بنابر آمار تا چند سال پیش متوسط بارش های کشور یک سوم و میزان تبخیر سه برابر متوسط دنیا بود که با تغییر اقلیم، میزان بارش ها به یک چهارم دنیا رسید که این امر بیش از پیش مدیریت آب را در تمامی بخش ها از جمله شرب، کشاورزی و صنعت می طلبد.
بر اساس آمار وزارت نیرو ۸۷ میلیارد متر مکعب آب در اختیار بخش کشاورزی است، در حالیکه آمار مرکز تحقیقات کشاورزی این عدد را ۷۱ میلیارد متر مکعب عنوان میکند. اما آنچه حائز اهمیت است راندمان آبی کشور در بخش کشاورزی از ۴۶ درصد به ۵۱ درصد در برنامه هفتم باید برسد که افزایش راندمان با توسعه سیستم‌های نوین آبیاری در اراضی و باغات محقق خواهد شد.
طبق اعلام مرکز خشکسالی کشور، مجموع بارش کشور از ابتدای سال آبی ۹۶.۹ میلی متر، مدت مشابه سال قبل ۱۰۸.۸ میلی متر و دوره نرمال ۱۱۶.۵ میلی متر بوده است که این امر کاهش ۱۰.۹ درصدی بارش نسبت به سال قبل و ۱۶.۸ درصدی نسبت به دوره نرمال را نشان می دهد.
بسیاری از کارشناسان هواشناسی کشاورزی اذعان می کنند که اکثر مدل های عددی نوید بارش های بالاتر از نرمال را برای باقی مانده سال آبی در نیمه جنوبی کشور می دهد که با این وجود کشاورزان این استان ها مشکلی در تامین آب بخش کشاورزی در فصل بهار و تابستان ندارند، اما به سبب کم بارشی های اخیر در نیمه شمالی کشور و ادامه بارش ها در ماه های پیش رو، وضعیت چندان مطلوب نیست.
آقای صفدر نیازی معاونت امور آب و خاک کشاورزی گفت:در بخش کشاورزی آب، خاک، سرمایه و نیروی انسانی اصلی ترین مؤلفه‌های تأمین محصولات محسوب می‌شود که برای حفاظت از سرمایه‌های مادی و معنوی ضرورت دارد تا راندمان فعالیت‌ها افزایش یابد.
معاونت امور آب و خاک می گوید: در بخش کشاورزی لازم است که سیستم آبیاری به گونه‌ای باشد تا از حداقل آب بیشترین بهره برداری صورت گیرد.
حق السهم آب کشاورزان باید داده شود
آقای قاسم پیشه ور گفت: آب موجود در بخش کشاورزی را با ایجاد سدها و فروش آب به صنایع از حق السهم کشاورزان، از بین بردیم چرا که صنایع منافع بیشتری دارد و بخش کشاورزی عمدتا زیان ده است.
او فقدان مدیریت آب را از دیگر چالش های جدی در بخش کشاورزی دانست و گفت: مدیریت و حکمرانی آب را به کسانی سپردند که به رغم آنکه آب کشاورزی را از ما گرفتند، اما حاضر نیستند پساب آن را به ما دهند که همین امر منجر به خسران کشاورز شده است.
پیشه ور ادامه داد: با وجود آنکه منابع آب برای کشاورز یا باغداری که در گذشته ۱۰ هکتار داشت، تعریف شده بود، اما روز به روز میزان آن را کاهش می دهند که با این وجود جای این سوال مطرح است که تکلیف مزرعه دار یا باغدار چیست؟
رئیس نظام صنفی کشاورزی با تاکید بر این موضوع که حق السهم آب کشاورزان باید داده شود، گفت: از ابتدا آب برای کشاورز بوده که متاسفانه به دلایلی آن را گرفتند، درحالیکه مازاد آب را باید به صنایع بدهند.
او ادامه داد: با اجرای الگوی کشت میزان مصرف آب و بهره وری در واحد سطح افزایش می یابد، اما مزرعه صیفی جات یا باغاتی که بخواهیم به گلخانه تبدیل شود، دولت باید مشوق هایی در نظر بگیرد چرا که ایجاد یک هکتار گلخانه ۲۰ میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد که از عهده کشاورز خارج است؛ بنابراین اگر برای حاکمیت آب و امنیت غذایی مهم است، باید سرمایه گذاری کند و مشوق هایی را در نظر بگیرد.
رئیس نظام صنفی کشاورزی می گوید: با توجه به خشکسالی های اخیر، اکثر روستاها کم آب یا بی آب هستند که در نهایت این امر مهاجرت روستاییان به حاشیه شهرها و آسیب های اجتماعی دیگر را در بر داشته است.
او با بیان اینکه ۷۰ تا ۸۰ درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است، گفت: با توجه به آنکه عمده آبیاری بخش کشاورزی غرقابی است، از این رو برای ایجاد سامانه های نوین آبیاری دولت باید مشوق هایی را در نظر بگیرد چرا که متوسط اراضی کشاورز ۲ تا ۲.۵ هکتار است که بدلیل از دست دادن ابعاد اقتصادی، کشاورز توان اقتصادی لازم را ندارد.
وضعیت بارش نیمه شمالی کشور تعریفی ندارد
آقای احد وظیفه رئیس مرکز خشکسالی کشور نسبت به وضعیت تامین آب در نیمه شمالی کشور هشدار داد و گفت: با توجه به کم بارشی سال های گذشته و بارش های کمتر از نرمال سال آبی جاری، در بسیاری از شهرهای بزرگ همچون تهران و البرز بحران تنش آبی را خواهیم داشت.
به گفته او، با وجود بارش های مناسب در نیمه جنوبی و پیش بینی بارش های نرمال و بیش از نرمال در ادامه سال جاری، تنش جدی در استان های نیمه جنوبی پیش رو نیست.
وظیفه با بیان اینکه کم بارشی گذشته برای نیمه شمالی کشور بسیار شدید است، گفت: اگر در باقی مانده سال آبی، بارش ها به وضعیت نرمال برسد، اما بدلیل خشکسالی های اخیر با تامین آب در نیمه شمالی کشور مواجه خواهیم بود.
رئیس مرکز خشکسالی ادامه داد: کشاورزان در عرض های جنوبی کشور آب را از آب های جاری رودخانه یا پشت سدها و همچنین بخشی از آب های زیرزمینی تامین می کنند که به طور کلی وضعیت آب های زیرزمینی در تمامی ایران مطلوب نیست. چنانچه بارش های متوسط بلندمدت را دریافت کنیم، بازهم تفاوتی در آب های زیرزمینی به دلیل برداشت های بی رویه و چاه های غیرمجاز ندارد.
به گفته او، با وجود آنکه سدهای بزرگ استان های خوزستان، کارون و دز شرایط نسبتا مطلوبی دارند، مشکل خاصی برای کشاورزانی که از این سدها تغذیه می‌کنند، نداریم. اما برای سدهای نیمه شمالی به علت کم بارشی ۲ سال گذشته، وضعیت چندان مطلوب نیست.
وظیفه با بیان اینکه سد کرخه تنها ۱۸ درصد آب دارد، گفت: گرچه بارش های حوزه کرخه نسبت به سال گذشته بهتر شده است، اما همچنان بدلیل خشکسالی های اخیر۲۳ درصد آب منفی است که وضعیت مطلوب در ادامه سال آبی نمی تواند تاثیر چندانی داشته باشد.
رئیس مرکز خشکسالی با بیان اینکه وضعیت سدهای تهران کماکان نامطلوب است، گفت: بنابر آخرین آمار، وضعیت سدهای تهران ۲۵ درصد منفی است. همچنین امسال در خطه شمال گیلان که از سد سفید رود تغذیه می کند، وضعیت مناسب نیست به طوریکه نسبت به سال قبل هم وضعیت پایین تر است.
او ادامه داد: استان های قزوین، زنجان، کردستان، آذربایجان شرقی و غربی و دیگر استان ها که به نوعی از سد سفید رود تغذیه می کنند، ۴۰ تا ۵۵ درصد کمتر از نرمال بارش داشتند که با این وجود ورودی نسبت به سال قبل کمتر است.
رئیس مرکز خشکسالی با بیان اینکه محدودیت ها برای تامین آب کشاورزی در نیمه شمالی کشور بسته به حوزه های مختلف وجود خواهد داشت، گفت: مدل های اقلیمی نشان می دهد که بارش در ادامه سال آبی برای نیمه شمالی کشور بالاتر از نرمال نیست که این موضوع در کنار کم بارشی اخیر منجر به تنش آبی در فصل بهار و تابستان برای کشاورزان این بخش خواهد شد.
با توجه به تغییر اقلیم، متوسط بارش های کشور از ۲۴۰ میلی متر به ۲۰۰ میلی متر در سال رسیده که با این وجود تامین آب یکی از دغدغه های بخش کشاورزی است که برای استفاده بهینه از آب موجود راهی جز افزایش راندمان و بهره وری وجود ندارد تا کشاورزان استان های مختلف با تنش آبی روبرو نشوند.