برق یا انرژی الکتریسته که با محدودیت ها، هزینه ها و مشکلات فراوان در انواع نیروگاه‌های کشورمان تولید میشود، از طریق شبکه طولانی و پیچیده انتقال و توزیع، در اختیار عموم جامعه قرار می‌گیرد تا مشترکان برق به آسانی از آن در امور زندگی و کار استفاده کنند.
در این میان، شاید تاحدی این نکته مهم مغفول مانده که سالهاست هزینه واقعی تولید و انتقال برق از عموم مصرف کنندگان ایرانی گرفته نشده و به دنبال آن انرژی برق در ذهنیت و نگاه اقتصادی عموم مصرف کنندگان (مشترکان برق)، موثر در سبد هزینه‌های خانوار تلقی نشده است؛ بنابراین به طور ناخودآگاه، در مصرف صحیح این انرژی، توجه و دقت کافی صورت نگرفته ودر نتیجه، اتلاف و هدررفت آن در انواع مختلف مصارف به ویژه در مصرف خانگی، اداری و تجاری که به عنوان سهم بسیار قابل توجهی از مصارف کشور به شمار می‌آیند، رخ داده است.
از آنجایی که این موضوع طی سال‌های گذشته به تدریج، ناترازی بین تولید و مصرف برق را تشدید کرده، می‌بایست هرچه سریعتر مورد توجه و رسیدگی موثر قرار گیرد چراکه تداوم روند ناترازی، منجر به تشدید محدودیت‌های مختلف برای کشور و به ویژه محدودیت در فعالیت صنایع شده و احتمالا بازهم چنین خواهد شد و در نتیجه، ممکن است باعث کاهش تولید صنایع و به تبع آن، منجر به کاهش کالا‌های تولیدی صنعتی در بازار شود که به طور طبیعی، افزایش قیمت آن کالا‌ها را در پی خواهد داشت. اما آیا راهکار حل این مشکل، فقط افزایش قیمت برق به عنوان یک حامل انرژی است؟ شاید این راهکار، از دیدگاه صرفا اقتصادی، تاحدی پاسخ بدهد، اما براساس تجارب قبلی می‌توان گفت در بلندمدت، این روش به تنهایی چندان موثر نیست. همچنان که سالها پیش، اولین مرحله اجرای هدفمندی یارانه ها، کاهش مصرف برق در کشور به صورت مقطعی، رخ داد، اما ادامه نیافت.
اینگونه به نظر می‌رسد که راهکار اصلی حل مشکل، نهادینه کردن فرهنگ مدیریت مصرف باشد به طوری که با نهادینه شدن این موضوع مهم در ذهن مصرف کنندگان، اقدامات لازم به طور خودکار در زندگی و امور روزمره رعایت خواهد شد.
در این راستا، ایجاد انگیزه‌های اقتصادی مانند پاداشهای کاهش مصرف که در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته، بسیار موثر است به خصوص اینکه در سال جاری اعلام شده که این پاداش‌ها نسبت به گذشته ۲۰ برابر شده اند. علاوه بر چنین اقداماتی که توجه عموم جامعه را به موضوع مهم مصرف صحیح، جلب می‌کند، از آنجا که تداوم رفتار مناسب مصرف کنندگان، متاثر از ذهنیت‌ها و تصورات ذهنی ایشان است، نیاز است تا اقدامات ترویجی و فرهنگی توسط همه افراد جامعه به خصوص تریبون داران و اصحاب رسانه مورد توجه بیشتری قرار گیرد. در این زمینه، سرمایه گذاری‌های سنگین که تاکنون در صنعت برق صورت گرفته و نیز مشکلات تولید و انتقال برق و همچنین تبعات عدم مصرف بهینه انرژی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد که چنین مسائلی می‌تواند امنیت جامعه و حتی سلامت و رشد اقتصادی آن را تهدید کند. براین مبنا، راهکار‌های قابل اجرا برای مصرف بهینه انرژی، قابل تبلیغ و ترویج خواهد بود.
در این راستا در تبصره ۱۵ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ نیز بستر قانونی برای مشارکت رسانه‌ها فراهم شده است. در این زمینه، دسته بندی مخاطبان و تهیه محتوای مناسب و تاثیرگذار برای هر قشر از جامعه ضروری به نظر می‌رسد. همچنین، گروه‌های مردمی و سازمان‌های مردم نهاد در راستای تبلیغ راهکار‌های مصرف بهینه انرژی چه در فضای مجازی و چه در فضای حقیقی و حتی به صورت چهره به چهره می‌توانند بسیار مفید و موثر واقع شوند.
لازم به ذکر است که گرچه پیگیری نهاد‌های متولی سرمایه گذاری در راستای افزایش ظرفیت تولید و رفع گلوگاههای شبکه برق کشور (از راه‌های مختلف به ویژه از راه توسعه منابع تجدیدپذیر) در جریان بوده و می‌بایست با قدرت بیشتری تداوم یابد، اما نیاز است که بر تلاش و نظارت برای رعایت مصرف بهینه درمجموعه‌های تحت مدیریت نهاد‌های مختلف لشگری و کشوری که بخش عظیمی از مصرف انرژی کشور در آن‌ها رخ می‌دهد، تاکید شود چرا که این امر می‌تواند علاوه بر اثرگذاری مستقیم بر کاهش ناترازی تولید و مصرف انرژی، آثار مفیدی بر ترغیب و بهبود تصور عمومی جامعه درباره لزوم رعایت و دقت در مصرف داشته باشد.
محمدباقر ابوالحسنی
کارشناس شرکت مدیریت شبکه برق ایران