مروری بر سرودهای انقلاب آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو اثری ماندگار که تنها در 48 ساعت خلق شد!

پرداختن به حوزه تاریخ شفاهی از دیرباز تا‌کنون یکی از ضعف‌های ما در زمینه موسیقی و آفرینش‌های ماندگار در این زمینه بوده است. اسفندیار قره‌باغی، ۸۰۰ سرود را برای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و کشورش یا ساخته و یا خوانده و آیا برای همین یک مورد هنرمند پرکار و برجسته چقدر کار ثبت تاریخ شفاهی به صورت مصاحبه و گفتگو صورت گرفته است؟ کاری که در کشور‌های غربی برای هنرمندانی به مراتب کم کارتر انجام می‌شود، ولی در ایران ما این مساله هنوز جای کار بسیار دارد.

زنده یاد اسفندیار قره‌باغی درباره دیدارش با مقام معظم رهبری می‌گفت: بنده همیشه به فرمایشات حضرت امام (ره) در مسئله موسیقی اقتدا می‌کردم و به بیانات مقام معظم رهبری هم ویژه توجه می‌کنم.

قره‌باغی خواننده سرود ماندگار «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» است. اثری که معروف‌ترین و ماندگارترین اثر ضد آمریکایی محسوب می‌شود.

در کتاب «متولد بهمن» که روایت‌گر خاطرات مرحوم اسفندیار قر‌ه باغی خواننده سرود‌های حماسی انقلاب، است، آمده: این سرود محصول شرایط خاصی است که در یکی دو سال اول پیروزی انقلاب بر کشور حاکم بود. آن روز‌ها مهمترین موضوعی که همه در کشور دنبالش می‌کردند قضیۀ گروگان‌های لانه جاسوسی آمریکا بود. آمریکا اوایل سال ۱۳۵۹ اعلام کرد که با ایران قطع رابطه می‌کند و وقتی این خبر منتشر شد پیام شورانگیزی از جانب حضرت امام ره صادر شد که نشان دهنده استقبال ایشان از قطع رابطه آمریکا با ایران بود با این برخورد مقتدرانه امام (ره) انگیزه‌های ضد آمریکایی در طیف‌های مختلف مردم به اوج رسید. 

سرود «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» تنها در ۴۸ ساعت خلق شد و به همین دلیل و استقبالی که بعدا از آن شد، به عنوان یک اثر شگفت‌انگیز و استثنایی انقلابی محسوب می‌شود. قره‌باغی ماجرای تولید این سرود را این‌گونه توضیح داد: شبی در منزلی بودیم و مرحوم سیداحمد خمینی هم که در آن جمع حضور داشت، به ما گفت چرا علیه آمریکا آهنگی نمی‌سازید؟ همان صحبت یادگار امام (ره)، برای ما انگیزه‌ای شد و همان شب حمید سبزواری تا صبح نشست و شعر «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» را سرود. روز بعد احمد علی راغب آهنگسازی این قطعه را انجام داد و یک روز بعد نیز سیدمحمد میرزمانی آهنگ را تنظیم کرد و فردای آن روز در رادیو، نوار ترانه «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» را جمع کردیم. می‌توانم بگویم که این اثر جزو نادرترین آهنگ‌هایی بود که در ۴۸ ساعت آن را تنظیم و ضبط کردیم در حالی که الان اگر بخواهیم یک آهنگ ساده را هم ضبط کنیم یک ماه طول می‌کشد.

آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو خون جوانان ما میچکد از چنگ توگ

آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو، خون جوانان ما می‌چکد از چنگ تو‌ای ز شرار ستم شعله به عالم زده، امن و امان جهان یکسره بر هم زده

بر سر هر خرمنی، در دل هر گلشنی، آتش بیداد تو صاعقه‌ی غم زده

ثروت انبوه تو خون دل توده‌هاست، کین تو بر سینه‌ها دشنه ماتم زده

دزد جهان‌خواره‌ای دیو ستم پاره‌ای، عقرب جرّاره‌ای روبه مکاره‌ای

جور و جفا در تو هست، مهر و وفا در تو نیست

زهر بلا در تو هست، شهد صفا در تو نیست

در همه دور زمان، چون تو ستم کاره نیست

عامل هر فتنه ای، صلح و صفا در تو نیست

آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو، خون جوانان ما میچکد از چنگ تو 

در همه گیتی به پاست نائره جنگ تو، گوش جهان خسته از طبل بدآهنگ تو

مظهر شیطان تویی، دشمن انسان تویی‌ای همه اهریمنی، سرحد فرهنگ تو

رسم تو عصیانگری، کار تو ویرانگری

تیره شده عالم از، حیله و نیرنگ تو

دشمن هر ملتی، موجب هر ذلتی

سایه‌ی هر وحشتی، فتنه هر امتی

جور و جفا در تو هست، مهر و وفا در تو نیست

زهر بلا در تو هست شهد صفا در تو نیست

در همه دور زمان، چون تو ستم‌کاره نیست

عامل هر فتنه‌ای صلح و صفا در تو نیست

آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو

خون جوانان ما می‌چکد از چنگ تو

در بخشی دیگر از کتاب «متولد بهمن» روایت شده: یک روز که در ساختمان رادیو در میدان ارک بودم آقای راغب آمد به اتاقم و توجه به فضای کلی شعر و سرود از من خواست تا سرود را من بخوانم دقیقاً موضوع ساخت سرود آمریکا ننگ به نیرنگ تو را با من در میان گذاشت. دقیقا بخاطر ندارم که اجرای سرود را به شخص یا اشخاص دیگری هم پیشنهاد داده بود یا نه، ولی نوعاً اینگونه کار‌های حماسی را به من پیشنهاد می‌دادند. بدون اینکه شعر را ببینم و ملودی را بشنوم از پیشنهاد راغب استقبال کردم و، چون فرصت زیادی هم نداشتیم همان لحظه به اتفاق راغب رفتیم استودیو برای ضبط دوستانی که بنده را می‌شناسند و با من کار کرده اند می‌دانند که من زیاد با شعر کلنجار نمی‌روم و معمولاً شعر را برای اولین بار در استودیو می‌بینم و همان لحظه با توکل بر خدا ضبط را شروع می‌کنم.

«خمینی‌ای امام» «بانگ آزادی» «بوی گل و سوسن و یاسمن آید» «بهاران خجسته باد» «به لاله در خون خفته» «بهمن خونین جاویدان» «ایران ایران» «برخیزید‌ای شهیدان راه خدا» «در روز سرنوشت»، «بسیج بسیج به پیش»، «ارتش برای ملت، ملت برای ارتش»، «آزاده مرد و ما دلاوریم»، «بخوان هم‌وطن به نام آزادی»، «بابا خون داد شعار ماست» و «بیست و دو بهمن روز شکست دشمن» از دیگر سرود‌های موفقی بودند که برای پیروزی انقلاب ساخته شدند. بی‌شک کشور ما بیش از هر مملکتی به کارکرد سرود در حرکتی که به جرات می‌توان از آن به عنوان بزرگ‌ترین استحاله مردمی ـ عقیدتی مشرق زمین یاد کرد، واقف است و امید می‌رود که مسولین بخصوص با توجه به بیانات و عنایت ویژه مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۵ نسبت به مقوله سرود، و زمینه‌سازی، تجهیز و بسترسازی جهت ارائه آثار باکیفیت و تربیت همخوانان ماهر به جهت ارائه سرود‌های کرال و چندخطی اهتمام ورزند.

منبع:فارس