سرگیجه غرب از نمایش بی‌نظیر ایرانی‌ها در اقیانوس/ یک جهان‌گردی و چند معما!

وارد اتاق نشست می‌شود، در عین حالی که هیبت دریانوردان را دارد، متواضع هم هست. به گرمی با ما احوال‌پرسی می‌کند و سپس حاضر می‌شود تا بزرگترین دستاورد نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در حوزه پیمایش را تشریح کند.

یکی از مقامات ارتش می‌گوید که خود او ۴۴۰۰ روز روی دریا بوده و اینکه وقتی از توفیقات نیروی دریا می‌گوید، آن را با تمام وجود لمس می‌کند. امیر دریادار شهرام ایرانی، یک ایرانی متعصب است؛ و شاید هم به همین دلیل است که در همان بخش ابتدایی صحبت خود از ابتکار و اختراع ایرانی‌ها در حوزه کشتیرانی می‌گوید.

امیر در لابلای سخنان خود از همان دیدار اولیه با رهبر انقلاب پس از انتصاب بعنوان فرمانده نیروی دریایی می‌گوید و خاطره‌ای را مرور می‌کند. وقتی رهبر انقلاب از او می‌پرسد که چه ابتکار و ایده‌ای برای نیروی دریایی بسر دارد، کوتاه می‌گوید: «قصد داریم تا دور دنیا را بزنیم». رهبر معظم انقلاب هم پاسخی توام با بشارت و هشدار می‌دهند. اینکه طرح، طرح بسیار خوبی است، اما اجرای این طرح نیازمند هوشیاری و پشتکار و ممارست دارد.

امیر ایرانی می‌گوید که از همان لحظه بود که فرآیند مطالعه و امکان سنجی برای حضور در آب‌های وحشی جهان آغاز شد. او از سختی‌های مسیر می‌گوید و تاکید می‌کند که بدون اتکا به بیگانگان این ماموریت بزرگ را طراحی کرده و در گام نخست، از دو دریانورد ایرانی که سابقه کشتیرانی در بخشی از این مسیر را دارند، مشورت گرفته اند. توصیه آن‌ها این بود که شناوری با وزن بیش از صد هزار تن می‌تواند در اقیانوس آرام حرکت ایمن داشته باشد، اما شناور‌هایی با تناژ کمتر از ده هزار تن اصلا قابلیت حضور و پیمایش در این اقیانوس را ندارد. این یعنی نباید عرشه شناوری در ابعاد ناوشکن دنا که بسیار سبکتر از این وزن دارد، نباید وارد اقیانوس آرام شود. نیروی دریایی ارتش، اما از هدفی که آن را مشخص کرده، جا نمی‌زند و تاکید می‌کند که باید راهکاری فنی یافت تا این مسئله هم حل شود.

از سوی دیگر بزرگترین چالش روی آب‌های آزاد، طوفان‌هایی است که گاه شعاع آن به ۷ هزار کیلومتر هم می‌رسد و عملا زنده ماندن در این معرکه غیرممکن است. مسیر بهینه برای تردد را باید پیدا کنند؛ راهی موافق با جریان‌های آبی که کمتر از طوفان تاثیر بپذیرد، هم عبور سلامت را فراهم کند، هم مصرف سوخت کمتر و هم سرعت پیمایش دو چندان پیمایش دوچندان را ممکن کند. به همین دلیل بود که نیروی دریایی ارتش مدتی زمان صرف کرد تا الگوی آب‌وهوایی آب‌های آزاد جهان مخصوصا اقیانوس اطلس و آرام آن هم طی ۵۰ سال را با استفاده از نرم افزار بومی احصاء کند. بدین ترتیب از امتیاز پیش‌بینی هوایی این مناطق بهره‌مند گردد.

امیر ایرانی تصریح می‌کند که این بانک اطلاعاتی و نرم افزار پیش‌بینی هوا نقش بسیاری مهمی در موفقیت عملیات دارد.

امیر ایرانی در بخش دیگر از جلوه یک موفقیت دیگر در جریان این عملیات می‌گوید و تاکید می‌کند که در عمیات‌های قبلی پیمایش در آب‌های آزاد مثلا حضور ناوچه ایرانی در بندر سنت پترزبورگ روسیه، ناو‌های سهند و مکران حرکت کنترل شده در نزدیک خشکی، اصطلاحا حرکت «دست‌به‌دیوار» داشتند یعنی در یک فاصله منطقی با خشکی قرار داشتند تا عبور ایمن تری انجام شود. انل در عملیات «ناوگروه ۳۶۰» برای اولین بار عرض اقیانوس بزرگی همچون آرام طی شد.

فرمانده نیروی دریایی همچنین از استقبال گرم کشور‌ها در طول مسیر گفت و توضیح داد که چطور در بمبئی هند، جاکارتای اندونزی، ریودوژانیروی برزیل و کیپ‌تاون آفریقای جنوبی به گرمی از آن‌ها استقبال شده است. حتی اشاره شد که نیروی دریایی اندونزی با وجود اینکه ناوگروه ۸۶ تقاضای بازدید رسمی (عالی‌ترین سطح بازدید) را نداده بود، اما آن‌ها به انتخاب خود و جهت احترام مضاعف به مهمانان ایرانی، عالی‌ترین پذیرش را به نمایش گذاشتند.

امیر ایرانی پیش از این هم در خطبه‌های نماز جمعه به جزئیاتی از این عملیات اشاره کرده و گفت: «این ماموریت از مهرماه سال گذشته آغاز شد و ناوگروه از بندرعباس به سمت شرق حرکت کرد. از هند بازدید کرده و بعد از عبور از تنگه مالاکا از اندونزی بازدید کرد و سپس برای اولین بار وارد اقیانوس آرام شد و در این اقیانوس، بخشی از سناریوی رزمایش بزرگ ذوالفقار ۱۴۰۱ را برگزار کرد. در طول پرواز بالگرد، پهپاد، تیراندازی و سایر تمرین‌ها را انجام داد. حدود۱۵ هزار کیلومتر را بدون حادثه عرض اقیانوس آرام را طی کرد».

فرمانده نیروی دریایی در ادامه افزود: «ناوگروه سه طوفان سهمگین را پشت سر گذاشت و سپس از تنگه ماژلان در جنوب آمریکای جنوبی عبور کرد و در برزیل پهلو گرفت. سپس از عرض اقیانوس اطلس گذر کرد و در بندر کیپ تاون آفریقای جنوبی پهلو گرفت. ناوگروه ایرانی شامل پایگاه شناوری مکران و ناو تماما ایرانی دنا در ادامه از تنگه موزامبیک عبور کرده و اکنون در بندر صلاله عمان پهلو گرفته است. ماموریت ۸ ماهه دریانوردی ناوگروه ۸۶ ایران به دور کره زمین با موفقیت به روز‌های پایانی خود نزدیک می‌شود».

وی تصریح کرد: هم‌رزمان من با انجام این مأموریت هدیه ارزشمندی نه فقط به ایران بلکه جهان اسلام هدیه کردند. فرزندان ملت ایران به عنوان پرچمداران هجرت و جهاد به قله خودباوری رسیده اند. این اقدام بسیار بزرگ با روحیه صلح طلبی و ندای بلند بشر دوستانه و تکیه بر وحدت جهانی انجام شد و پیام ملت ایران را به جهانیان رساند. ما از همه اقیانوس‌ها و تنگه‌های مهم عبور کردیم و اکنون نیروی دریایی ارتش در لبه دفاع از آرمان‌های نظام و مظلومان جهان قرار دارند.
نکته مهم در این حرکت بزرگ و رکورد شکنی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و استفاده از ناوشکن ایرانی دنا و همچنین ناو بندر مکران است، اما این ناوشکن و ناو بندر ایرانی چه قابلیت‌هایی دارند؟

ناوشکن دنا

ناو شکن دنا حدود هزارو ۵۰۰ تن وزن جابه‌جایی نهایی، ۹۵ متر طول، ۱۱ متر عرض و ۲۰ متر ارتفاع کلی دارد و به سرعت بیشینه نزدیک ۳۰ گره دریایی می‌رسد. جعبه دنده (گیربکس) ترکیبی جدید ایرانی روی این شناور مورد استفاده قرار گرفته و سرعت دریانوردی بالاتر نسبت به جماران از ویژگی‌های ناو دناست.

در سامانه رانش این ناو از چهار دستگاه موتور دیزل پرقدرت و بهینه‌شده بومی و دو مجموعه انتقال قدرت ترکیبی استفاده شده است که از نقاط قوت این شناور هنگام دریانوردی طولانی در دریا‌ها و اقیانوس‌های ناآرام محسوب می‌شود. در ناو دنا چند مولد برق در نقاط مختلف ناو نصب شده است تا امکان تأمین برق از نقاط مختلف فراهم شود تا اگر قسمتی از ناو مورد اصابت قرار گرفت، ادامه مأموریت ممکن باشد و از بخش‌های دیگر انرژی مورد نیاز تأمین شود.

پروانه‌های ناوشکن دنا همانند سهند قابلیت تغییر زاویه دارند که برتری قابل ملاحظه‌ای نسبت به نسل قبلی ساخته شده در ایران محسوب می‌شود. با تغییر زاویه این پروانه‌ها، کشتی با سرعت بیشتری تغییر جهت می‌دهد. همچنین سامانه بوتراستر ساخت داخل قیمتی معادل یک‌دهم نمونه خارجی دارد که از دیگر تجهیزاتی است که در دنا هم مورد استفاده قرار گرفته و مانورپذیری بالاتری در زمان جدا شدن از اسکله به آن می‌دهد.

در حوزه تسلیحات این شناور به دو موشک سطح به هوای سری محراب که الگو برداری شده از سری استاندارد است مجهز شده و در بحث ضد کشتی نیز به ۴ تیر موشک ضد کشتی (احتمالا از سری قدیر یا قادر) است.

یک قبضه توپ ۷۶ میلی متری فجر ۲۷، یک توپ ۴۰ و دو توپ ۲۰ میلی متری در کنار دو پرتابگر سه فروندی اژدر تسلیحات این شناور را در بر گرفته و در عین حال این شناور توان پذیرش بالگرد را در پد پشت خود در شب و روز را دارد. در بخش راداری، رادار آرایه فازی عصر بهینه شده بر روی این ناو نصب شده که مدل اولیه آن ۲۰۰ کیلومتر و مدل جدید نصب شده بر روی شناور دنا تا ۳۰۰ کیلومتر برد داشته و توان پوشش ۳۶۰ درجه اطراف ناو را دارد.

ناوبند مکران

ناوبندر مکران، بزرگ‌ترین ناو ایران است که بیش از ۱۲۰ هزار تن وزن دارد و با درازای ۲۳۰ متر و پهنای ۴۲ متر، انبوهی از امکانات و تجهیزات ویژه را در درون خود جا داده است.

این ناو بندر قادر است تا با یک بار سوخت گیری، سه سال دریانوردی کند و بدلیل ابعاد عظیمی که دارد، تمامی نیاز‌های نیرو‌های شاغل در خود و نیز شاغل در شناور‌های همجوار را از پخت غذای گرم و روزانه گرفته تا شیرین سازی آب از دریا برای نوشیدن و استحمام و دارو و درمان و ... به طور انبوه تأمین کند.

این تأمین در حوزه نظامی و رزمی و نیز نیروی انسانی است. ناو بندر مکران قادر است انبوهی از موشک‌های قدیر، ابومهدی و موشک‌های ضد کشتی و چندین پهباد و نیز بیش از ۶ بالگرد را با خود حمل کند و با انبار‌های بزرگی که شامل انبار‌های زیر صفر و بالای صفر است، تمامی نیاز‌ها را در درون خود جای دهد.

ناو بندر مکران قابلیت حمل بیش از ۸۰ هزار تن امکانات متنوع را در خود دارد و از سوی دیگر با نصب تجهیزات ویژه رادارای و الکترونیکی و مخابراتی، قادر است تا نقش یک فرماندهی متحرک دریایی را ایفا کند و علاوه بر این، بدلیل جثه بزرگش، امکان اسکان مطلوب تکاوران دریایی با تأمین نیاز‌های مستمر روزانه را نیز فراهم آورد.

تجربه موفق ناو بندر مکران در ارتش جمهوری اسلامی ایران سبب شده تا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز در ابعاد دیگری دست به تولید شهر‌های متحرک پهپادی و موشکی بزند که نمونه آن را در ناو‌های شهید مهدوی و شهید رودکی شاهد باشیم.

یکی از نکات مهم پیرامون ناوبندر مکران، امکان پشتیبانی گسترده از عملیات‌های تهاجمی در سواحل دشمن با افزوده شدن ظرفیت‌های آتی در فاز بعدی توسعه است که از این نظر بخشی از نیاز به توسعه توانایی عملیات‌های آبی-خاکی را نیز برای ارتش جمهوری اسلامی ایران مرتفع می‌کند. اخباری از تجهیز به موشک‌های پدافند هوایی عمودپرتاب برد کوتاه نیز در فاز بعدی توسعه مکران به گوش رسیده است. از نظر قابلیت‌های پشتیبانی به طور کلی ویژگی‌های ناوبندر مکران به عنوان اولین شناور از این نوع شامل موارد زیر است:

۱)    قابلیت حمل ۵ تا ۷ فروند از انواع بالگرد‌های حتی سنگین خصوصاً سه نوع بالگرد یگان هوادریای ارتش شامل بل-۲۱۲

۲)    SH-۳ D سی کینگ و RH-۵۳ D سی استالیون

۳)    مجهز به تسلیحات دفاعی و جنگ الکترونیک مختلف

۴)    مجهیز به سامانه موشکی کروز

۵)     قابلیت حمل و به کارگیری پهپاد‌ها از جمله پهپاد پلیکان

۶)    برخورداری از بدنه دو لایه به دلیل استفاده از شناور نفتکش به عنوان مبنا

۷)    ظرفیت بسیار بالا برای حمل سوخت تا ۸۰ هزار تن، آب تا ۲۰ هزار تن و آذوقه

۸)    قابلیت دریانوردی اقیانوسی طولانی مدت 

۹)    قابلیت ماندگاری و برد بسیار بالا در حد ۷ تا ۱۰ بار دور زدن کره زمین ضمن پشتیبانی از دو یا چند ناو رزمی در کنار خود 

۱۰)    استقرار تیم‌های عملیات ویژه و قایق‌های تندرو و پشتیبانی از عملیات‌های خاص

۱۱)    امکان ارائه خدمات فنی و تعمیرگاهی به یگان‌های شناور در مأموریت آب‌های آزاد

ناو گروه دریایی ایران برای اولین بار توانست به دور دنیا سفر کند و به گفته کارشناسان اولین ناوگروه دریایی در جهان است که با چنین کلاسی این مأموریت خطیر را انجام می‌دهد. این اقدامات این پیشرفت‌ها، اما پایان کار نیرو‌های مسلح ایران نیست و به گفته فرماندهان نظامی کشور و با تاسی از سخنان فرمانده معظم کل قوا پیشرفت‌های ایران در تمامی عرصه‌ها خصوصا حور در آب‌های بین المللی باید ادامه داشته باشد.

در همین زمینه رهبر انقلاب در آخرین دیدار خود با تعدادی از فرماندهان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تأکید کردند: استفاده از فرصت دریا و ظرفیت‌های عظیم آن باید به فرهنگ عمومی در کشور تبدیل شود.

اگرچه روزی روزگاری، آمریکایی‌ها به ادعای حضور ایران در اقیانوس‌ها پوزخند می‌زدند و با چنان اطمینان خاطری می‌گفتند که «ایران توانایی فناورانه حضور در اقیانوس آرام را ندارد»، امروز و در سایه پیشرفت نیروی دریایی تا ماه‌ها گیج‌ومنگ بودند که مبادا ناوگروه ۸۶ از کانال پاناما، تنگه دریایی راهبردی‌شان عبور کرده باشد! بنا بر اخبار موثق، آمریکا دائما در حال رصد ناو‌های ایرانی برای کسب اطلاعات بیشتر از سفر نیروی دریایی بوده است.

بزرگترین ابهام راهبردی آن‌ها که تاکنون برای آن پاسخی یافت نکرده‌اند، آنکه هرگز نتوانسته‌اند لحظه سوخت‌گیری دو ناو را رصد کنند و همچنان نحوه سوخت‌رسانی به موتور محرکه این دو ناو برای آن‌ها سوال است. فرماندهان ارشد نیروی دریایی همچنین تاکید می‌کنند که امواجی را دریافت کردند که نشان می‌دهد طرف مقابل دائما به دنبال کشف یک زیردریایی بوده که به زعم خودش مطمئنا همراه این ناوگروه بوده است. ابهام بعدی نحوه برقراری «سامانه توزین» در این دو ناو به هنگام عبور از آب‌های پر تلاطم اقیانوس هاست. این سامانه وزن را طوری در پهنه ناو توزیع می‌کند که این ابرساز بتواند خود را به حالت صاف و موازی با سطح اقیانوس نگه دارد.

سامانه توزین نیازمند به دسترسی به نرم افزار‌های خاص و محاسبات پیچیده است که تنها در اختیار چند کشور قرار دارد، اما جوانان ایرانی و شرکت‌های دانش‌بنیان موفق شدند تا نسخه بومی آن را مهندسی کنند و به فاز کاربرست برسانند؛ و نهایتا اینکه چطور ناو آمریکایی چند صد هزار تنی آن‌ها در شمال استرالیا دچار سانحه می‌شود، اما ناو یک هزار و دویست تنی ایرانی به سلامت طوفان‌های سخت را پشت سر می‌گذارد و به مقصد می‌رسد!