سامانه بازارگاه نهاده های کشاورزی از تابستان سال ۹۸ با عرضه نهاده کنجاله سویا آغاز به کار کرد، بعد از آن جو وارد سامانه شد و اواخر خرداد نهاده ذرت به این سامانه اضافه شد.
وزارت جهاد کشاورزی بدنبال اجرای سیاست ارز ترجیحی و تخصیص آن به واردات نهاده های دامی اقدام به ایجاد سامانه بازارگاه کرد تا توزیع نهاده دامی در کشور مدیریت شده و شفاف باشد که بعد از اصلاح نظام یارانه، بسیاری از مسئولان تشکل ها و اتحادیه ها براین باورند که نیازی به توزیع نهاده از طریق سامانه بازارگاه نیست.
آقای محمد جواد عسگری رئیس کمیسیون کشاورزی با تاکید بر چکش کاری جدی در سامانه بازارگاه گفت: نخستین مشکل این سامانه امکان دخالت در آن است که به واسطه فضای مدیریت به سهولت می توانند در آن دخالت کنند. همچنین تولیدکنندگان خود امکان ثبت سفارش را ندارند و امکان نظارت برای دستگاه های متولی همچون کمیسیون کشاورزی تعریف نشده است.
گرچه مسئولان برخی تشکل ها براین باورند که سامانه بازارگاه نه تنها تاثیری در جلوگیری از سودجویی توزیع نهاده های دامی ندارد، بلکه عامل اصلی ایجاد رانت است چرا که با آزادسازی واردات، قیمت گذاری باید بر مبنای مکانیزم عرضه و تقاضا باشد. در مقابل دبیرانجمن تولیدکنندگان جوجه یکروزه اذعان می کند سامانه بازارگاه را عامل حذف واسطه و دلال در توزیع نهاده می داند.
آقای ارسلان قاسمی رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون با بیان اینکه سامانه بازارگاه شفافیتی در توزیع نهاده های دامی ایجاد نکرده است، گفت: با اصلاح نظام یارانه، دیگر نیازی به قیمت گذاری دستوری یا توزیع از طریق سامانه بازارگاه نیست.
به گفته او، قیمت گذاری دستوری عامل مخرب تولید است و هیچ نفعی تولیدکننده و مصرف کننده از این موضوع نمی برد.
قاسمی می گوید: سامانه بازارگاه در جهت شفافیت و جلوگیری از رانت تاثیری ندارد و اقتصاد آزاد باید خود تعیین کننده قیمت باشد.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون گفت: سامانه بازارگاه در اختیار بخش خصوصی باید باشد نه دولتی. وظیفه پشتیبانی امور دام تامین ذخایر استراتژیک است، درحالیکه جای بخش خصوصی و تعاونی ها را در واردات نهاده و کنترل بازار تنگ کرده است.
آقای محمدرضا صدیق پور دبیر انجمن تولیدکنندگان جوجه یکروزه گفت: بنابر آمار ۹۰ درصد نهاده های دامی از خارج تامین می شود، اما به طورکلی بعد از اصلاح نظام یارانه مشکلی در تامین نهاده نداریم.
به گفته او، بعد از اصلاح نظام یارانه، قیمت نهاده های دامی ۵ تا ۶ برابر افزایش یافت که براین اساس تغییراتی در قیمت مرغ و سایر محصولات پروتئینی ایجاد نشد.
صدیق پور می گوید: گرچه قرار بود با اصلاح نظام یارانه و حذف ارز از ابتدای تولید، یارانه در قالب کارت پروتئین تخصیص داده شود، اما متاسفانه این امر صورت نگرفت و در نهایت میزان یارانه خارج شده از سیستم تولید، در سایر بخش ها مصرف شد.
دبیرانجمن تولیدکنندگان جوجه یکروزه ادامه داد: بنابر آمار بعد از اصلاح نظام یارانه، سرانه مصرف پروتئین ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش یافت که در صورت عدم مدیریت تولید، صنعت دچار بحران می شود.
او با بیان اینکه سامانه بازارگاه دست دلالان و واسطه ها را کوتاه کرد، گفت: سامانه بازارگاه از سال ۹۸ منجر به تسهیل شرایط تامین نهاده شد، هرچند ممکن است نقاط ضعفی داشته باشد که سامانه نمی تواند نقشی داشته باشد.
صدیق پور گفت: سامانه بازارگاه جزو افتخارات خوبی است که وزارت جهاد مهیا کرد که این امر منجر به نارضایتی واسطه ها شده است.
علی رغم آنکه سامانه بازارگاه شرایط مناسبی ایجاد کرده، اما مخالفین از جنس واسطه ها هستند.
آقای افشین صدردادرس مدیرعامل اتحادیه دام سبک گفت: از نظر بنده سامانه بازارگاه نقطه قوتی برای بازار دام ندارد و از ابتدای فعالیت سامانه بازارگاه در سال ۹۸ به دلایل مختلف حقوقی، قانونی و اجرایی با این سامانه مخالفت کردیم.
به گفته او، تجربه ۲ ساله سامانه بازارگاه نشان می دهد که اعتراض بر کارکرد سامانه بازارگاه به جا بود.یکی از مهم ترین دلایلی که سامانه بازارگاه به لحاظ عملیاتی مشکل داشت این بود که بخشی از نقدینگی اتحادیه ها که متعلق به تولیدکنندگان است، از دسترسی اعضا خارج شد، این درحالی است که در گذشته در بازار سنتی نهاده به راحتی در اختیار اعضا قرار می گرفت.
صدردادرس می‌گوید: علی رغم آنکه قرار بود نهاده اعتباری در بازارگاه عرضه شود، اما این وعده تا آخر عملیاتی نشد.
مدیرعامل اتحادیه دام سبک گفت: سامانه بازارگاه در دور جدید فعالیت خود با اصلاح نظام یارانه قرار بود هیچ مانعی برای خرید و فروش نهاده ایجاد نکند، اما اکنون این سامانه مشکلاتی ایجاد کرده که نظام سهمیه بندی را می توان نام برد.
او ادامه داد: گرچه تولیدکنندگان حوزه طیور اعلام می کنند که سامانه بازارگاه به آنها کمک کرده است، اما ما معتقدیم که سامانه مشکلاتی ایجاد کرده است چرا که ایجاد سامانه بازارگاه منجر به اختلاف چندبرابری قیمت نهاده در خارج از شبکه توزیع شده است که براین اساس سامانه بازارگاه هیچ خدمتی نکرده است.
این مقام مسئول پرداخت کالابرگ الکترونیک را از دیگر وعده های اصلاح نظام یارانه است، گفت: با گذشت چندماه از اجرای این طرح، این وعده عملیاتی نشد، اخیرا هم وزیر کار اعلام کرده که کالابرگ اختیاری است و مردم خود می توانند انتخاب کنند که کالابرگ داشته باشند یا یارانه نقدی؟ براین اساس هیچ یک از سیاست های حمایتی اجرا نشد و تنها در حد وعده باقی ماند.
هدف از ایجاد سامانه بازارگاه این بود که فعالیت شفاف و قانون مندی برای فعالان بازار نهاده ها از تولیدکننده تا مصرف کننده ها را فراهم آورد، اما شواهد حاکی از آن است که نه تنها این سامانه به اهداف خود نرسید، بلکه نواقص موجود در آن مشکلات زیادی برای تولیدکنندگان ایجاد کرد که انتظار می رود وزارت جهاد به عنوان متولی امر از مشکلات نهاده های دامی بکاهد و جلوی رانت و فساد در این سامانه را بگیرد.