مونوکسیدکربن، گازی است بی بو و بی‌رنگ و به طور ظاهری قابل مشاهده نیست و در اثر سوخت ناقص مواد سوختی و عموما ًدر فضای بسته ایجاد می‌شود.
در اثر احتراق هر نوع ماده سوختنی به خصوص در محیط‌های بسته و فاقد اکسیژن، ممکن است این گاز تولید شود. گازی بسیار سمی، بی رنگ و بی بو است که به علت عملکرد نامناسب وسیله گرمایشی (در اثر) سوخت ناقص، نصب نادرست و یا استفاده ناصحیح از آن ایجاد می‌شود.
هنگامی که بدن بیش از اندازه مونوکسیدکربن دریافت کند، این گاز در خون جایگزین اکسیژن می‌شود. بدون اکسیژن، سلول‌ها در سراسر بدن می‌میرند و فعالیت اندام‌ها متوقف می‌شود. هر ساله هزاران نفر در سراسر جهان جان خون را به واسطه تنفس گاز مونوکسیدکربن از دست می‌دهند. از این رو آشنایی با نشانه‌ها و علائم اولیه مسمومیت با این گاز و دریافت کمک پزشکی اهمیت دارد.
سردرد مبهم
شایع‌ترین نشانه هشداردهنده اولیه مسمومیت خفیف با مونوکسید کربن یک نوع سردرد تنشی است. افرادی که مسمومیت با مونوکسید کربن را تجربه کرده اند، آن را به عنوان سردردی مداوم که در قسمت جلوی سر احساس می‌شود و دردی مبهم را ایجاد می‌کند، توصیف می‌کنند.
سردرد‌ها به راحتی نادیده گرفته می‌شوند. از این رو هنگام مواجهه مداوم با آن‌ها در یک محیط ثابت مانند خانه، محل کار یا خودرو بهتر است این شرایط جدی گرفته شود. ممکن است با تغییر مکانی که نشت مونوکسید کربن در آن رخ داده است، احساس سردرد نیز به سرعت از بین برود.
ضعف عضلانی و سرگیجه
با جایگزینی مونوکسیدکربن به جای اکسیژن در خون که مرگ سلول‌ها را به همراه دارد، ضعف عضلانی می‌تواند شکل بگیرد. این شرایط ممکن است انجام فعالیت‌های روزانه مانند پیاده روی را چالش برانگیزتر کند.
سرگیجه یکی دیگر از نشانه‌های هشدار دهنده اولیه مسمویت با مونوکسید کربن است. در موارد شدید، اگر مونوکسید کربن به میزان کافی تنفس شده باشد ممکن است به از دست دادن هوشیاری، از جمله غش کردن منجر شود.
حالت تهوع و استفراغ
نشانه‌های اولیه مسمومیت خفیف با گاز مونوکسید کربن اغلب شبیه به علائم مرتبط با آنفولانزا، مانند حالت تهوع، استفراغ و خستگی به نظر می‌رسند. بر خلاف آنفولانزا، مسمومیت با مونوکسیدکربن موجب دمای بالای بدن (تب) نمی‌شود. اگر چند نفر در خانه این نشانه‌ها را تجربه می‌کنند یا با نشانه‌های دیگر که در این مطلب به آن‌ها اشاره شده است مواجه هستند، این می‌تواند باعث افزایش نگرانی‌ها شود.
تنگی نفس
با تجمع مونوکسیدکربن در خون، نشانه‌هایی ممکن است به طور قابل توجهی تشدید شوند. تنگی نفس یا تنفس سریع یکی از این نشانگر‌ها است. اگر چند نفر با این نشانه مواجه شده اند باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشید.
به همراه تنگی نفس، فردی با مسمومیت مونوکسیدکربن ممکن است احساس فشار یا درد در ناحیه سینه را تجربه کند. این درد در ناحیه سینه ممکن است با تندتپشی، تعداد بیش از ۱۰۰ تپش قلب در دقیقه، همراه باشد.
گیجی و خواب آلودگی
توانایی فرد برای تفکر روشن ممکن است تحت تاثیر تجمع مونوکسید کربن در خون قرار بگیرد که به سردرگمی، اختلال در قضاوت، مشکلات حافظه و در برخی موارد، توهم منجر می‌شود.
همچنین، مسمومیت با مونوکسیدکربن ممکن است موجب احساس خواب آلودگی در فرد شود. افراد اغلب این نشانه را به عنوان عاملی نگران کننده در نظر نمی‌گیرند که موجب به خواب رفتن و تداوم تنفس مونوکسیدکربن تا زمان تشدید مسمومیت یا مرگ منجر می‌شود.
تاری دید
مغز تحت تاثیر کمبود اکسیژن قرار می‌گیرد و تاری دید یکی دیگر از نشانه‌هایی است که باید در زمینه مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن مورد توجه قرار داد. این نشانه کمتر شایع است و به طور معمول تنها در موارد شدید با تجمع مونوکسیدکربن در خون شکل می‌گیرد.
در صورت تجربه مشکلات بینایی به ویژه همراه با دیگر نشانه‌هایی که در این فهرست به آن‌ها اشاره شده است، دریافت کمک پزشکی باید در اولویت قرار بگیرد.
تشنج
در موارد شدید، مسمومیت با مونوکسیدکربن ممکن است موجب تشنج شود که به عنوان یک انفجار غیر قابل کنترل فعالیت‌های الکتریکی در مغز که اسپاسم‌های عضلانی را به همراه دارد، تعریف شده است.
از آن جایی که تشنج‌ها به طور معمول در شرایط نزدیک به مرگ رخ می‌دهند، کمک پزشکی باید به سرعت در اختیار فرد قرار بگیرد؛ اما متاسفانه ممکن است مسمومیت از مرز نقطه احیا عبور کرده باشد.
با بروز این علامت‌ها چه کنیم؟
فردی که با گاز مونوکسیدکربن مسموم شده است، باید بلافاصله به فضای باز منتقل شود و تا زمانی که آمبولانس به محل برسد، باید هوای آزاد استنشاق کند.
اگر فرد هوشیار است، اما فقط سردرد و سوزش بینی و ته حلق دارد کافی است در هوای آزاد قرار گیرد تا به تدریج گاز مونوکسیدکربن از بدنش خارج شود و اکسیژن جای آن را بگیرد و در این مدت نوشیدنی گرم بخورد و فعالیت جسمانی زیاد نداشته باشد.
اگر بیمار سابقه بیماری قلبی داشته باشد یا سن خیلی کم (نوزاد) یا خیلی زیاد دارد (کهنسال) لازم است با اورژانس تماس بگیرید تا فرد تحت مداوا با اکسیژن قرار گیرد و مصرف مایعات نیز خوب است.
در صورت بیهوش بودن فرد گازگرفته لازم است در هوای آزاد قرار گیرد و اگر تنفس ضعیف و سختی دارد به وی تنفس کمکی داده شود و سریعاً تحت درمان پزشک قرار گیرد.