استان اصفهان حدود ۳۵ نوع انواع گیاهان دارویی ازجمله گل محمدی، زعفران، زیره سبز، زرین گیاه، زرشک، نعناع، مریم گلی، کاسنی، موسیر، رازیانه، آلوئه ورا و بیدمشک در این خطه کشت می‌شود و ۲۴ شرکت تخصصی فرآوری در این زمینه فعالیت می‌کنند و ۱۵ شرکت دارویی معتبر ملی در این استان از جمله مصرف‌کنندگان گیاهان دارویی محسوب می‌شوند.
بی‌شک تنوع اقلیم در استان اصفهان به‌گونه‌ای است که بستر تولید انواع محصولات گیاهان دارویی در فصول مختلف و صادرات آن به دیگر کشور‌ها و درآمدزایی را مهیا می‌کند. اما کمبود صنایع تبدیلی برای بسته‌بندی و فرآوری تولیدات گیاه دارویی و خام‌فروشی از جمله مشکلاتی است که همچون سایر نقاط کشور در این استان به چشم می‌خورد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان الگوی کشت رایج منطقه متناسب با میزان آب در اختیار و با هدف حذف گیاهان پر آب‌بر و جایگزینی با گیاهان کم‌آب‌بر در نظر گرفته می‌شود تا با افزایش بهره وری از منابع آب بتوانیم تولید پایدارتر را حفظ کنیم گفت: اصفهان اولین استانی است که در بحث الگوی کشت تحقیقات گسترده‌ای به‌عمل آورده و در پی آن، طرح الگوی کشت برای کل شهرستان‌های شمال، جنوب، شرق و غرب استان و برای اراضی دیم و آبی و باغات حتی در دهستان‌ها تعریف شده و اگر تأمین آب به اندازه کافی و در زمان مناسب انجام نشود، این طرح در هر منطقه‌ای باشد با مشکل روبه‌رو می‌شود.
از این رو الگوی کشت رایج منطقه متناسب با میزان آب در اختیار و با هدف حذف گیاهان پر آب‌بر و جایگزینی با گیاهان کم‌آب‌بر در نظر گرفته می‌شود تا با افزایش بهره‌وری از منابع آب بتوانیم تولید پایدارتر را حفظ کنیم.
اصغر رستمی با اشاره به اهمیت کشت در گلخانه بیان کرد: در استان اصفهان ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار به کشت گلخانه‌ای اختصاص دارد که در صورت ارائه تسهیلات این میزان افزایش پیدا می‌کند. با توسعه کشت گلخانه‌ای، صنایع و تجهیزات سورت‌بندی (جداسازی محصولات کشاورزی براساس اندازه و کیفیت)، بسته‌بندی و فرآوری و تبدیل را می‌توان توسعه داد. بیشترین سطح کشت گلخانه‌ای در شهرستان‌های تیران و کرون، دهاقان، شهرضا، اصفهان، خمینی‌شهر، فلاورجان و شاهین‌شهر انجام می‌شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان با بیان اینکه ۱۵ هزار هکتار انواع محصولات کم آب‌بر جایگزین محصولات پر آب بر شده، تصریح کرد: سورگوم علوفه‌ای و دانه‌ای و ارزن علوفه‌ای و دانه‌ای تأمین‌کننده قسمتی از علوفه دامی استان شده است.
وی با بیان اینکه در راستای طرح الگوی کشت بیش از ۱۳۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی، زراعی و باغی به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده‌اند، بیان کرد: توسعه کشت‌های گلخانه‌ای، گیاهان دارویی، حبوبات، جایگزینی گیاهان کم‌آب بر با پر آب‌بر، اصلاح روش‌های نوین آبیاری و جایگزینی با آبیاری‌های سنتی در راستای بهره‌وری بهتر از آب در اجرای طرح الگوی کشت توصیه شده است.
رستمی خاطرنشان کرد: کاهش شدید سطح کشت گیاهان پر‌آب‌بر، حفظ باغات درجه یک در همه شهرستان‌ها و اصلاح باغات درجه ۲ و حذف باغات درجه ۳ بدون بازدهی اقتصادی و جایگزینی آن با ارقام باغی با نیاز آبی کم و مناسب مانند پسته‌کاری و کشت انار در شرق اصفهان، استفاده از ارقام میان‌رس و زودرس از اهداف الگوی این نوع کشت است.
قدم بعدی تغییر الگوی کشت از گیاهان آب بر به گیاهان بسیارکم آب بر مانند گیاهان دارویی است. با توجه به تنوع شرایط با طیفی از آب و هوای گرم، معتدل و سرد در این استان ما شاهد تنوع در کشت گیاهان ازجمله گیاهان دارویی هستیم به‌طوری‌که در حال حاضر بالغ بر ۷ هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی سطح زیر کشت به کشت گیاهان دارویی اختصاص داده شده است.
وی به کاشت گل‌محمدی، زعفران، بابونه، موسیر، شیرین بیان، گلرنگ و... در اراضی این استان اشاره کرد و افزود: در حال حاضر یک هزار و ۷۰۰ هکتار از اراضی زیر کشت زعفران و حدود ۴ هزار هکتار زیر کشت گل‌محمدی هستند و مابقی اراضی نیز سایر گیاهان دارویی را در برمی‌گیرد.
این مسئول با بیان اینکه در حال حاضر ۲ هزار و ۵۰۰ واحد سنتی و ۳۰ واحد صنعتی مشغول تولید و فرآوری گیاهان دارویی در استان اصفهان هستند گفت: بیشترین محصولات صادراتی گیاهان دارویی شامل گلاب، عرقیجات، آنغوزه، گلرنگ و... است.
وی با بیان اینکه تسهیلات کم بهره، قرارداد تضمینی با کشاورزان از جمله راهکار‌های ترویج و توسعه کشت گیاهان دارویی است عنوان کرد: طی ۲ سال گذشته تلاش شده است تا با ارائه تسهیلات کم بهره و قرارداد تضمینی کشت این گیاهان را توسعه دهیم. گفتنی است این استان در کشت گل محمدی رتبه دوم، کشت زعفران رتبه چهارم و در سطح زیر کشت موسیر و گلرنگ رتبه نخست را کسب کرده است.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان نیز در خصوص کشت گیاهان دارویی گفت: یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های تولیدکنندگان، کندی و سختی صادرات است که امیدواریم اقدامات شایسته‌ای در این خصوص انجام گیرد.
احمد رضا با اشاره به اشتغالزایی، درآمدزایی و ارزآوری صادرات اظهار داشت: تکمیل زنجیره تولید به‌عنوان نیاز دیگر این صنعت، باید بتواند محصول نهایی فرآوری شده را راهی بازار کند و خام‌فروشی غیرسودمند متوقف شود.
وی با تأکید بر اینکه کشور‌های خارجی بسیاری، محصولات خام را می‌خرند و پس از تبدیل به فرآورده نهایی با چند برابر قیمت به بازار عرضه می‌کنند، اظهار داشت: در صورت حمایت از صنایع داخلی می‌توان زنجیره تولید را بهبود بخشید تا در نهایت صادرات محصول نهایی افزایش یابد.
این مسئول با بیان اینکه صنعت گیاهان دارویی غیر از مصرف خوراکی در داروسازی نیز استفاده می‌شود، افزود: از این ظرفیت نیز باید بخوبی بهره‌گیری شود، زیرا در کنار اشتغالزایی، درآمدزایی و ارزآوری را هم افزایش خواهد داد.
وی با بیان اینکه تولید گیاهان دارویی در این استان به سه دسته کلی گل محمدی، زعفران و سایر گیاهان دارویی تقسیم بندی می‌شود اظهار داشت: ۳ هزار و ۹۵۰ هکتار از اراضی کشاورزی منطقه به کشت گل محمدی اختصاص دارد که نتیجه آن برداشت سالانه ۱۲ هزار تن است که عمده‌ترین و بیشترین مناطق کاشان، شاهین‌شهر و میمه، گلپایگان است که این گیاه در آن‌ها کشت می‌شود، از سوی دیگر رتبه سوم کشوری این محصول به استان اصفهان اختصاص دارد و امسال در مقایسه با سال گذشته ۲۰ درصد افزایش تولید در این زمینه را داشته‌ایم.
وی با اشاره به کشت زعفران در این استان گفت: این گیاه در یک هزار و ۶۷۰ هکتار از مزارع استان اصفهان کشت می‌شود و برداشت سالانه آن ۱۰ تن است، پس از استان‌های خراسان رضوی شمالی و جنوبی چهارمین رتبه تولید زعفران به این استان اختصاص دارد.
شهرستان‌های نطنز، تیران و کرون، نجف‌آباد، کاشان و اردستان بیشترین سهم استان را در بخش کشت زعفران به خود اختصاص داده‌اند و میزان تولید این گیاه گران قیمت در سال‌جاری نسبت به سال قبل حدود ۱۰ درصد افزایش داشته است. همچنین سایر گیاهان دارویی استان در اراضی به مساحت ۵ هزار و ۸۰۰ هکتار کشت می‌شود که میزان برداشت آن‌ها در یک سال ۶۵ هزار تن است؛ شهرستان‌های کاشان، مبارکه، آران و بیدگل، دهاقان و اصفهان بیشترین سهم از این تولید را دارند و موسیر، زیره، گلرنگ، کاسنی و آنغوزه از جمله گیاهانی است که در این مزارع تولید می‌شود.
به گفته وی از لحاظ رتبه کشوری این بخش رده پنجم به استان اصفهان اختصاص دارد و نسبت به سال گذشته ۱۵ درصد افزایش تولید در استان گزارش شده است.
این مسئول افزود: در دو سال اخیر حدود ۲۰ میلیارد تومان تسهیلات ارزانقیمت با سود چهار تا ۱۶ درصد در اختیار متقاضیان این کشت و فعالان توسعه گیاهان دارویی قرار گرفته و این حمایت در راستای اصلاح الگوی کشت و بر مبنای سیاست‌های وزارتخانه بوده است. حدود ۱۰ هزار نفر به صورت مستقیم در صنعت گیاهان دارویی استان اصفهان فعالیت دارند و برای مثال ۲۰۰ واحد گلاب‌گیری صنعتی و یک هزار و ۵۰۰ واحد تولید گلاب سنتی به کار مشغول هستند.
کمبود صنایع تبدیلی برای بسته‌بندی و فرآوری تولیدات گیاه دارویی از جمله مشکلاتی است که همچون سایر نقاط کشور در استان ما نیز به چشم می‌خورد، بنابراین باید در این عرصه با حمایت‌های لازم از افزایش واحد‌های بسته‌بندی و فرآوری به‌طور کلی شاهد رونق صنایع تبدیلی مرتبط باشیم تا بیش از گذشته از خام‌فروشی که بیشترین سختی و کمترین درآمد را دارد، جلوگیری شود.