ایام دهه کرامت است و صحن و سرای رضوی مملو از نور و شادمانی است. در این میان، تشرف روزانه کاروان‌هایی از شهرها، روستا‌ها و کشور‌های دیگر، بر حال و هوای معنوی زائر و خادم در این قطعه بهشتی افزوده است.
این حرم، اما جدای از عطر و بوی معنویت، عجایب تاریخی بسیاری دارد. ناشنیده‌هایی از «اولین ها» شامل اولین بنای ساخته شده، اولین گنبد، اولین بنا، اولین ضریح و... که شاید بسیاری از زائران و مجاوران از آن بی خبر باشند. در ادامه به مرور جالب‌ترین «اولین ها» در حرم مطهر امام رضا (ع) می‌پردازیم.
اولین بنای حرم مطهر
امام رضا (ع) در سال ۲۰۳ (در برخی روایات تاریخ به شهادت رسیدن امام رضا ۲۰۲ هجری قمری آمده است) هجری قمری در طوس به شهادت رسیدند و بدن مطهر آن امام را در باغ حمید بن قحطبه و در کنار قبر هارون الرشید به خاک سپردند. در حقیقت نخستین بنای حرم مطهر همان بقعه هارون الرشید بود و پس از آن طوس به مشهدالرضا تغییر نام پیدا کرد.
اولین گنبد طلای حرم مطهر
اولین گنبد طلای حرم مطهر امام رضا (ع) در صحن بیرونی آن قرار داشته و دارای دو پوشش است. پوشش اول آن، گنبدخانه حرم بوده که به آن قبه می‌گویند و پوشش دوم که بر فراز آن قرار دارد، گنبد نام گرفته است. این گنبد در ابتدا با آجر‌های زرد رنگ ایرانی ساخته و پس از آن با کاشی تزیین شد، سپس شاه طهماسب صفوی در سال ۹۳۲ هجری قمری، بدون آنکه تغییری در اصل بنا ایجاد کند، آن را با خشتهایی از جنس طلا ساخت. جالب است بدانید که این گنبد بیش از ۲ قرن قدمت دارد. ارتفاع گنبد طلا از کف روضه منوره ۳۱ متر، محیط دور گنبد ۱۰.۴۲ متر وارتفاع آن از اول طلاکاری تا نوک گنبد ۴۰.۱۶ متر است.
اولین ضریح ساخته شده امام رضا
این ضریح به دوران صفویه مربوط می‌شود و از آن زمان تاکنون پنج ضریح برای امام هشتم ساخته و نصب شده است. اولین ضریح حرم در دوران صفویه و در اواسط قرن دهم هجری قمری ساخته شد. جنس این ضریح از چوب، طلا و نقره بوده و بسیار ارزشمند است.
پس از فرسوده شدن اولین ضریح حرم، در سال ۱۱۶۰ هجری قمری نوه نادرشاه افشار به نام شاهرخ میرزا یک ضریح از جنس یاقوت و زمرد به نام نگین‌نشان به حرم هدیه کرد. ضریح دوم امام هشتم هم‌اکنون در زیر ضریح چهارم حضرت و در سرداب قرار دارد.
اولین سنگ مزار امام رضا (ع)
اولین سنگ مزار علی بن موسی‌الرضا در سده ششم قمری ساخته شد و از جنس مرمر است. ابعاد این سنگ مزار به طول ۴۰ و عرض ۳۰ سانتی‌متر بوده و به دلیل قدمتی که دارد، بسیار با ارزش است. جالب است بدانید تاریخ ولادت و شهادت هشتمین اختر تابناک امامت با خط کوفی بر روی این سنگ حک شده و هم‌اکنون در موزه حرم از آن نگهداری می‌شود.
اولین کاشی‌کاری‌های حرم مطهر
در سال ۵۱۵ قمری، امیرعمادالدوله حرم مطهر را مرمت کرد و در اوایل سده ششم قمری هم دختر خواهرزاده سلطان سنجر، آزاره‌های حرم را با بهترین کاشی به نام سنجری تزیین کرد. جالب است بدانید که هنوز هم این کاشی‌کاری‌ها در حرم وجود دارند.
اولین سقاخانه
حالا حدود ۳ قرن می‌گذرد، از روزی که بنای اولیه این سقاخانه در میانه صحن کهنه انقلاب اسلامی آستان ملکوتی امام رئوف (ع) قد برافراشت، ۳۰۰ سالی پر فراز و نشیب از ساخت این بنا می‌گذرد.
سقاخانه درگذشته به شکل یک گل بود که در چهار طرف آن چهار حوض قرار داشت و دو آب باریکه از آن به خارج حرم امتداد داشت. آب در آن زمان توسط قاطر‌ها از سناباد به حرم حمل می‌شد. قاطر‌هایی که به وسیله دربانان آستان قدس با آینه‌بندی و روکش شال ترمه کشمیری زینت می‌شدند. آب‌هایی که با قاطر‌ها حمل می‌شد، درون این حوض‌ها ریخته می‌شد تا به مصرف زائران برسد.
منبع: فارس