تقریبا هر ۱۰ سال یک بار دنیای اینترنت مرحله جدیدی را تجربه می‌کند. وب ۱ دوره استاتیک، وب ۲ دوره داینامیک و وب ۳ دوره غیرمتمرکز وب است. در واقع وب ۳ که به عنوان سومین و جدیدترین مرحله تکامل اینترنت شناخته می‌شود، دوره گذار از وب داینامیک به وب غیرمتمرکز است.
گامی که در آن داده‌ها تحت مالکیت سازمان‌های متمرکز قرار ندارد و متمرکز بر بهبود قابلیت‌های «بک اند» و ظهور اپلیکیشن غیرمتمرکز (decentralized applications) است. این مرحله، گام بزرگی در تکامل اینترنت است که هدایت و کنترل وب را به کاربر می‌سپارد و غول‌های فناوری دیگر نمی‌توانند با داده‌های خصوصی کاربران تجارت کنند یا منابع اطلاعاتی را به انحصار خود دربیاورند.
تمام داده‌ها در وب۳ غیرمتمرکز هستند و از طریق شبکه توزیع می‌شوند. هکر‌ها برای یک حمله باید کل شبکه را خاموش کنند. داده‌های کاربران رمزنگاری و با پروتکل‌های فوق ایمن محافظت می‌شود. در این مطلب به مرور ویژگی‌ها و تغییراتی که به واسطه سه مرحله وب در دنیا به وجود آمده است و خواهدآمد، پرداخته‌ایم.
وب ۱؛ نسخه معمولی یک اتفاق غیرمعمولی!
دنیای بدون گوگل و شبکه‌های اجتماعی را تصور کنید. خبر‌ها بیشتر توسط رسانه‌های مکتوب دست‌به‌دست و اغلب محتوا توسط کسب‌وکارها، روزنامه‌ها و سازمان‌ها تولید می‌شد. این تصویر عصر کلاسیک اینترنت است که از اواسط دهه ۹۰ تا سال ۲۰۰۰ ادامه داشت و مردم آن را با «شبکه جهانی وب» یا «نت» می‌شناختند. در آن زمان مردم نمی‌توانستند تصاویر خود را به اشتراک بگذارند، نظرات‌شان را بنویسند یا بلاگ‌های شخصی داشته باشند.
در واقع در آن فضا کاربران نمی‌توانستند تعاملی در فضای اینترنت داشته‌باشند و حساب کاربری بسازند. از دانلود آهنگ در چند دقیقه خبری نبود و برای دانلود یک فیلم باید روز‌ها صبرمی‌کردید تازه اگر به در بسته نمی‌خوردید. برای اتصال به اینترنت دایل‌آپ با صدای قیژقیژ معروفش، لازم بود اتصال تلفن قطع شود. در واقع در این دوره کاربران تنها حکم مصرف‌کننده‌های محصولاتی را داشتند که توسط تولیدکننده‌های محتوا و وب مستر‌ها تولید می‌شد؛ روندی که در وب ۲ به طور کلی تغییر کرد. به هرحال وب ۱ با همه کم و کاستی‌های خود اولین قدم برای شروع یک انقلاب غیرقابل پیش بینی در جهان دیجیتال بود.
وب ۲؛ تعامل وب و کاربر
اوایل سال ۲۰۰۰ فضای وب در یک دوراهی بزرگ قرار داشت. این فضا می‌توانست شبیه یک دهکده متروک و دورافتاده باشد، اما با ظهور شبکه‌های اجتماعی و ایجاد فضای تعاملی در گوشه‌گوشه این فضا، وب ۲ به یک دهکده جهانیِ شلوغ تبدیل شد. مردم در این فضا توانستند تصاویر خود را بارگذاری کنند و به اشتراک بگذارند و در یوتیوب محتوای ویدئویی تولید کنند. کم‌کم اتصال‌های دایل‌آپ جای خود را به اینترنت‌های پرسرعت و بی‌سیم داد. به لطف وب ۲ مردم سراسر دنیا می‌توانستند در یک بازی آنلاین، با هم همکاری کنند یا در مقابل هم قرار بگیرند.
فیس بوک به ارتباط بیشتر مردم با هم کمک کرد و اینستاگرام فضایی را برای اشتراک‌گذاری عکس و ویدئو از طریق تلفن همراه هوشمند فراهم کرد. فروشگاه‌های اینترنتی به میدان آمدند، شرکت‌های بزرگ بخشی از فروش خود را به فروش آنلاین اختصاص دادند و خرید اینترنتی بخشی از زندگی مردم شد. تصویری از دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم بخشی از فضای وب ۲ است. به هر حال در دنیای وب ۲ باز هم همه‌چیز در انحصار کاربران نیست و همچنان ارزیابی محتوایی تولیدی کاربران، برعهده شرکت‌های بزرگی مانند فیس بوک، توئیتر و... است. کاربران، محصولاتی برای غول‌های بزرگ فناوری مانند گوگل و دیگر شبکه‌های اجتماعی هستند. این شرکت‌های بزرگ اطلاعات جامع و کاملی را از کاربران در سرور‌های خود ذخیره می‌کنند و ممکن است برای کسب درآمد بیشتر، همه یا بخشی از آن را به شرکت‌های دیگر بفروشند و وب ۳ برای خط زدن همه این گزینه‌ها در راه است.
وب ۳؛ بدون حضور غول‌ها
وب ۲ یک اکوسیستم متمرکز دارد و وب ۳ یک پلتفرم غیرمتمرکز با استفاده از فناوری بلاکچین رمزنگاری شده است. در وب ۳ به‌جای حکومت چند غول بزرگ فناوری، شرکت‌های خوشه‌ای غیرمتمرکز در وب فعالیت دارند. حفاظت اطلاعات کاربران در وب ۳ به صورت فردی است و برنامه‌ها به اطلاعات محرمانه و شخصی فرد دسترسی ندارند. یکی دیگر از مهم‌ترین تفاوت‌های وب ۲ و ۳ به هوش مصنوعی مربوط است. به احتمال زیاد هنگام خرید آنلاین با پیشنهاد خرید محصولات مشابه مواجه شده‌اید. در چنین موقعیتی وب‌سایت فروشنده، از رفتار آنلاین و آفلاین مشتری اطلاعاتی دارد و بر همان اساس به او محصولی را پیشنهاد می‌دهد. وب ۳ هم از سازوکار‌های یادگیری و اپلیکیشن‌های مشابه به شیوه فیلترشده استفاده می‌کند.
در واقع اینترنت از رفتار کاربر می‌آموزد و با پیشنهاد‌های محتوایی متناسب با نیازها، جست وجو‌ها و فعالیت‌هایش به او پاداش می‌دهد. در وب ۳، به جای استفاده از گوگل درایو یا دراپ‌باکس برای ذخیره‌سازی، توزیع و اشتراک‌گذاری فایل‌ها از سرویس‌هایی مثل Storj Siacoin، Filecoin یا IPFS استفاده خواهید کرد. همچنین ممکن است به جای برقراری ارتباط از طریق واتساپ، زوم یا اسکایپ از پلتفرم‌هایی مثل Status استفاده کنید. شاید مقابله با اینستاگرام، فیس بوک و توئیتر سخت باشد، اما طولی نمی‌کشد که در وب ۳ شاهد شکل‌های جدیدی از شبکه‌های اجتماعی مثل Steemit، Hive یا Alaska خواهیم بود. حتی گوگل کروم هم اولویت جهانی خود را به مرورگر‌هایی مثل Brave واگذار خواهد کرد که امنیت بیشتری ارائه می‌دهند.
تمام جایگزین‌های سرویس‌های کنونی، کنترل کاربر بر داده‌هایش را افزایش خواهد داد و به بهبود پروتکل‌های امنیتی، بی‌نام بودن و پیشگیری از سوءاستفاده سازمان‌های فناوری از داده‌ها یا کنترل کامل آن‌ها بر اطلاعات یا خدماتی مشخص کمک خواهد کرد. البته این مرحله با چالش‌هایی هم مواجه است. در شرایط فعلی وب۲ میزبان بیش از ۱.۵ میلیارد وب‌سایت است که کاوش هوش مصنوعی در تمام این اطلاعات زمان‌بر خواهد بود. ممکن است کاربرانی با نیت‌های بدخواهانه بتوانند اطلاعات غلط و گمراه‌کننده را در وب۳ منتشر و زمینه را برای جرایم آنلاین فراهم کنند و اتفاقاتی که کمتر می‌توان آن را پیش‌بینی کرد.
منابع: روزنامه خراسان