تانک‌های غرب در مسیر اوکراین، هموار کننده صلح یا مسدود کننده دیپلماسی؟

پس از هفته‌ها فشار فزاینده بر برلین برای فرستادن سلاح‌های سنگین‌تر به کی‌یف، اواخر هفته گذشته، اولاف شولتس، صدراعظم آلمان با ارسال تانک‌های جنگی لئوپارد ۲ به اوکراین موافقت کرد. آمریکا نیز داستان مشابهی داشت. ماه‌ها، مقامات آمریکایی از ارسال تانک‌های M۱ آبرامز به اوکراین خودداری کرده و اصرار داشتند که نگهداری و تعمیر این تانک‌ها بسیار پیچیده و سخت است. روز چهارشنبه همه‌چیز تغییر کرد. آمریکا به درخواست‌های ناامیدانه اوکراین پاسخ داد و از ارسال ۳۱ تانک از تانک‌های ۷۰ تنی آبرامز به کی‌یف خبر داد.

به دنبال آن لهستان و اسپانیا هم اعلام کردند که تانک به اوکراین ارسال خواهند کرد. «ماتئوش موراویه تسکی» نخست وزیر لهستان گفت ورشو قصد دارد به زودی یک محموله از تسلیحات سنگین شامل ۶۰ تانک تهاجمی که در راس آن‌ها ۱۴ تانک لئوپارد ساخت آلمان و ۳۰ تانک پی تی ۹۱ قرار دارد، به اوکراین ارسال کند. «مارگاریتا روبلز» وزیر دفاع اسپانیا نیز خبر داد که قرار است کشورش تعداد نامشخصی از تانک‌های لئوپارد را در فصل بهار برای اوکراین ارسال کند و آموزش خدمه و تعمیر و نگهداری آن را نیز در دستور کار خود دارد.

این تصمیمات در حالی گرفته شد که اوکراین از ماه‌ها پیش برای دریافت تانک‌های جنگی لابی می‌کرد. خط مقدم در شرق اوکراین هفته‌ها بدون پیشروی خاصی، ثابت مانده و اوضاع برای کی‌یف به خوبی پیش نمی‌رفت. اکنون، در حالی که کی‌یف از تانک‌ها استقبال می‌کند و رسانه‌های غرب می‌گویند این تانک‌ها تغییردهنده بازی در میدان نبرد خواهند بود، تحلیلگران ابراز نگرانی می‌کنند که چنین سلاح‌های سنگینی ممکن است وضعیت را تشدید کند و نسبت به احتمال وقوع جنگ مستقیم بین روسیه و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) هشدار دادند.

در واقع، سربازان اوکراینی که تاکنون از سامانه‌های پدافند هوایی برای دفاع از آسمان خود استفاده می‌کردند، از تانک‌های آلمانی و آمریکایی برای حمله مستقیم و از هویتزر‌های آلمانی برای گلوله باران استفاده خواهند کرد. فئودور لوکیانوف، مدیر تحقیقات اندیشکده روسی والدای می‌گوید تحویل تانک‌ها به احتمال زیاد روسیه و ناتو را در آستانه یک درگیری مستقیم قرار می‌دهد.

تردید طولانی مدت آلمان

آلمان یکی از بزرگ‌ترین اهداکنندگان تسلیحات نظامی به اوکراین است؛ اما پس از ۱۱ ماه جنگ، برلین تنها تحت فشار تن به ارسال تانک‌های جنگی داد. صدر اعظم آلمان در تمام مدت به خاطر ترس از خشم روسیه و تشدید جنگ از فرستادن تانک‌های آلمانی به میدان جنگ سر باز زده  بود. تردید شولتس سبب شده بود برخی متحدان بین‌المللی، به ویژه در اروپای شرقی، آلمان را متهم به فرار از مسئولیت کنند. برخی کارشناسان می‌گفتند ارسال تانک به میدان جنگ نشان دهنده تمایل آلمان برای ریسک کردن و حمایت از اوکراین است و در صورت امتناع از تحویل تانک‌ها، آسیب قابل توجهی به اعتبار این کشور در غرب وارد می‌شود.

میزان تسلیحات ارسالی به اوکراین چقدر است؟

بلافاصله پس از آغاز جنگ اوکراین، اتحادیه اروپا تصمیمی گرفت که از پول یک صندوق نسبتاً جدید، معروف به تسهیلات صلح اروپا، برای حمایت از کی‌یف استفاده کند. این اولین باری بود که از پول این صندوق برای تامین سلاح‌های کشنده به کشور ثالث استفاده می‌شد. از آن زمان، اتحادیه اروپا حدود ۳.۶ میلیارد یورو به ارتش اوکراین اختصاص داده است که هزینه ترکیبی از کمک‌های کشنده و غیر کشنده را شامل می‌شود.

بر اساس گزارش «موسسه مطالعات اقتصاد جهانی کیل» تا ماه نوامبر، فقط آلمان ۲.۳ میلیارد یورو (۲.۵ میلیارد دلار) به اوکراین کمک نظامی کرده است. خبرگزاری آلمانی دویچه وله نیز میزان کمک‌های نظامی آمریکا را حدود ۲۴ میلیارد دلار تخمین زده است. آمریکا بیشترین کمک‌ها را به اوکراین اهدا کرده است. این کشور تا اکتبر نزدیک به ۱.۵ هزار موشک و بیش از ۱.۴ هزار سامانه دفاع هوایی به اوکراین منتقل کرده است.

به گزارش وبسایت آمار بین‌المللی استاتیستیکا، مجموع کمک‌های نظامی اتحادیه اروپا ۳.۱ میلیارد یورو و انگلیس ۴.۱۳ میلیارد یورو برآورد شده است. همچنین کانادا با ۱.۳۶ و لهستان با ۱.۸۳ میلیارد یورو کمک نظامی، در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.

میزان کمک‌های نظامی، مالی و بشردوستانه به اوکراین (به میلیارد یورو)

واکنش روسیه: ارسال سلاح مسیر دیپلماتیک صلح را از بین برد

کرملین گفته است که ارسال تانک به اوکراین اوضاع را تغییر نمی‌دهد و غرب از «توهم» خود مبنی بر این که کی‌یف می‌تواند در میدان نبرد علیه روسیه پیروز شود، پشیمان خواهد شد. سفیر روسیه در آمریکا همان ابتدا اعلام کرد تحویل احتمالی تانک‌های آبرامز آمریکا به کی‌یف توسط واشنگتن «یک تحریک آشکار دیگر» علیه مسکو خواهد بود. آناتولی آنتونوف، سفیر آمریکا در صفحه تلگرام سفارت گفت: «بدیهی است که واشنگتن عمداً در تلاش است تا یک شکست استراتژیک را به ما تحمیل کند. اگر آمریکا تصمیم به تامین تانک بگیرد، توجیه چنین اقدامی با اینکه سلاح‌ها دفاعی هستند ممکن نیست. این یک تحریک آشکار دیگر علیه فدراسیون روسیه خواهد بود».

سفارت روسیه در برلین تصمیم دولت آلمان را «بسیار خطرناک» خواند و گفت که این تصمیم «درگیری را به سطح جدیدی از رویارویی می‌رساند». سفارت روسیه در آلمان می‌گوید اکنون متقاعد شده است که آلمان و نزدیکترین متحدانش «علاقه‌ای به راه حل دیپلماتیک برای بحران اوکراین ندارند» و «برای تشدید دائمی جنگ و پمپاژ نامحدود رژیم کی‌یف با تسلیحات مرگبار بیشتر و بیشتر آماده هستند».

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین نیز در واکنش به خبر ارسال تانک‌ها گفت: «فقط می‌توانیم بگوییم که در حال حاضر هیچ چشم اندازی برای ورود به مسیر دیپلماتیک وجود ندارد». وی افزود بسیاری از سیاستمداران را می‌بینیم که معتقدند با ادامه جنگ می‌توان امنیت قاره را تامین کرد. اما این یک باور پوچ است.

آیا بازی «واقعا» تغییر خواهد کرد؟

هنوز هیچ تانک سنگین غربی برای نبرد با نیرو‌های روسی به اوکراین تحویل داده نشده است. اوکراین تاکنون تنها تانک‌های ساخت شوروی را دریافت کرده است که در فهرست موجودی کشور‌های اروپای شرقی ناتو قرار داشته است. زمان تحویل تانک‌ها به اوکراین و آموزش نیرو‌های اوکراینی مبهم است. مقامات آمریکایی فقط می‌گویند که تحویل تانک‌های آبرامز «ماه‌های زیادی» طول می‌کشد، اما لئوپارد‌ها سریع‌تر خواهند رسید.کار با تانک‌های آبرامز پیچیده و نیازمند آموزش دقیق است. آمریکا می‌گوید قرار است تعدادی نیروی اوکراینی را خارج از این کشور آموزش دهد. اما مدت زمان آن مشخص نیست.

هوانگ ریهان، استاد دانشکده روابط بین‌الملل دانشگاه هوآکیائو چین می‌گوید: «تانک‌ها به زمان نیاز دارند تا خود را با وضعیت خط مقدم در اوکراین تطبیق دهند، مسئله‌ای که عملکرد آن‌ها را محدود می‌کند؛ بنابراین کمی اغراق است که بگوییم این تانک‌ها وضعیت میدان نبرد را به شدت تغییر خواهند داد».