امروز میز اقتصاد به بررسی آخرین وضعیت اکتشاف معدن با حضور جدیدی مدیر کل دفتر برنامه ریزی فناوری و بودجه سازمان زمین شناسی،شعبانی رئیس کمیته اکتشافات معدنی ایران ، مقدم علی مدیر طرح های توسعه سازمان ایمیدرو پرداخت.
سوال: اکتشاف معدن کجا میتواند به کار مردم بیاید؟
جدیدی: صنعت مس فولاد و آلومینیوم همه چیزهایی هستند که اقتصاد کشور بر پایه آنها پایه گذاری میشود و باید نقش دولت و کنش گران در این دستگاه اکتشاف مشخص شود و این برنامه تامین مواد اولیه مورد نیاز برای صنایع پیشرفته کشور را باید جوابگو باشد. ما در بحث اکتشاف به دنبال ساختار سازی هستیم که در سال های اخیر از آن دور شدیم.
بخش خصوصی و بنگاه های توسعه باید در طول همدیگر حرکت کنند و هر کس به اندازه خودش میخواست در این حرکت شرکت کند، شفافیت مراحل اکتشاف در مراحل قبلی در این ساختار وجود نداشته است. ساختار ها کاملا شفاف شده اند و در جهت همدیگر حرکت می‌کنند. وظیفه ی ما کار اقتصادی نیست و وظیفه ی ما تولید اطلاعات پایه است این مرحله برای بخش خصوصی جذابیت ندارد و این ریسک را باید دولت ها بپذیرند و تولید منفعت عمومی برای اکتشاف را سازمان های زمین شناسی برعهده می‌گیرند.
سازمان زمین شناسی با همکاری سازمان توسعه از مهر ۱۴۰۰ طرحی را برنامه ریزی کرد که آغاز آن در استان خراسان جنوبی بود. ما باید دوازده ماهه عملیات تولید اطلاعات اکتشاف مان را انجام دهیم. نظام تخصیص منابع ما نظام مناسبی بود و در خراسان جنوبی موفق واقع شد. اما چیزی که من باید بگویم این است که مدل موفقی بود.
سوال: ارزیابی شما چیست؟
شعبانی: واقعیت این است که از نظر من ما آن طور که باید به بخش خصوصی توجه نکردیم. ما سال ها در برنامه مان این است که به سمت بخش خصوصی برویم اما از بخش خصوصی آن طور که باید حمایت نشد جایگاهی که باید باشد نرسید. در بخش اقتصادی بخش خصوصی توانمند است. ما شرکت خصوصی بالای سال صد سال در ایران نداریم یعنی حمایت تمام قدی از بخش خصوصی صورت نگرفته است. مسائل و مشکلات محلی برای ما مسأله شده است و ما باید انرژی خود را برای حل این مشکلات بگذاریم. ما دیگر با سازمان هایی مثل انرژی اتمی هم باید وارد چالش شویم.
سوال: شما چقدر کمک حال بخش خصوصی هستید؟
مقدم علی : قانون گذار گفته است که شرکت حقوقی و حقیقی تفاوتی ندارد و باید بیاید و کار خود را انجام دهد. سرمایه گذاری زیادی این کار نیاز دارد و ریسک بالایی دارد. ما یک سازمانی را داریم که عمر بیش از پنجاه سال دارد. اگر ما بخواهیم ژئو فیزیک هوایی انجام دهیم بخش خصوصی مایل به انجام این کار نیست. کار ها و فرایند ها باید به هم پیوسته باشند تا ما بتوانیم معدن را به دست بیاوریم. یک تفاهمی صورت گرفت که ما مرحله به مرحله برای خودمان وظیفه کار مشخص کردیم. همزمان که ما داریم صحبت میکنیم ما خراسان شمالی را پیش رفتیم و تعدادی کار قرار است مستقیم به بخش خصوصی واگذار شود و استان قم هم در برنامه کارمان است. مزایده ها هم با بخش خصوصی باید پیوسته انجام شود و وزارت صمت این مسیر را دنبال میکند و همه می‌توانند شرکت کنند به شرط این که صلاحیت داشته باشند.
سوال: ما چقدر اکتشاف کردیم؟
جدیدی: چالش اصلی ما این است که اول ساختار های اکتشافی کشور را بشناسیم. آن عدد هفت درصد شناسایی شده پایه علمی ندارد آنها آنهایی هستند که پروانه اکتشاف دارند و ذخایر قطعی را مشخص می‌کنند و مبنای آن این نیست که ما هفت درصد منابع کشور را شناختیم. ما چندین بار کشور را در اسکن خود قرار دادیم. اصول برنامه ریزی ما در سازمان زمین شناسی از زمان تشکیل این سازمان پیمایش های منظم با مقیاس های متفاوت بوده است.
به صورت واضح برنامه ما برای برنامه هفتم این است که اولویت اول اکتشافی خودمان را که مطرح شده است باید دویست و چهل هزار کیلومتر که از خراسان شمالی شروع شده و به آذربایجان غربی و کردستان راه دارد را تکلیف آن را مشخص کنیم. سازمان های زمین شناسی نباید سراغ مقیاس های سفارشی بروند. تکلیف ما سالیانه نصف این عدد در سال های گذشته بوده است. ما به ۶۰ درصد اهداف تعیین شده در پایه رسیده ایم.
ما اما بحث اکتشاف را مطرح میکنیم ما چند لایه را در نظر داریم و ما همه اکتشاف ها را با هم انجام میدهیم. وظیفه ی ما یک وظیفه ی غیر انتفاعی است. وظیفه ی ما این است که کاهش ریسک سرمایه گذاری در حوزه معدن را انجام دهیم و کار هایی را انجام دهیم که کاهش ریسک را برعهده خواهد داشت. نقشه های بزرگ مقیاس ما میشود نقشه پنجاه هزارم و نقشه های کوچک تر صد هزارم است و ما نسبت به لایه صد هزارم یک چهارم ریسک را پایین تر می آوریم.
ما در توافق نامه هر سال منابع مشخصی با استفاده از ظرفیت ها داریم یکی از مشکلات ما بودجه عمومی است که ما در رسیدن به اهداف مان ناتوان میکند.