل سال جاری میلادی قانونی را به تصویب رساند که ۵۷۷ رای موافق داشت. بخش اول این قانون به صراحت اعلام می کند لازم است خانواده ها روی زمان، هزینه و نوع بازی که فرزند آن ها انجام می دهد نظارت کافی داشته باشند. دومین موضوع مطرح شده در این قانون به بحث نظارت روی گروه سنی بازی ها مربوط می شود که در کشورها اروپایی این نظارت توسط سیستم PEGI انجام می شود؛ گفتنی است که این قانون در ۳۸ کشور مختلف در حال اجرا شدن است. بر اساس این سیستم رده بندی بازی ها با توجه به میزان خشونت، محتوای جنسی و مصرف مواد مخدر به چند دسته تقسیم می شوند که نشان می دهد بازی برای کودکان یا بزرگسالان مناسب است.
طبق قوانین اتحادیه اروپا، سازندگان بازی های رایانه باید از تولید محصولاتی که باعث ترویج اعتیاد و انتشار محتوای جنسی می‌شوند خودداری کنند.
علاوه بر این در این قانون مطرح شده که باید روی استفاده کودکان در بازی های رایانه های آنلاین نظارت بیشتری داشت چرا که کودکان در این بازی ها برای خرید سکه یا سایر موارد موجود در بازی ترقیب می شود و در برخی موارد کودک در دام سو استفاده گران می افتد و ممکن است حساب بانکی والدین خود را به طور کامل خالی کند.
در صورتی که توسعه دهندگان از این قوانین پیروی نکنند در گام اول با جریمه مالی و در گام بعد با ممنوعیت از انتشار بازی ساخته شده آن ها مواجه خواهند شد.
قوانین آلمان برای بازی های رایانه ای
آلمان به طور سالانه نزدیک به ۵ میلیارد دلار درآمد از عناوین رایانه ای در سطح بین المللی دارد و به عنوان یکی از سخت گیرانه ترین کشورها در زمینه پالایش و سانسور بازی های رایانه در جهان به شمار می رود. اساس تمام قوانین موجود برای بازی های رایانه ای در کشور آلمان به قانون حفاظت از کودکان و نوجوانان آلمان مربوط می شود. در این کشور روی موضوع رده بندی سنی تمرکز بسیار زیادی کرده است و خرده فروشان بازی های رایانه ای موظف هستند هنگام فروش بازی به کودکان حتما بازی را به آن ها واگذار کنند که در محدوده سنی آن ها باشد و در صورت نقض این قانون تا ۵۰ هزار یورو جریمه خواهند شد.
در آلمان در صورتی که یک بازی با سانسور، به حد متعارف نزدیک نشود، در دسته بندی بازی های خطرناک برای کودکان قرار خواهد گرفت.
علاوه بر این در آلمان یک دپارتمان با اختیار مصادره بازی ها وجود دارد که قبل از عرضه یک بازی آن را بررسی می کند و در صورتی که آن بازی با سانسور به حد متعارف نزدیک نشود، آن را در دسته بندی بازی های خطرناک برای کودکان قرار خواهد داد. بازی های که دارای رده بندی سنی نباشند نیز در این دسته بندی قرار خواهند گرفت که در این صورت در دسته بندی بزرگسال قرار خواهند گرفت و در بازار عرضه نخواهند شد و در رسانه ها امکان هیچ تبلیغی را نخواهند داشت. گفتنی است که این بازی ها صرفا توسط بزرگسالان و از فروشگاه های بزرگسالان امکان خریداری خواهند داشت.
قوانین بازی های رایانه ای در آمریکا
در ایالات متحده، صنعت بازی‌های کامپیوتری تحت تأثیر چندین قانون و مقررات قرار دارد که شامل موارد زیر می شود:
سن قانونی: Entertainment Software Rating Board (ESRB) یک سازمان تنظیم‌گر است که به عنوان سیستم رده‌بندی بازی‌ها در آمریکا عمل می‌کند. این سازمان برای برچسب‌گذاری بازی‌ها از سنی‌ها و محتوای مناسب برای آن‌ها استفاده می‌کند.
قوانین حقوق نسخه‌برداری: قوانین حقوق نسخه‌برداری و مالکیت فکری می‌توانند تأثیر بسزایی در عرضه بازی‌های رایانه‌ای داشته باشند. تولیدکنندگان باید حقوق مالکیت فکری خود را رعایت کرده و از استفاده غیرقانونی از محتواهای محافظت شده جلوگیری کنند.
قوانین تبلیغاتی: Federal Trade Commission (FTC) وجهت محافظت از مصرف کنندگان و جلوگیری از تبلیغات فریب‌دهنده در صنعت بازی‌های رایانه‌ای در آمریکا فعالیت می‌کند. قوانین تبلیغاتی شامل الزاماتی برای شفافیت، تبلیغات مخرب و تبلیغات محدود به مخاطبان خاص است.
قوانین حفاظت از حریم خصوصی: آمریکا قوانین مربوط به حفاظت از حریم خصوصی و اطلاعات شخصی را دارد. شرکت‌ها مکلف‌اند حقوق حریم خصوصی کاربران را رعایت کرده و اطلاعات شخصی را به صورت قانونی و مطابق با استانداردهای حفاظت از حریم خصوصی استفاده کنند.
قوانین بازی های رایانه ای در ایران
در ایران از سال ۱۳۸۵ بنیاد ملی بازی های رایانه ای با تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی تاسیس شد. و در سال ۱۳۸۸ قوانین مربوط به بازی های رایانه ای توسط این نهاد تصویب شد. از قوانین تصویب شده در این راستا می توان به قوانین و مقررات حقوق مالکیت بازی های رایانه ای اشاره کرد. این قانون خالق یک اثر را مالک آن می داند و مشابه قانون کپی رایت در سراسر جهان است.
آیین‌‌نامه ساماندهی و توسعه رسانه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی دیجیتال در سال ۱۳۸۹ در هیئت وزیران به تصویب رسید و بر اساس آن فعالیت هرگونه فرد یا شرکت در زمینه صوت و تصویر دیجیتالی منوط به گرفتن مجوز از وزارت ارشاد بود.
در رابطه با محدودیت سنی نیز در ایران قوانین وجود دارد که عقیل منصوری معاون سابق نظارت و ارزیابی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در این رابطه می گوید: در ایران، غیر از اساس‌نامه بنیاد به عنوان یک سند معتبر بالادستی، آیین‌نامه‌ای تحت عنوان نظام ارزیابی رده‌بندی بازی‌های رایانه‌ای در شورای فرهنگ عمومی کشور در سال ۹۵ به تصویب رسیده که وظیفه رده‌بندی بازی‌ها و دادن مجوز برای عرضه بازی ها را بر دوش بنیاد گذاشته است.
در سال ۹۴ نیز شورای عالی فضای مجازی مصوبه ای را تحت عنوان سیاست های حاکم بر برنامه ملی بازی های رایانه ای به تصویب رساند که یکی از مهم ترین بخش ها آن به موضوع محتوای موجود در بازی ها مربوط می شود. در این مصوبه همچنین اعلام شده که از آثار بومی موجود در کشور باید حمایت شود که وظیفه اصلی آن بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد بوده و تولید بازی متناسب با فرهنگ و سنین مختلف جامعه از دیگر موارد موجود در این مصوبه است.
موضوع بسیار مهم دیگری که در این مصوبه وجود دارد و کمتر توجهی به آن شده است به نظارت بر مبادی توریع کننده بازی های رایانه ای مربوط می شود. نظارت بر عناوین عرضه شده شامل محدودیت سنی و محتوای موجود در بازی ها مربوط می شود؛ اگر بخواهیم یکی از بازی های ممنوعه که تمامی خط قرمزهای فرهنگی کشورمان را رد کرده را دریافت کنیم با یک جست و جوی ساده در اینترنت می توانیم آن را پیدا کنیم، آن هم با اینترنت نیم بها!
وظیفه رسیدگی به عناوین رایانه ای موجود در وب سایت ها با کارگروه مصادیق مجرمانه است و ظاهرا در سال های اخیر حضور این کارگروه در سایت ها دانلود بازی کمرنگ شده است. کاهش نظارت روی عرضه و گروه سنی بازی های رایانه ای باعث بروز اتفاقات بسیار خطرناک برای کودکان خواهد شد. مواردی نظیر خشونت، اضطراب، هیجان های عصبی با خطر ابتلا به صرع و انزوا طلبی را در پی خواهد داشت.
منبع: فارس