شمخال در زبان کردی کرمانجی اسم نوعی تفنگ دست ساز است که از قرار معلوم قدرت زیادی داشته و در ضرب‌المثل‌ها هم از آن استفاده می‌شده است. قدیمی ترها هر موقع که قصد داشتند کسی را بابت گلایه‌های بیخود سرزنش کنند به او می‌گفتند: مگر تیر شمخال خورده‌ای!
این دره در ۲۰ کیلومتری باجگیران و ۸۰ کیلومتری شهر قوچان، میان شهرهای قوچان و درگز قرار دارد. اگر به نقشه نگاهی بیندازید متوجه خواهید شد که مکان این دره فاصله چندان زیادی از مرز میان ایران و ترکمنستان ندارد و شما تنها ۲۶ کیلومتر تا مرز میان ایران و ترکمنستان فاصله خواهید داشت، دره شمخال از سمت دیگر به زمین‌های کشاورزی روستای درونگر در جاده قوچان به درگز می‌رسد.
دره شمخال در همسایگی روستایی به همین نام قرار گرفته است که حدود ۵۰۰ نفر جمعیت دارد و از خانه‌های متراکم و درهم تشکیل شده است و به خاطر قرار گیری در مجاورت دره، آب و هوای بی‌نظیر و طبیعت زیبایی دارد.
برای اینکه خودتان را به دره برسانید باید عازم روستای شمخال شوید، پس باید جاده قوچان به باجگیران را در پیش بگیرید و در میانه راه در کیلومتر ۷۰ مسیرتان را به سمت روستای شمخال تغییر دهید. مسیر منتهی به روستای شمخال آسفالت و مناسب برای حرکت ماشین است، اما بعد از رسیدن به روستای شمخال باید ادامه مسیر تا دره شمخال را با پای پیاده طی کنید.
اگر به دنبال زمان مناسب برای سفر به دره شمخال هستید باید بگوییم چه فصلی بهتر از فصول سرسبز سال!
اگر در بهار یا تابستان از این دره زیبا دیدن کنید، علاوه بر عطر دل‌انگیز درختان سرسبز داخل دره و تخته سنگ‌های پوشیده شده از بوته‌های سرسبز، می‌توانید از خنکی آب رودخانه و نسیم خنک دره لذت ببرید و هوای سرد داخل دره شما را اذیت نخواهد کرد.
طبیعت‌گردی در دره شمخال
دره شمخال از لحاظ موقعیت جغرافیایی دقیق، در بخش جنوب شرقی خود به رودخانه کال شمخال ختم می‌شود و از بخش شمال شرقی، به کوه آسمله محدود شده است.
طول دره شمخال تقریبا ۱۸ کیلومتر است. دیواره‌های دره به طرز باور نکردنی تا ۲۰۰ متر ارتفاع دارند و کافی است قدم به داخل این دره بگذارید تا احساس کنید که توسط دیوارها محاصره شده‌اید. با کمی پیش رفتن و وارد شدن به قلب این دره، در یک لحظه متوجه خواهید شد که هیچ صدای مزاحمی در اطراف وجود ندارد و فقط صدای شرشر آب به گوش می‌رسد و چشمانتان هم چیزی جز دیواره‌های دره و درختان سرسبز و آسمان آبی را نخواهد دید.
یکی از جذاب‌ترین خصوصیات دره شمخال وجود آب فراوان در این دره است. رودخانه جاری شده در میان دره از به هم پیوستن آب چشمه‌های مختلف در طول مسیر و رودخانه‌های اطراف دره از جمله شارک، قرچه، شمخال و دربادام شکل گرفته است، هرچه مسافت طی شده طولانی‌تر می‌شود و تعداد چشمه‌ها بیشتر، می‌بینید که شفافیت آب هم بیشتر می‌شود.
این دره زیبا را باید کامل دید و از زیبایی‌های آن لذت برد. با پا گذاشتن به داخل دره و شروع به طی کردن مسیر ۱۸ کیلومتری دره، شاهد دیواره‌های عظیم این دره خواهید بود که گاها درختچه‌هایی هم روی این دیوارها رشد کرده‌اند و چشمک می‌زنند.
در طول مسیر درختان گردو سرسبز قرار گرفته‌اند که قدمت آنها حتی به ۲۰۰ سال می‌رسد. البته علاوه بر درخت گردو، انواعی از درختان دیگر از جمله زردآلو، تمشک، بید، انجیر، موسیر، زرشک، زالزالک، گون، سپیدار، آنوخ و انواع و اقسام گیاهان وحشی با خواص دارویی مختلف هم در داخل دره رشد کرده‌اند و دره را تبدیل به یک باغ بزرگ و سرسبز کرده‌اند که عطر این درختان و گیاهان سرسبز در حین وزش نسیم می‌تواند آرامشی که از طبیعت می‌خواهید را به شما بدهد!
با طی کردن ۱۰ کیلومتر اول دره شمخال، به بخشی خواهید رسید که به حمام آب یا همان حمام اول معروف شده است. در حمام آب، آب از ارتفاع بالا و با سر خوردن بر روی صخره‌ها و دیواره‌های دره به پایین می‌ریزد و یک محیط فوق‌العاده زیبا برای لذت بردن از صدای آب و البته آبتنی در زیر آب ایجاد کرده است.
طول مسیر دره شمخال ۱۸ کیلومتر است و عقل حکم می‌کند که نباید این مسیر را در طول یک روز به صورت فشرده طی کرد، آن هم چنین جای زیبا و بکری که هر منظره آن احتیاج به تماشا دارد و نمی‌توان به سادگی از آن گذشت.
بهتر است برنامه سفرتان به این دره را برای دو روز تنظیم کنید و یک شب را مهمان دره شمخال باشید. اگر قصد کمپ زدن داشته باشید می‌توانید در حمام اول یا منطقه کبوترخانه چادر را برپا کنید، چون این مناطق نسبتا مسطح هستند و برای اقامت شبانه مناسب‌ترین جای دره محسوب می‌شوند.
اگر شب را در حمام اول استراحت کنید، صبح روز بعد مسافتی ۱۱ کیلومتری را در پیش خواهید داشت، اما اگر در کبوترخانه کمپ بزنید مسافت کوتاه‌تری در حدود ۷ کیلومتر در پیش خواهید داشت، ولی زیبایی‌های حمام اول از کبوترخانه بیشتر است.
لوازم مورد نیاز و توصیه ها برای سفر به دره شمخال
نخستین و مهم‌ترین نکته برای سفر به دره شمخال اطلاع از وضعیت آب و هوا است. دره شمخال در حین بارندگی‌های شدید می‌تواند سیل خیز باشد و دیواره‌های بسیار بلند دره راهی برای فرار باقی نخواهند گذاشت.
فضای دره برای افراد زیر ۱۵ سال و بالای ۵۵ سال چندان مناسب نیست، چون شما گاها باید از صخره‌ها بالا بروید و یا از میان آب هرچند عمق زیادی ندارد عبور کنید و این می‌تواند برای کودکان و خصوصا افراد با سنین بالا که مشکلات کمردرد و پا درد دارند آزار دهنده و دردناک باشد.
برای طی کردن مسافت ۱۸ کیلومتری دره حتما لباس مناسب از جمله لباس گرم به همراه داشته باشید و ازآنجایی‌که ممکن است قرار بر این باشد که از بین آب عبور کنید، ترجیحا صندل‌های مناسب برای پیاده روی در آب به همراه داشته باشید و از کوله پشتی ضدآب یا کاورهای ضد آب استفاده کنید
در فضای داخل دره دسترسی به موبایل و اینترنت نخواهید داشت، پس بهتر است برای مسیریابی نقشه مناسب یا جی پی اس به همراه داشته باشید.
اگر قصد دارید تا شب را در قلب دره شمخال سپری کنید، باید لوازم مورد نیاز از جمله مقدار کافی خوراکی و آب آشامیدنی، چادر ضد آب و مناسب، زیرانداز، هد لامپ و لوازم مورد نیاز برای روشن کردن آتش به همراه داشته باشید.
برای چادر زدن حتما مکان مناسب انتخاب کنید و مراقب باشید که در کناره رودخانه یا حوالی صخره‌ها که امکان ریزش سنگ وجود دارد چادر را برپا نکنید.
دره شمخال هرچند که مسافت طولانی برای بازدید می‌طلبد، اما شک نکنید که تجربه باور نکردنی برای شما رقم خواهد زد.