یلدا به معنای میلاد است و بسیاری از پژوهشگران، «یلدا» را زمان زایش خورشید یا ایزد مهر در انقلاب زمستانی می‌دانند و درواقع، در ایران باستان، جشنی تحت عنوان یلدا وجود نداشته؛ به طوری که در متن‌های باستانی ایرانی واژه یلدا دیده نشده است و در مقابل، آن‌ها برای فصل زمستان و تغییر فصل، جشن می‌گرفتند.
معنای لغوی یلدا ارتباطی با منشأ این مراسم اصیل ندارد و درواقع، از متون ادبی به زبان روزمره عامه مردم ورود پیدا کرده است و در دوره اسلامی به مراسمی گفته می‌شد که از دوران کهن در زمان فصل زمستان برگزار می‌شد و به نام‌هایی مثل آذرجشن و شب چلّه معروف بود.