شگفتی‌های نقش و رنگ ایوان نقاره‌خانه که با خطوط اسلیمی هزاررنگ و هزار نقشش، تصویری از باغ‌های جنان را پیشِ چشم تماشا نشانده، بسیار است. این ایوانِ مرمری که با ارتفاع ۲۶ متر در ضلع‌شرقی صحنِ عتیق به قدقامت ایستاده و هر روز نقاره‌های رضا (ع) گویش، آیه‌های رحمت در گوش شهر زمزمه می‌کنند، اما یک نقش منحصر به فرد را در پیچ و تابِ شاخ و برگ‌های سنگیِ سبز ولاجورد و اُخرایی رنگش ماندگار کرده که به «نقش دو شیر» معروف است.
نقاش این اثر که به گفته پژوهشگران قدمتی قاجاری دارد، مشخص نیست، اما روایت‌ها می‌گویند، این نقش که مانند نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای نگارگری شده، تنها کاشی تصویری حرم مطهر رضوی و یگانه نقاشی از روایت دوشیر در همه ایران است که بر روی کاشی کشیده شده است. ناگفته نماند که این نقش کتیبه‌ای دارد که نام «محمدحسن رضوان» خوشنویس معروف آستان قدس‌رضوی به سال ۱۴۱۵ هجری قمری (۱۳۷۳ خورشیدی) بر روی آن ثبت شده و «محمدتقی کاشی پز» هم در سال ۱۲۶۱ هجری قمری (۱۲۲۳ خورشیدی) آن را بر روی سنگ کاشی ثبت کرده است.
چگونگی نقش دوشیر بر کاشی‌های حرم
این بار وقتی به حرم مشرف شدید، اگر روبه روی ایوان نقاره‌خانه ایستادید، سر را بالا بگیرید، آنقدر که اگر کلاه داشتید، از سرتان بیفتد. تنها دو لکه زرد در فاصله ۲۰ متری از زمین خواهید دید که نقش دوشیر است. اما برای بهتر دیدن می‌توانید با گوشی تلفن همراهتان عکس بگیرید و روی تصویر زوم کنید. اینبار کاشی‌هایی هفت رنگ با نقوش اسلیمی می‌بینید که در مرکزش، دو شیر و یک مرد مشخص است.
در این نقاشی برای تأکید، کمی بزرگ‌تر از شیرها به تصویر کشیده شده، در حالی که لباس بلند ترمه سپید با گلدوزی بته جقه بر تن دارد و شال کمرش را به شیوه اشراف قاجاری دوران فتحعلی شاه بسته است؛ کمربندی که در دهان یکی از شیرهاست و دومی هم سر مرد را به دندان گرفته است.
نقبی بر باب شدن نقاشی قهوه‌خانه‌ای در دوره قاجار
اما این نقش یادگار دوره قاجار (احتمالا فتحعلیشاه) است، یعنی زمانه‌ای که می‌توان آن را دوران تحولات جدید در هنر و معماری ایران دانست. در این دوره برخلاف دوران‌های قبل کاشیکاری فقط محدود به مزار‌ها و مساجد نبوده، بلکه کاخ‌ها، عمارت‌های اعیانی، دروازه‌های شهر، ادارات و نهاد‌های دولتی نیز با کاشی آراسته می‌شدند.
همچنین مضامین کاشیکاری که در گذشته شامل نقوش گِره، اسلیمی و کتیبه بود، نیز دگرگون شده آنچنان که با آمیخته شدن سبک سنتی ایران با شمایل نگاری و طبیعت‌گرایی غربی سبک جدیدی به نام سبک قاجار به وجود می‌آید.
علاوه بر این، یکی از شیوه‌های نقاشی دوره قاجار که به طور گسترده در نقاشی بر روی کاشی نیز استفاده می‌شده، سبک قهوه‌خانه‌ای است که به نقاشی عامیانه یا نقاشی خیالی نیز معروف است. در واقع از دوران فتحعلیشاه سبکی از نقاشی در ایران شکل می‌گیرد که به سبک عامیانه یا قهوه‌خانه‌ای معروف می‌شود و، چون این سبک در ابتدا برای ترسیم پرده‌های نقالی یا وقایع مذهبی مثل حوادث کربلا استفاده می‌شده که معمولا نقالان در قهوه خانه‌ها نقل می‌کردند، به این نام معروف شده است.
منبع: تسنیم