سیستان این روزها با مشکلات متعددی مواجه است که رفع آنها به برنامه ریزی دقیق و همت بلند نیاز دارد.
برای هیرمند، هامون، زهک، زابل و نیمروز، هر پنج شهرستان منطقه سیستان چرخ روزگار طوری چرخیده که مردمان این خطه برای حیات، چشم به طرحی دوخته‌اند که قرار است آب را از دریای عمان یا از طریق حفر چاه‌های ژرف و یا اجرای چندین پروژه دیگر برایشان برساند. البته احداث سدهای مختلف در آن سوی مرز مانند سد کمال خان باعث انحراف آب به سمت شوره زارهای افغانستان شد و دستاورد آن حال و روز امروز سیستان است.
پیشینه حقابه
حقابهٔ ایران از هیرمند، به دادخواست حقوقی ایران از آب رود هیرمند در منطقهٔ سیستان اشاره دارد. این رود در گذشته در هر دو کشور افغانستان و ایران جاری بوده‌است. جدایی هرات از خاک ایران در سال ۱۸۵۷ (میلادی)، حقابه را به یکی از مسائل مهم سیاسی، اجتماعی و زیست‌محیطی دو کشور مبدل ساخته‌است.
با وجود انعقاد قرارداد حقابه هیرمند، از اواخر دهه ۱۳۷۰ (خورشیدی) و همزمان با کاهش بارش سالانه و گسترش خشکسالی در سیستان، میزان ورودی آب رود هیرمند به دریاچه هامون مرتباً کاهش یافت.
نبود دولت قدرتمند در افغانستان، ساخت بند کجکی بر روی هیرمند، نصب و به‌کارگیری انواع پمپ در مسیر رود هیرمند برای کشاورزی در افغانستان، خشک شدن دریاچه هامون (که هفتمین تالاب بین‌المللی جهان است) را در پی داشته‌است.
این مسئله موجب قطع منبع زندگی ۴۰۰ هزار سیستانی، کاهش چشمگیر پرندگان بومی سیستان، رو به انقراض نهادن گاو سیستانی، تنگدستی و ناامنی‌های متعاقب آن به واسطه فعالیت قاچاق مواد مخدر و گروه‌های تروریستی، مهاجرت گسترده سیستانیان به مناطق شمالی ایران و کمرنگ شدن صنایع دستی سیستان شده‌است.
رئیس جمهور ورود کرد
بدعهدی افغانستان به آنجا رسید که مسئولان کشور به این حوزه به شکل جدی ورود کردند و رئیس جمهور نیز ۲۸ اردیبهشت در پی سفر به سیستان و بلوچستان، با تاکید بر اینکه موضوع آب هیرمند حق مردم منطقه و سیستان و بلوچستان است که در معاهدات و قراردادها آمده و مردم از این آب در چاه نیمه‌ها استفاده می‌کردند، افزود: به حاکمان افغانستان می گویم این مطلب را عادی تلقی نکنند و موضوع را جدی بدانند، اخطار می‌دهم حق مردم سیستان و مردم سیستان و بلوچستان را سریع‌تر بدهند.
همزمان با پیگیری‌های حقابه هیرمند، پروژه استحصال آب از چاه‌های ژرف در استان کلید زده شد. این پروژه که با اما و اگرهای زیادی روبرو بود، اجرا با موفقیت‌هایی همراه بود و همچنان ادامه دارد و مسئولان استانی آن را بهترین راهکار برای رفع مشکلات آبی استان سیستان و بلوچستان می‌دانند.
آب ژرف راهکاری برای احیای تالاب هامون
عضو مجمع نمایندگان مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی گفت: آب ژرف راهکاری برای احیای تالاب هامون، کشاورزی و دامداری و حتی آب شرب مردم منطقه سیستان است.
حبیب الله دهمرده افزود: اگر رودخانه هیرمند خشک شده، دریایی از آب در زیر سیستان وجود دارد که باید به سطح زمین منتقل شود و مورد بهره برداری قرار گیرد.
وی تاکید کرد: برخی افراد با شگردهای مختلف در حال ایجاد ناامیدی در بین مردم هستند تا مردم از این سرزمین کوچ کنند و سیستان خالی از مردم متمدن و متدینی شود که در طول تاریخ همیشه تاریخ ساز بوده اند.
وی ادامه داد: با پیگیری‌های صورت گرفته، چندین چاه آب ژرف در سیستان حفر شده و چاه دیمی نیز وارد مدار شده و دو حلقه جدید در شهر رامشار در حال حفاری است.
نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: ده‌ها چاه در منطقه سیستان در حال حفر است و اعتبارات خوبی در حوزه آب‌های ژرف سیستان در مجلس شورای اسلامی برای حفر چاه‌های جدید اختصاص پیدا کرده است.
وی تاکید کرد: اعتبار لازم برای اجرای پروژه‌ها و طرح‌ها وجود دارد و پیشنهاد می‌کنم با خرید یک دستگاه پمپاژ قوی‌تر، آب چاه‌های ژرف را علاوه بر بهره گیری برای تأمین آب شرب، به سمت تالاب هامون رها کنیم و در کنار آن در صورت به اندازه بودن EC آب، از آن برای کشاورزی و شیلات هم بهره گیری شود.
وی خاطر نشان کرد: پروژه‌هایی از قبیل انتقال آب از دریای عمان، آب‌های ژرف، حفر چاه‌های جدید در حوزه آب‌های ژرف، دشتک، حرمک، بندان، شیله و غیره هم اکنون در دست اقدام و اجرا قرار دارند.
نماینده سیستان در مجلس اظهار کرد: وظیفه دولتمردان ما این است که امروز این تهدید را به فرصت تبدیل کنند و سرنوشت سیستان را به اقیانوس‌ها وصل کنند نه وابسته به رودخانه هیرمند و افغانستان.
وی خاطر نشان کرد: ما ظرفیت‌های آبی بی انتهایی در درون مرزهای کشور خودمان جدای از مسئله انتقال آب از دریای عمان داریم، که باید از این ظرفیت‌ها بعنوان راهکارهای جایگزین برای روز مبادای سیستان استفاده شود و این ظرفیت‌های بالقوه تبدیل به گزینه‌های بالفعل تأمین آب سیستان شوند.
وی اضافه کرد: بنده به عنوان نماینده مردم با زحمات فراوانی مسائل مهمی مثل انتقال آب از دریای عمان، رودخانه هیرمند، آب‌های ژرف و تبخیر و رسوب گذاری چاه‌نیمه ها را در مجلس شورای اسلامی به تصویب رساندم، حال وظیفه دولت جمهوری اسلامی است که زمینه اجرایی شدن این قوانین را بوجود آورد.
دهمرده اظهار کرد: در زمینه کامل کردن سالن‌های ورزشی و پروژه‌های نیمه تمام به مسئولان امر هشدار می‌دهم اقدام اساسی داشته باشند، به دولت مردان تذکر می‌دهم از بکارگیری افراد ناتوان خودداری کنند، به مسئولان تذکر می‌دهم به مسائل استان سیستان و بلوچستان رسیدگی شود.
وی افزود: وظیفه یک نماینده قانون گذاری و نظارت بر روند اجرای صحیح قانون است، قدرت یک نماینده در این است که بتواند طرح و لایحه بدهد و در ادامه بتواند با استدلال درست از نمایندگان مجلس شورای اسلامی رأی گرفته و آن را تبدیل به قانون کند.
تخصیص هزار میلیارد تومان اعتبار برای حفاری و بهره‌برداری از چاه‌های ژرف حوزه سیستان
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سیستان و بلوچستان نیز در این زمینه گفت: در بند «ط» تبصره قانون بودجه ۱۴۰۲، هزار میلیارد تومان برای عملیات حفاری و بهره‌برداری از چاه‌های ژرف حوزه سیستان اعتبار دیده شده است.
مهرداد عرب اول افزود: با توجه به اینکه موضوع تنش آبی، مسئله اول استان است، اقدامات خوبی در این زمینه در حال شکل‌گیری بوده و اقدامات بودجه‌ای خوبی در به‌حداقل‌رساندن تنش‌ها در این زمینه دیده شده است.
وی اضافه کرد: باتوجه‌به تنش آبی این استان که همه ارکان کشور آن را پذیرفته‌اند در بند «ی» تبصره پنج قانون بودجه نیز تا سقف ۳۰ هزار میلیارد تومان هم اجازه انتشار اوراق مالی داده شده تا طرح‌های تأمین آب در سیستان و بلوچستان اجرا شود.
به گفته وی، یکی از مصادیق تعریف شده در این تبصره، تأمین آب سیستان و بلوچستان است و در قانون اسم استان قید شده است.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اظهار کرد: در بند «الف» تبصره ۶ نیز مجدداً علاوه بر هزار میلیارد تومان، ۵۰ میلیارد تومان دیگر برای تصفیه، لوله‌کشی و انتقال آب شرب چاه‌های ژرف موجود در سیستان اختصاص پیدا کرده تا وارد مدار شوند.
منبع: مهر