ابراهیم فقیه‌لو متخصص ویروس‌شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با اشاره به این‌که در اکثر موارد تماس مستقیم انسان با پرندگان، لاشه و یا محیط‌های آلوده به پرندگان از کانون‌های اصلی ابتلا به ویروس آنفولانزا پرندگان است گفت: خوشبختانه تا به امروز موارد ابتلا از انسان به انسان ویروس H۵N۱ گزارش نشده است.
وی با بیان این‌که میزان کشندگی ویروس آنفولانزا خصوصا در گروه‌های پرخطر عدد بالایی را به خود اختصاص می‌دهد افزود: آمار سرایت‌پذیری آنفولانزا در بین پرندگان بسیار بالاست، اما در بین پرندگان به انسان بسیار محدود است.
نشانه‌های آنفولانزای پرندگان
فقیه‌لو، تب بالا (بیش از ۳۸ درجه)، کسالت، سرفه، درد‌های عضلانی، درد قفسیه سینه، مشکل در تنگی نفس و در نهایت پنومونی را از جمله نشانه‌های ابتلا به ویروس آنفولانزا عنوان کرد و افزود: از روی علامت‌ها نمی‌توان ابتلا به آنفولانزای H۵N۱ را در انسان تشخیص داد چرا که همین علامت‌ها در ویروس آنفولانزا فصلی و یا سایر ویروس‌های تنفسی وجود دارد بنابراین تشخیص ابتلا به این ویروس نیازمند استفاده از روش‌های مولکولی و آزمایشگاهی است.
وی با اشاره به این‌که درمان اختصاصی برای ویروس H۵N۱ وجود ندارد، ادامه داد: با توجه به درصد بالای کشندگی این ویروس و سرعت زیاد تبدیل شدن آن به پنومونی، باید مبتلایان تحت مراقبت‌های ویژه قرار بگیرند.
واکسن آنفولانزای فصلی در برابر آنفولانزای پرندگان مصونیت ایجاد می‌کند؟
متخصص ویروس‌شناسی پزشکی دانشگاه در پاسخ به این سوال که واکسن فصلی که برای آنفولانزا فصلی استفاده می‌شود چه میزان در برابر ویروس H۵N۱ کارایی دارد گفت: این واکسن‌ها هیچ محافظتی در برابر تغییرات آنتی‌ژنتیکی این ویروس ندارد، اما با این وجود توصیه می‌شود واکسن فصلی تزریق شود تا از عفونت همزمان دو ویروس پیشگیری شود.
وی با بیان این‌که نمی‌توان پیش‌بینی کرد که پاندمی‌ها در چه سالی و با چه ویروسی دنیا را متحول خواهند کرد ادامه داد: باید مراقبت و نظارت کامل بر جهش‌های ژنتیکی ویروس‌ها داشته باشیم تا به محض بروز پاندمی بتوان اقدامات پیشگیرانه را لحاظ کرد.
راه‌های انتقال آنفولانزای پرندگان
فقیه‌لو درباره گروه‌های در معرض خطر ابتلا به ویروس آنفولانزا پرندگان هشدار داد و گفت: تماس مستقیم با پرندگان راه اصلی انتقال این ویروس است و در حال حاضر افرادی‌که به لحاظ شغلی با پرندگان سروکار دارند گروه‌های خطر ابتلا به این ویروس هستند. این افراد باید اقدامات پیشگیرانه‌ای نظیر تجهیزات حفظتی (ماسک، دستکش و گان) استفاده کنند، مرتب دست‌های خود را بشویند و پیش از شست و شوی دقیق دست‌ها، تماس با بینی و دهان نداشته باشند.
متخصص ویروس‌شناسی پزشکی دانشگاه عدم تماس مستقیم با پرنده‌های وحشی، عدم نگهداری پرنده‌های بیمار در فضای خانه، تماس محافظت نشده با پرندگان در طبیعت، عدم تماس با سطوح آلوده به ترشحات پرندگان و شست‌و شوی دقیق دست‌ها در صورت مواجهه را از جمله راه‌های پیشگیری از ابتلا به ویروس آنفلوآنزای پرندگان دانست.
ابتلا به آنفولانزای پرندگان برای چه کسانی خطرناک‌تر است؟
وی با اشاره به این‌که بدن افراد هیچ ایمنی در برابر ویروس آنفولانزا پرندگان ندارد تاکید کرد: میزان خطر برای همه افراد در برابر ابتلا به این ویروس تقریبا یکسان است.
فقیه‌لو هشدار داد: طبیعتا افراد بالای ۶۵ سال، مبتلایان به دیابت و بیماری‌های زمینه‌ای در برابر این ویروس آسیب‌پذیرترند.
آنفولانزای پرندگان نخستین بار کی شناسایی شد؟
عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان این‌که تغییرات ژنتیکی ویروس آنفولانزا، این قابلیت را به ویروس می‌دهد که با ایجاد ویروس‌هایی جدید به پاندمی تبدیل شود ادامه داد: در سال ۱۹۹۶ برای اولین بار در جنوب چین ویروس جدیدی در پرندگان شناسایی شد و در ادامه سال ۱۹۹۷ شیوع گسترده‌تری با همین ویروس در هنگ‌کنگ رخ داد.
وی با بیان این‌که تاکنون ویروس آنفولانزا مشترک بین پرندگان و انسان در سال‌های مختلف مشاهده شده است، افزود: در سال ۲۰۰۳ بیش از ۲۰ کشور شیوع آنفلوآنزای پرندگان را تایید کردند.
آنفولانزای پرندگان در ایران
فقیه‌لو تاکید کرد: در سال ۲۰۰۶ نیز اولین مورد آنفولانزای پرندگان در تالاب انزلی گزارش شد و درسال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ نیز این موارد در بین پرندگان وحشی و اهلی کشور تکرار شد.
با اشاره به این‌که ویروس آنفولانزا از جمله ویروس‌های پوشش‌دار محسوب می‌شود که ژنوم این ویروس‌ها RNA تک رشته‌ای دارند، اظهار کرد: به طور معمول آنفولانزا از طریق تنفس و یا تماس دست آلوده با دهان و یا چشم وارد بدن می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با اشاره به علامت‌های بالینی ابتلا به آنفولانزا گفت: عفونت‌های حاد تنفسی یا پنومونی از جمله نشانه‌های ابتلا به آنفولانزا.
فقیه‌لو با بیان این‌که ویروس‌های آنفولانزا که از لحاظ پزشکی اهمیت بیشتری دارند به سه دسته تقسیم می‌شوند، خاطرنشان کرد: آنفولانزای A، B و C از جمله آن هستند.
وی با بیان این‌که آنفولانزا C، با علامت‌های مشابه سرماخوردگی بروز می‌کند خاطرنشان کرد: آنفولانزا نوع A و B به شکل پنومونی و عفونت‌های حاد تنفسی بروز می‌کند.
متخصص ویروس‌شناسی پزشکی ادامه داد: نکته اینجاست که آنفولانزای نوع A، علاوه بر انسان، توانایی انتقال به میزبان‌های دیگری مثل پرندگان، ماکیان، خوک و سایر حیوانات را دارد.
فقیه‌لو از تنوع بالای سرایت پذیری آنفولانزا نوع A خبر داد و گفت: برای نامگذاری تنوع آنفولانزا از دو حرف H و N استفاده می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان این‌که موضوعی که باعث می‌شود ویروس آنفولانزا نسبت به سایر ویروس‌ها تنوع بیشتری داشته باشد، تغییرات ژنتیکی آنفولانزاست، ادامه داد: همه ویروس‌ها دچار تغییرات ژنتیکی می‌شوند که آنفولانزا هم از این قاعده مستثنی نیست.
وی با بیان این‌که پدیده نوترتیبی ژنتیکی در ویروس آنفولانزا وجود دارد توضیح داد: تصور کنید همزمان یک سلول یا میزبان، با دو ویروس یا گاهی سه ویروس آنفولانزا از سه میزبان مختلف آلوده شود، این موضوع باعث می‌شود قطعات ژنتیکی با هم مبادله شوند و به عبارتی نوترتیبی ژنتیکی ایجاد شود. در این شرایط ویروس‌هایی ایجاد می‌شوند که با منابع مختلف پدید می‌آیند به طور مثال چند قطعه از آنفولانزا انسان و قطعات دیگر از ویروس‌های پرندگان یا خوک‌ها.
متخصص ویروس‌شناسی پزشکی با تاکید بر این‌که، نوترتیبی در آنفولانزا ویروس جدیدی را به وجود می‌آورد، ادامه داد: در این فرآیند ویروس جدیدی ایجاد می‌شود که آنتی ژن‌های خاصی دارد که بدن انسان پیش از این ترکیب به هیچ عنوان مواجهه و ایمنی با این مدل نداشته است.
فقیه‌لو عنوان کرد: پدیده پاندمی آنفولانزا در سال ۱۹۱۸ یکی از مرگبارترین بیماری‌های ویروسی قرن را رقم زد.
منبع: دانشگاه شهید بهشتی