طبق گزارش های بین المللی و همچنین سازمان های جهانی، افغانستان از سال ۱۹۹۲ و تنها سه سال پس از خروج نیروهای اتحاد جماهیر شوروی از این کشور به عنوان قطب تولید مواد مخدر دنیا شناخته می شود و اکنون با تولید بیش از ۸۰ درصد تریاک دنیا این مقام را تا به امروز و با وجود سالها حضور مدعیان دموکراسی در این کشور و تغییر رژیم و قدرت گیری طالبان حفظ کرده است.
افغانستان که ۹۴۵ کیلومتر مرز مشترک با ایران دارد، هر ساله حدود هفت هزار تن مواد مخدر سنتی تولید می کند و این میزان منهای موادهای صنعتی همچون شیشه و دیگر مواد است که آمارها از تولید ۹ تا ۱۰ هزار تنی تولید کل مواد مخدر در افغانستان حکایت می کنند. طبق گزارش بازرس ویژه ایالات متحده آمریکا در امور بازسازی افغانستان (سیگار) به نقل از گزارش دفتر مبارزه با جرایم و مواد مخدرسازمان ملل متحد (UNODC) تولید صرفاً تریاک سال ۲۰۲۱ میلادی هشت درصد نسبت به سال ۲۰۲۰ در افغانستان افزایش یافته است و به ۶ هزار و ۸۰۰ تن رسید.
افزایش تولید مواد مخدر صنعتی در افغانستان
این در حالی است که طبق گزارشات رسمی مقامات ایران علاوه بر تولید تریاک، تولید مخدر صنعتی شیشه در این کشور پس از قدرت گیری طالبان افزایش یافته است. دی‌ماه اخیر معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور در سفری به استان هرمزگان گفت «باتوجه به تغییرات سیاسی و حاکمیتی در افغانستان به عنوان قطب اصلی تولید تریاک، افزایش تولید و قاچاق ماده مخدر شیشه (کریستال) به یک نگرانی جدی تبدیل شده است.»
تازه‌ترین گزارش رسمی ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور نیز از افزایش ۱۶ درصدی تولید مواد مخدر در افغانستان خبر می‌دهد. این افزایش در حالی رخ داده که فروردین ماه ۱۴۰۱ ملاهبت‌الله آخوندزاده، رهبر گروه طالبان طی فرمانی کشت خشخاش، کوکنار و انواع گیاه مخدر در افغانستان را ممنوع اعلام کرد.
وزن سنگین امنیت جهان بر دوش جمهوری اسلامی ایران است
ایران به دلیل قرارگیری بر مسیر ترانزیت اروپایی مخدر افغانستان، به عنوان نخستین ایستگاه و خط مقدم مقابله با انواع مواد مخدر نیز شناخته می شود. اروپایی که بیشترین مشتری مواد مخدر تولیدی را به خود اختصاص داده و طبق گزارشات رسمی و غیررسمی بیش از ۷۰ درصد مواد مخدر تولیدی افغانستان برای انواع مصارف از مجاری مختلف روانه کشورهای اروپایی می شود. آمارها نشان می دهد ۹۲ درصد از کشفیات مواد مخدر تریاک توسط جمهوری اسلامی و در ایران صورت می گیرد که وزن سنگین کشورمان برای امن نگاه داشتن نه تنها منطقه بلکه جهان را نشان می دهد.
به طور خلاصه ایران نخستین مانع ترانزیت مواد مخدر به اروپا است و با توجه به شرایط دیگر کشورها همچون سوریه، عراق و به علاوه بی ثباتی شرق اروپا به دلیل جنگ اوکراین، جمهوری اسلامی به نوعی نقش ناجی را برای ساکنان قاره سبز ایفا می‌کند. نقشی که تا به امروز نثار حدود چهار هزار شهید و ۱۲ هزار جانباز برای کشور داشته است.
با این حال اخیراً یکی از مقامات اروپایی این قاره را به عنوان باغ سبز و دیگر نقاط دنیا را جنگل عنوان کرد که البته واکنش مقامات کشور را نیز به همراه داشت. علی نیکزاد نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در نشست هفته گذشته ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور در واکنش به اظهارات نابخردانه این مقام اروپایی گفت: «آنها باید بدانند که این جنگل نتیجه سالها ظلم و استعمار آنها است و باغ امروز آنها نتیجه مبارزه چهار هزار شهید ما در جهت از بین بردن مواد مخدر و نیز شهدایی است که در مبارزه با داعش جان خود را از دست داده‌اند. اگر شهدای عزیز ما نبودند، باغی در اروپا وجود نداشت.»
هزینه هزار میلیاردی مبارزه با مواد مخدر
گذشته از سخنان نسنجیده این مقام اروپایی، مبارزه در حوزه مواد مخدر به دلیل پیچیدگی سطح مافیای این تجارت بسیار هزینه بردار است. هزینه ای که سالهاست جمهوری اسلامی با خون شهدا، مالیات شهروندان و منابع نفتی کشور به تنهایی پرداخت می‌کند. البته هر از گاهی کمک های مالی از سوی سازمانهای جهانی تعیین می شود که البته نه تنها هیچ تناسبی با واقعیت ندارد، بلکه به بهانه های مختلف از جمله تحریم و بسته بودن مجاری ارزی با بدعهدی مواجه است.
یک دهه پیش مصطفی محمدنجار وزیر اسبق کشور در دولت دهم اعلام کرد که مبارزه با مواد مخدر سالانه حدود ۷۰۰ میلیون دلار هزینه برای ایران به همراه دارد که البته در صورت فرض ثابت ماندن این عدد با احتساب دلار دولتی امروز حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان می شود که با بودجه عمرانی چندین استان برابر است. هزینه ای که در کنار هزینه جانی، همچنان به تنهایی از سوی ایران پرداخت می شود.
بارها مسئولان کشور تاکید کردند که بودجه اختصاصی و توان مالی کشور کفاف مبارزه با مواد مخدر و این حجم از کار را نمی دهد و تداوم مقابله با این مسئله نیازمند همراهی بین المللی است. البته این منهای هزینه اجتماعی و آسیب هایی است که در مسیر مبارزه با مواد مخدر به مردم کشور و خانواده ها تحمیل می شود.
ضرورت اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر
دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کرد «لایحه اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر تقدیم مجلس خواهد شد زیرا در حوزه قانون‌گذاری نیاز به روزآمدی داریم و امید است تا هم در اصلاح قانون و هم برنامه هفتم توسعه و در بودجه ۱۴۰۲ جایگاه ویژه‌ای برای مبارزه با مواد مخدر پیش‌بینی شود».
این مسئله عزم جمهوری اسلامی و دولت را بر مبارزه با بلای خانمان سوز مواد مخدر نشان می دهد. عزمی که در برابر زیاده‌گویی و سخنان نسنجیده مقامات برخی کشورهای اروپایی، خود را مدعی مسئولیت جهانی برای مبارزه با این بلا می بیند. در حالی که مقامات ارشد اروپایی به جای حمایت و کمک برای امن نگاه داشتن کشورهای خود، پشت تریبون، جهان را جنگل و درون مرزهایشان را باغ تصور می کنند؛ باغی که فقط با نادیده گرفتن مسئولیت جهانی، اعتقادی و انسانی ایران در مدت کوتاهی به جنگلی از مصرف کنندگان مخدر تبدیل خواهد شد.
اروپایی ها عامل تجهیز افغانستان برای تولید مخدرهای صنعتی
کشورهای اروپایی که نه تنها تاکنون هیچ گام موثری برای مقابله با ترانزیت و تولید مواد مخدر برنداشتند، بلکه حتی افغانستان را برای تولید مخدرهای صنعتی تجهیز می کنند. سال ۹۸ معاون مقابله با عرضه و امور بین الملل ستاد مبارزه با مواد مخدر در دوازدهمین نشست کارگروه منطقه ای پیش سازهای شیمیایی اظهار داشت: «ترانزیت پیش سازهای مواد مخدر از کشورهای صنعتی به افغانستان افزایش یافته و این مساله مشکلات بسیاری را برای کشورهای مسیر همچون جمهوری اسلامی ایران به دنبال داشته است.» و این مسئله پیش از خروج آمریکا از افغانستان بود. موضوعی که کاملا با ادعاهای مسئولان غربی مغایرت دارد.
نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در نشست ستاد مبارزه با مواد مخدر با تاکید بر اینکه باید خونخواه شهدای مبارزه با مواد مخدر باشیم، با هشدار به مقامات اروپایی گفت: ایران برای زنده ماندن انسانیت در جهان تلاش می‌کند و جامعه جهانی حداقل باید به صورت مالی هزینه این اقدامات را بپردازد زیرا ایران در مسیر ترانزیت مواد مخدر قرار دارد و بیشترین کشفیات در این حوزه نیز از آن کشورمان است.
کمک‌های بین‌المللی برای مبارزه با مواد مخدر نزدیک به صفر است
نیکزاد به مسئولیت‌پذیری جامعه جهانی برای مبارزه با مواد مخدر که بیشتر معطوف به مشارکت در تامین هزینه مالی این مبارزه بود، اشاره کرد و گفت: این موضوع نشان‌دهنده سنگینی هزینه مالی مبارزه با مواد مخدر و لزوم حمایت جامعه جهانی است؛ بار سنگینی که طی چهار دهه اخیر و به طور خاص در ۳۰ سال اخیر کاملاً و به تنهایی بر دوش ایران قرار گرفته است.
دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره کمک های بین المللی برای مقابله با شبکه ترانزیت مواد مخدر گفت: متاسفانه پاسخ این موضوع منفی است و طی این سالها جمهوری اسلامی در حوزه مبارزه با مواد مخدر تنها بوده است.
اسکندر مومنی ادامه داد: تاکنون هیچ حمایتی به خصوص در حوزه مالی از سوی سازمان های بین المللی برای مقابله با ترانزیت مواد مخدر نشده و تمامی بار این مسئولیت بر دوش کشور ایران است که خود را از لحاظ فرهنگی، اعتقادی و انسانی در برابر آن مسئول می داند.
وی با اشاره به گزارشات نهادهای بین المللی مبنی بر رتبه نخست ایران در کشفیات مواد مخدر و فاصله معنادار با کشورهای دیگر افزود: نه تنها کشورها و سازمان های بین المللی در این زمینه به ایران کمک نمی کنند بلکه در پاره ای از مواقع دست به سنگ اندازی می زنند.