تنوع زیستی برای تداوم حیات بشریت بسیار مهم است، زیرا فراوانی گونه‌های گیاهی به معنی افزایش محصولات غذایی برای انسان و افزایش گونه‌های جانوری به معنی پایدار بودن محیط زیست در راستای تعادل طبیعت است، نابودی یک گونه گیاهی یا جانوری تاثیر منفی زیادی بر کیفیت زندگی انسان دارد.
در این زمینه دولت نقش موثری در فعالیت‌های حفاظتی ایفا می‌کند. دولت‌ها می‌توانند گونه‌های در معرض خطر را شناسایی کرده و گام‌هایی بنیادی برای حفاظت از آن‌ها بردارند. در اختیار گذاشتن زیستگاه، کنترل و نظارت بر برداشت، فروش و استفاده از گونه‌ها، پیشبرد برنامه‌های پژوهشی و اجرای برنامه‌های احیای گونه در داخل و یا خارج از زیستگاه طبیعی از جمله مهم‌ترین گام‌ها در حفاظت از حیات‌وحش است.
قوانین و آیین‌نامه‌های موثر بر انتشار گاز‌های آلاینده هوا، تصفیه پساب، دفن پسماند و گسترش و توسعه تالاب‌ها در بیشتر موارد به این دلیل تصویب می‌شوند که بتوانند ضامن سلامت انسان‌ها، حفظ دارایی‌ها و منابع طبیعی از جمله آب آشامیدنی، جنگل‌ها، ماهیگیری صنعتی و تفریحی باشند.
گربه گوش سیاه
ناتوانی جانوران در سازگاری با شرایط جدید باعث می‌شود که توانایی تولید مثل او کم شود و در نتیجه نسل آن‌ها کوچک و کوچک‌تر و در نهایت منقرض می‌شوند. با این حال تغییرات آب و هوایی، تغییر سطح دریا، باران‌های اسیدی، بیماری، رشد جمعیت انسانی، آلودگی، گرم شدن زمین و شکار هم می‌تواند باعث انقراض جانوران شود. در حالی که ده‌ها دلیل طبیعی برای انقراض جانوران وجود دارد، اما باید توجه کرد که رفتار انسان چه به صورت شکار تفریحی باشد و چه به صورت انتشار گاز‌های گلخانه‌ای می‌تواند فرآیند انقراض جانوران را سریع‌تر کند. رشد جمعیت انسانی سهم زیادی را در افزایش نرخ گونه‌های در حال انقراض دارد.
شهروندان نیز مسئول مراقبت از گونه‌هایی هستند که در خطر انقراض قرار دارند و در عین حال باید از منابع طبیعی به صورت درست استفاده کنند.
میزان اجرای قوانین نشان‌دهنده حفاظت از سلامت شهروندان‌شان و در عین حال حفظ تمامیت و یکپارچگی منابع طبیعی است. قوانین از جوامع زیستی هم حفاظت می‌کنند که بدیهی است اگر از این جوامع زیستی حفاظت نشود، احتمال نابودی‌شان به دلیل آلودگی و یا سایر فعالیت‌های انسانی وجود خواهد داشت.
علی رغم این واقعیت که بسیاری از کشور‌ها قوانینی را به تصویب رسانده‌اند تا از گونه‌های در معرض خطر، جنگل‌ها، تالاب‌ها و دیگر مظاهر تنوع‌زیستی حفاظت کنند، اما این واقعیت هم وجود دارد که دولت‌ها گاهی نسبت به خواسته‌های گروه‌های حفاظتی و محیط‌زیستی بی‌توجهی نشان می‌دهند.
گاهی دیده شده که دولت‌ها حتی به منظور تسهیل بهره‌برداری و استخراج منابع طبیعی، موقعیت حفاظتی مناطقی مانند پارک‌های ملی، جنگل‌های موقوفی و سایر نواحی حفاظت شده را مخدوش یا حتی کلا نادیده گرفته‌اند و این اتفاق در همه جای دنیا رخ می‌دهد.
یکی از بهترین راه‌ها برای آموزش مردم درباره حفاظت این است که محققان و آموزش‌گران با گروه‌های شهروندی و مردم بومی صحبت کنند که خودشان به نوعی در پروژه‌های حفاظتی محلی مشغول به کار شوند.
بیش از ۱۰۰ گونه جانوری در ایران در خطر انقراض قرار دارند، به دلیل کمبود اعتبارات تنها به ۱۰ درصد از برنامه‌های اجرایی برای محافظت از آن‌ها جامه عمل پوشانده می‌شود و به گفته کارشناسان در صورت تداوم غفلت در نگهداری از آن‌ها ممکن است برخی گونه‌های بومی برای همیشه از دست بروند.
یوزپلنگ ایرانی، پلنگ ایرانی، سیاه گوش، گربه پالاس، فک خزری، لاک پشت پوزه عقابی، خرس سیاه، گوزن زرد ازجمله پستنداران در حال انقراض هستند. از رده خزندگان گونه‌هایی مانند افعی شاخدار دم عنکبوتی و افعی دماوندی، ۲۰ گونه از رده دوزیستان شامل وزغ‌ها، قورباغه‌ها و سمندرها، پنج گونه از خاویارماهیان دریای خزر در رده ماهیان و پرندگانی نظیر درنای سیبری، بالابان، اردک سرسفید، میش مرغ، عقاب طلایی و اردک مرمری در معرض خطر انقراض هستند.
در ایران میش‌مرغ بیشتر از همه گونه‌های دیگر حتی یوزپلنگ در معرض خطر قرار دارد.
میش مرغ
در این راستا حسن اکبری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: یکی از مسائلی که دنبال کردیم راه اندازی و تکمیل سامانه جامع محیط زیست بود، یکی از ضعف‌هایی که محیط زیست کشور تا حالا داشته این است که سامانه جامعی که هم بانک اطلاعاتی مناسبی از داده‌های تنوع زیستی کشور را در خودش جای دهد و هم پایش‌ها و نظارت‌ها را مستدل کند و هم شفافیت برای پاسخگویی به ابهامات را داشته باشد نداشتیم، این کار قبلا شروع شده بود، اما چهارچوب‌ها ضعیف دیده شده بود.
اکبری افزود: در این سامانه بخش‌های مختلف بانک‌های اطلاعاتی اعم از بانک اطلاعات سرشماری ها، تلفات حیات وحش، وضعیت موزه‌ها و تروفه ها، نمونه‌های علمی جمع آوری شده، وضعیت دام و تخریب‌ها در مناطق چهارگانه، وضعیت پایش همه مراکز و مناطقی که نیاز به پایش دارند و شکارچیان و متخلفان را در این سامانه پیش بینی کردیم و داریم روی آن کار می‌کنیم.
وی اظهار کرد: بخشی از این سامانه مانند سامانه باغ وحش‌ها راه اندازی شده و فعال است، اما در حال تکمیل کردن آن هستیم، البته تا زمانی که کامل به جریان بیفتد و تکمیل شود زمان می‌برد، به نظر می‌رسد زمان زیادی از سال آینده را هم باید روی این سامانه کار کنیم، اما در مقابل یکبار برای همیشه یک سامانه جامعی خواهیم داشت که با استفاده از آن امکان نظارت‌ها به طور کافی فراهم می‌شود.
در این میان جای خالی حامیان محیط زیست و سلبریتی‌هایی که بعضا نقش دلسوزان محیط زیست و حیات وحش را بازی می‌کنند به شدت به چشم می‌خورد.
غلامرضا ابدالی سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش در گفتگو با خبرنگار محیط زیست خبرگزاری برنا درباره نحوه کمک حامیان و خیرین حیات وحش اظهار کرد: شرکت‌هایی در غالب انجام مسئولیت‌های اجتماعی، خود را به عنوان حامی حیات وحش معرفی کرده اند. این شرکت‌ها برنامه‌های ما را می‌بینند و در پیشبرد برنامه‌ها ما را حمایت می‌کنند. برای مثال در حال حاضر یک شرکت به عنوان حامی یوز مشغول فعالیت است. باید در نظر داشت همه دستگاه‌ها و آحاد جامعه از نظر قانونی، اخلاقی و شرعی وظیفه در حفظ محیط زیست دارند.
ابدالی با اشاره به اصل پنجم قانون اساسی بیان کرد: در این اصل حفظ محیط زیست وظیفه‌ای همگانی است. به گفته رهبر معظم انقلاب اسلامی محیط زیست وابسته به جناح خاصی نیست و متعلق به همه است در نتیجه برای حفظ آن همه باید پای کار بیایند.
وی درباره نحوه دریافت کمک‌های خیرین به محیط زیست تشریح کرد: اینکه مردم و خیرین احساس برای حفاظت از منابع طبیعی احساس مسئولیت کنند تاثیرات مثبتی دارد، اما طبق قانون سازمان حفاظت محیط زیست امکان دریافت مستقیم کمک‌ها را ندارد. اگر هم کسی قصد کمک دارد باید از طریق صندوق ملی محیط زیست اقدام کند و در قالب تفاهم نامه‌ها کمک‌های خود را از کانال صندوق به محیط زیست ارائه دهد.
سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش درباره حامیان گونه‌های در حال انقراض حیات وحش ایران گفت: در حال حاضر فقط شرکت نیکران موتور حامی پیروز یوزپلنگ ایرانی شده است، اما هیچ حمایتی برای سایرگونه‌های در حال انقراض صورت نگرفته است.
یوزپلنگ
سوال اینجاست که چرا هیچ اثری از فعالیت حامیان حیوانات در زمینه حمایت از حیوانات در حال انقراض در کارنامه شان ثبت نشده این درحالیست که این افراد ادعای دغدغه مندی و بروز مشکلات را فریاد می‌زنند همچنین چندی پیش هنگام آتشسوزی در جنگل‌های استرالیا برخی از همین افراد از بی توجهی به تلف شدن خزندگان انتقاد‌های تندی کردند البته باید در نظر داشت که فعالیت در این زمینه تنها به کمک‌های مادی محدود نمی‌شود بلکه آگاه سازی آحاد جامعه برای نحوه برخورد با طبیعت یکی از ساده‌ترین فعالیت‌های آنان می‌تواند باشد.
منبع: